ସ୍ଵପରଵିକଲ୍ପାନ୍ତଃପାତି ପ୍ରେକ୍ଷତ ଏଵ . ତସ୍ଯ ଖଲ୍ଵମୂର୍ତେଷୁ ଧର୍ମାଧର୍ମାଦିଷୁ, ମୂର୍ତେଷ୍ଵପ୍ଯତୀନ୍ଦ୍ରିଯେଷୁ
ପରମାଣ୍ଵାଦିଷୁ, ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନେଷୁ କାଲାଦିଷୁ, କ୍ଷେତ୍ରପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନେଷ୍ଵଲୋକାକାଶପ୍ରଦେଶାଦିଷୁ, କାଲପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନେଷ୍ଵ-
ସାଂପ୍ରତିକପର୍ଯାଯେଷୁ, ଭାଵପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନେଷୁ ସ୍ଥୂଲପର୍ଯାଯାନ୍ତର୍ଲୀନସୂକ୍ଷ୍ମପର୍ଯାଯେଷୁ ସର୍ଵେଷ୍ଵପି ସ୍ଵପରଵ୍ଯଵସ୍ଥା-
ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତେଷ୍ଵସ୍ତି ଦ୍ରଷ୍ଟୃତ୍ଵଂ, ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷତ୍ଵାତ୍ . ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ହି ଜ୍ଞାନମୁଦ୍ଭିନ୍ନାନନ୍ତଶୁଦ୍ଧିସନ୍ନିଧାନମନାଦି-
ସିଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯସାମାନ୍ଯସଂବନ୍ଧମେକମେଵାକ୍ଷନାମାନମାତ୍ମାନଂ ପ୍ରତି ନିଯତମିତରାଂ ସାମଗ୍ରୀମମୃଗଯମାଣ-
ମନନ୍ତଶକ୍ତିସଦ୍ଭାଵତୋଽନନ୍ତତାମୁପଗତଂ ଦହନସ୍ଯେଵ ଦାହ୍ଯାକାରାଣାଂ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ଜ୍ଞେଯାକାରାଣାମନ-
ର୍ଭୂତାଃ ପ୍ରତିସମଯପ୍ରଵର୍ତମାନଷଟ୍ପ୍ରକାରପ୍ରଵୃଦ୍ଧିହାନିରୂପା ଅର୍ଥପର୍ଯାଯା ଭାଵପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନା ଭଣ୍ଯନ୍ତେ . ସଯଲଂ ତତ୍ପୂର୍ଵୋକ୍ତଂ
ସମସ୍ତଂ ଜ୍ଞେଯଂ ଦ୍ଵିଧା ଭଵତି . କଥମିତି ଚେତ୍ . ସଗଂ ଚ ଇଦରଂ କିମପି ଯଥାସଂଭଵଂ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯଗତଂ ଇତରତ୍ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତଂ
ଚ . ତଦୁଭଯଂ ଯତଃ କାରଣାଜ୍ଜାନାତି ତେନ କାରଣେନ ତଂ ଣାଣଂ ତତ୍ପୂର୍ଵୋକ୍ତଜ୍ଞାନଂ ହଵଦି ଭଵତି . କଥଂଭୂତମ୍ . ପଚ୍ଚକ୍ଖଂ
ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମିତି . ଅତ୍ରାହଂ ଶିଷ୍ଯଃ — ଜ୍ଞାନପ୍ରପଞ୍ଚାଧିକାରଃ ପୂର୍ଵମେଵ ଗତଃ, ଅସ୍ମିନ୍ ସୁଖପ୍ରପଞ୍ଚାଧିକାରେ ସୁଖମେଵ
କଥନୀଯମିତି . ପରିହାରମାହ — ଯଦତୀନ୍ଦ୍ରିଯଂ ଜ୍ଞାନଂ ପୂର୍ଵଂ ଭଣିତଂ ତଦେଵାଭେଦନଯେନ ସୁଖଂ ଭଵତୀତି ଜ୍ଞାପନାର୍ଥଂ,
ଅଥଵା ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ମୁଖ୍ଯଵୃତ୍ତ୍ଯା ତତ୍ର ହେଯୋପାଦେଯଚିନ୍ତା ନାସ୍ତୀତି ଜ୍ଞାପନାର୍ଥଂ ଵା . ଏଵମତୀନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନମୁପାଦେଯମିତି
୧. ଅସାଂପ୍ରତିକ = ଅତାତ୍କାଲିକ ; ଵର୍ତମାନକାଲୀନ ନହି ଐସା; ଅତୀତ – ଅନାଗତ.
