ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯାତ୍ମକଂ ଶରୀରଂ ମୂର୍ତମୁପାଗତସ୍ତେନ ଜ୍ଞପ୍ତିନିଷ୍ପତ୍ତୌ ବଲାଧାନନିମିତ୍ତତଯୋପଲମ୍ଭକେନ ମୂର୍ତେନ ମୂର୍ତଂ
ସ୍ପର୍ଶାଦିପ୍ରଧାନଂ ଵସ୍ତୂପଲଭ୍ଯତାମୁପାଗତଂ ଯୋଗ୍ଯମଵଗୃହ୍ଯ କଦାଚିତ୍ତଦୁପର୍ଯୁପରି ଶୁଦ୍ଧିସଂଭଵାଦଵଗଚ୍ଛତି,
କଦାଚିତ୍ତଦସଂଭଵାନ୍ନାଵଗଚ୍ଛତି, ପରୋକ୍ଷତ୍ଵାତ୍ . ପରୋକ୍ଷଂ ହି ଜ୍ଞାନମତିଦୃଢତରାଜ୍ଞାନତମୋଗ୍ରନ୍ଥିଗୁଣ୍ଠ-
ନାନ୍ନିମୀଲିତସ୍ଯାନାଦିସିଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯସାମାନ୍ଯସଂବନ୍ଧସ୍ଯାପ୍ଯାତ୍ମନଃ ସ୍ଵଯଂ ପରିଚ୍ଛେତ୍ତୁମର୍ଥମସମର୍ଥସ୍ଯୋ-
ପାତ୍ତାନୁପାତ୍ତପରପ୍ରତ୍ଯଯସାମଗ୍ରୀମାର୍ଗଣଵ୍ଯଗ୍ରତଯାତ୍ଯନ୍ତଵିସଂଷ୍ଠୁଲତ୍ଵମଵଲମ୍ବମାନମନନ୍ତାଯାଃ ଶକ୍ତେଃ ପରି-
ସ୍ଖଲନାନ୍ନିତାନ୍ତଵିକ୍ଲଵୀଭୂତଂ ମହାମୋହମଲ୍ଲସ୍ଯ ଜୀଵଦଵସ୍ଥତ୍ଵାତ୍ ପରପରିଣତିପ୍ରଵର୍ତିତାଭିପ୍ରାଯମପି
ପଦେ ପଦେ ପ୍ରାପ୍ତଵିପ୍ରଲମ୍ଭମନୁପଲଂଭସଂଭାଵନାମେଵ ପରମାର୍ଥତୋଽର୍ହତି . ଅତସ୍ତଦ୍ଧେଯମ୍ ..୫୫..
ନଯେନାମୂର୍ତାତୀନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନସୁଖସ୍ଵଭାଵଃ, ପଶ୍ଚାଦନାଦିବନ୍ଧଵଶାତ୍ ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ ମୁତ୍ତିଗଦୋ ମୂର୍ତଶରୀରଗତୋ
ମୂର୍ତଶରୀରପରିଣତୋ ଭଵତି . ତେଣ ମୁତ୍ତିଣା ତେନ ମୂର୍ତଶରୀରେଣ ମୂର୍ତଶରୀରାଧାରୋତ୍ପନ୍ନମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯଭାଵେନ୍ଦ୍ରିଯାଧାରେଣ
ମୁତ୍ତଂ ମୂର୍ତଂ ଵସ୍ତୁ ଓଗେଣ୍ହିତ୍ତା ଅଵଗ୍ରହାଦିକେନ କ୍ରମକରଣଵ୍ଯଵଧାନରୂପଂ କୃତ୍ଵା ଜୋଗ୍ଗଂ ତତ୍ସ୍ପର୍ଶାଦିମୂର୍ତଂ ଵସ୍ତୁ .
୧. ସ୍ପର୍ଶାଦିପ୍ରଧାନ = ଜିସମେଂ ସ୍ପର୍ଶ, ରସ, ଗଂଧ ଔର ଵର୍ଣ ମୁଖ୍ଯ ହୈଂ , ଐସୀ .
୨. ଉପାତ୍ତ = ପ୍ରାପ୍ତ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯ, ମନ ଇତ୍ଯାଦି ଉପାତ୍ତ ପର ପଦାର୍ଥ ହୈଂ )
୩. ଅନୁପାତ୍ତ = ଅପ୍ରାପ୍ତ (ପ୍ରକାଶ ଇତ୍ଯାଦି ଅନୁପାତ୍ତ ପର ପଦାର୍ଥ ହୈଂ )
୪. ଵିକ୍ଲଵ = ଖିନ୍ନ; ଦୁଃଖୀ, ଘବରାଯା ହୁଆ
.
୯୬ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନଵାଲା ଜୀଵ ସ୍ଵଯଂ ଅମୂର୍ତ ହୋନେ ପର ଭୀ ମୂର୍ତ -ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯାତ୍ମକ ଶରୀରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୁଆ,
ଜ୍ଞପ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ କରନେମେଂ ବଲ -ଧାରଣକା ନିମିତ୍ତ ହୋନେସେ ଜୋ ଉପଲମ୍ଭକ ହୈ ଐସେ ଉସ ମୂର୍ତ (ଶରୀର) କେ
ଦ୍ଵାରା ମୂର୍ତ ଐସୀ ୧ସ୍ପର୍ଶାଦିପ୍ରଧାନ ଵସ୍ତୁକୋ — ଜୋ କି ଯୋଗ୍ଯ ହୋ ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା)
ଉପଲଭ୍ଯ ହୋ ଉସେ — ଅଵଗ୍ରହ କରକେ, କଦାଚିତ ଉସସେ ଆଗେ – ଆଗେକୀ ଶୁଦ୍ଧିକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ଉସେ
ଜାନତା ହୈ ଔର କଦାଚିତ ଅଵଗ୍ରହସେ ଆଗେ ଆଗେକୀ ଶୁଦ୍ଧିକେ ଅସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ନହୀଂ ଜାନତା,
କ୍ଯୋଂକି ଵହ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନ) ପରୋକ୍ଷ ହୈ . ପରୋକ୍ଷଜ୍ଞାନ, ଚୈତନ୍ଯସାମାନ୍ଯକେ ସାଥ (ଆତ୍ମାକା)
ଅନାଦିସିଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ ହୋନେ ପର ଭୀ ଜୋ ଅତି ଦୃଢ଼ତର ଅଜ୍ଞାନରୂପ ତମୋଗ୍ରନ୍ଥି (ଅନ୍ଧକାରସମୂହ) ଦ୍ଵାରା
ଆଵୃତ ହୋ ଗଯା ହୈ, ଐସା ଆତ୍ମା ପଦାର୍ଥକୋ ସ୍ଵଯଂ ଜାନନେକେ ଲିଯେ ଅସମର୍ଥ ହୋନେସେ ୨ଉପାତ୍ତ ଔର
୩ଅନୁପାତ୍ତ ପରପଦାର୍ଥରୂପ ସାମଗ୍ରୀକୋ ଢୂଁଢ଼ନେକୀ ଵ୍ଯଗ୍ରତାସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଚଂଚଲ -ତରଲ -ଅସ୍ଥିର ଵର୍ତତା ହୁଆ,
ଅନନ୍ତଶକ୍ତିସେ ଚ୍ଯୁତ ହୋନେସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ୪ଵିକ୍ଲଵ ଵର୍ତତା ହୁଆ, ମହାମୋହ -ମଲ୍ଲକେ ଜୀଵିତ ହୋନେସେ
ପରପରିଣତିକା (-ପରକୋ ପରିଣମିତ କରନେକା) ଅଭିପ୍ରାଯ କରନେ ପର ଭୀ ପଦ ପଦ ପର ଠଗାତା ହୁଆ,
ପରମାର୍ଥତଃ ଅଜ୍ଞାନମେଂ ଗିନେ ଜାନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ . ଇସଲିଯେ ଵହ ହେଯ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ନିମିତ୍ତସେ ମୂର୍ତ ସ୍ଥୂଲ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଗୋଚର ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ହୀ
କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ଜ୍ଞାନକେ ଅନୁସାର ଜାନ ସକତା ହୈ . ପରୋକ୍ଷଭୂତ ଵହ ଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନ ଇନ୍ଦ୍ରିଯ, ପ୍ରକାଶ,
ଆଦି ବାହ୍ଯ ସାମଗ୍ରୀକୋ ଢୂଁଢ଼ନେକୀ ଵ୍ଯଗ୍ରତାକେ (-ଅସ୍ଥିରତାକେ) କାରଣ ଅତିଶଯ ଚଂଚଲ -କ୍ଷୁବ୍ଧ