୨. ଅନ୍ତର୍ଲୀନ = ଅନ୍ଦର ଲୀନ ହୁଏ; ଅନ୍ତର୍ମଗ୍ନ .
୩. ଅକ୍ଷ = ଆତ୍ମାକା ନାମ ‘ଅକ୍ଷ’ ଭୀ ହୈ . (ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନ ଅକ୍ଷ = ଅର୍ଥାତ୍ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଜାନତା ହୈ; ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ
ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଜ୍ଞାନ ଅକ୍ଷ ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମାକେ ଦ୍ଵାରା ହୀ ଜାନତା ହୈ .)
୪. ଜ୍ଞେଯାକାର ଜ୍ଞାନକୋ ପାର ନହୀଂ କର ସକତେ — ଜ୍ଞାନକୀ ହଦ ବାହର ଜା ନହୀଂ ସକତେ, ଜ୍ଞାନମେଂ ଜାନ ହୀ ଲେତେ ହୈ .
୯୪ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
ହୈ . ଅମୂର୍ତ ଧର୍ମାସ୍ତିକାଯ, ଅଧର୍ମାସ୍ତିକାଯ ଇତ୍ଯାଦି, ମୂର୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ ଭୀ ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ପରମାଣୁ ଇତ୍ଯାଦି,
ତଥା ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ କାଲ ଇତ୍ଯାଦି (-ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅପେକ୍ଷାସେ ଗୁପ୍ତ ଐସେ ଜୋ କାଲ ଧର୍ମାସ୍ତିକାଯ ଵଗୈରହ),
କ୍ଷେତ୍ରମେଂ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ଅଲୋକାକାଶକେ ପ୍ରଦେଶ ଇତ୍ଯାଦି, କାଲମେଂ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ୧ଅସାମ୍ପ୍ରତିକ (ଅତୀତ -ଅନାଗତ)
ପର୍ଯାଯେଂ ତଥା ଭାଵ -ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସ୍ଥୂଲ ପର୍ଯାଯୋଂମେଂ ୨ଅନ୍ତର୍ଲୀନ ସୂକ୍ଷ୍ମ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ, ଉନ ସବକା — ଜୋ କି ସ୍ଵ
ଔର ପରକେ ଭେଦସେ ଵିଭକ୍ତ ହୈଂ ଉନକା ଵାସ୍ତଵମେଂ ଉସ ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନକେ ଦୃଷ୍ଟାପନ ହୈ; (ଅର୍ଥାତ୍ ଉନ
ସବକୋ ଵହ ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନ ଦେଖତା ହୈ) କ୍ଯୋଂକି ଵହ (ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନ) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ହୈ . ଜିସେ ଅନନ୍ତ
ଶୁଦ୍ଧିକା ସଦ୍ଭାଵ ପ୍ରଗଟ ହୁଆ ହୈ, ଐସେ ଚୈତନ୍ଯସାମାନ୍ଯକେ ସାଥ ଅନାଦିସିଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧଵାଲେ ଏକ ହୀ
୩‘ଅକ୍ଷ’ ନାମକ ଆତ୍ମାକେ ପ୍ରତି ଜୋ ନିଯତ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଜ୍ଞାନ ଆତ୍ମାକେ ସାଥ ହୀ ଲଗା ହୁଆ ହୈ —
ଆତ୍ମାକେ ଦ୍ଵାରା ସୀଧା ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରତା ହୈ), ଜୋ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଦିକ) ଅନ୍ଯ ସାମଗ୍ରୀକୋ ନହୀଂ ଢୂଁଢତା ଔର ଜୋ
ଅନନ୍ତଶକ୍ତିକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ଅନନ୍ତତାକୋ (-ବେହଦତାକୋ) ପ୍ରାପ୍ତ ହୈ, ଐସେ ଉସ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଜ୍ଞାନକୋ —
ଜୈସେ ଦାହ୍ଯାକାର ଦହନକା ଅତିକ୍ରମଣ ନହୀଂ କରତେ ଉସୀପ୍ରକାର ଜ୍ଞେଯାକାର ଜ୍ଞାନକା ୪ଅତିକ୍ରମ (ଉଲ୍ଲଂଘନ)
ନ କରନେସେ — ଯଥୋକ୍ତ ପ୍ରଭାଵକା ଅନୁଭଵ କରତେ ହୁଏ (-ଉପର୍ଯୁକ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଜାନତେ ହୁଏ) କୌନ ରୋକ