ଅଥେନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନଂ ନ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଭଵତୀତି ନିଶ୍ଚିନୋତି —
ପରଦଵ୍ଵଂ ତେ ଅକ୍ଖା ଣେଵ ସହାଵୋ ତ୍ତି ଅପ୍ପଣୋ ଭଣିଦା .
ଉଵଲଦ୍ଧଂ ତେହି କଧଂ ପଚ୍ଚକ୍ଖଂ ଅପ୍ପଣୋ ହୋଦି ..୫୭..
ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ତାନ୍ଯକ୍ଷାଣି ନୈଵ ସ୍ଵଭାଵ ଇତ୍ଯାତ୍ମନୋ ଭଣିତାନି .
ଉପଲବ୍ଧଂ ତୈଃ କଥଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମାତ୍ମନୋ ଭଵତି ..୫୭..
ଆତ୍ମାନମେଵ କେଵଲଂ ପ୍ରତି ନିଯତଂ କିଲ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମ୍ . ଇଦଂ ତୁ ଵ୍ଯତିରିକ୍ତାସ୍ତିତ୍ଵଯୋଗିତଯା
ପରଦ୍ରଵ୍ଯତାମୁପଗତୈରାତ୍ମନଃ ସ୍ଵଭାଵତାଂ ମନାଗପ୍ଯସଂସ୍ପୃଶଦ୍ଭିରିନ୍ଦ୍ରିଯୈରୁପଲଭ୍ଯୋପଜନ୍ଯମାନଂ ନ ନାମାତ୍ମନଃ
ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଭଵିତୁମର୍ହତି ..୫୭..
ଅଥେନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ନ ଭଵତୀତି ଵ୍ଯଵସ୍ଥାପଯତି — ପରଦଵ୍ଵଂ ତେ ଅକ୍ଖା ତାନି ପ୍ରସିଦ୍ଧାନ୍ଯକ୍ଷାଣୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ପର-
ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵନ୍ତି . କସ୍ଯ . ଆତ୍ମନଃ . ଣେଵ ସହାଵୋ ତ୍ତି ଅପ୍ପଣୋ ଭଣିଦା ଯୋଽସୌ ଵିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସ୍ଵଭାଵ
ଆତ୍ମନଃ ସଂବନ୍ଧୀ ତତ୍ସ୍ଵଭାଵାନି ନିଶ୍ଚଯେନ ନ ଭଣିତାନୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣି . କସ୍ମାତ୍ . ଭିନ୍ନାସ୍ତିତ୍ଵନିଷ୍ପନ୍ନତ୍ଵାତ୍ .
ଉଵଲଦ୍ଧଂ ତେହି ଉପଲବ୍ଧଂ ଜ୍ଞାତଂ ଯତ୍ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯଭୂତଂ ଵସ୍ତୁ ତୈରିନ୍ଦ୍ରିଯୈଃ କଧଂ ପଚ୍ଚକ୍ଖଂ ଅପ୍ପଣୋ ହୋଦି ତଦ୍ଵସ୍ତୁ କଥଂ
ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଭଵତ୍ଯାତ୍ମନୋ, ନ କଥମପୀତି . ତଥୈଵ ଚ ନାନାମନୋରଥଵ୍ଯାପ୍ତିଵିଷଯେ ପ୍ରତିପାଦ୍ଯପ୍ରତିପାଦକାଦିଵିକଲ୍ପ-
ଜାଲରୂପଂ ଯନ୍ମନସ୍ତଦପୀନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନଵନ୍ନିଶ୍ଚଯେନ ପରୋକ୍ଷଂ ଭଵତୀତି ଜ୍ଞାତ୍ଵା କିଂ କର୍ତଵ୍ଯମ୍ . ସକଲୈକାଖଣ୍ଡପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ-
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୯୯
ଅବ, ଯହ ନିଶ୍ଚଯ କରତେ ହୈଂ କି ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ନହୀଂ ହୈ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ତାନି ଅକ୍ଷାଣି ] ଵେ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଁ [ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ପର ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ [ଆତ୍ମନଃ ସ୍ଵଭାଵଃ
ଇତି ] ଉନ୍ହେଂ ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵରୂପ [ନ ଏଵ ଭଣିତାନି ] ନହୀଂ କହା ହୈ; [ତୈଃ ] ଉନକେ ଦ୍ଵାରା [ଉପଲବ୍ଧଂ ]
ଜ୍ଞାତ [ଆତ୍ମନଃ ] ଆତ୍ମାକୋ [ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ] ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ [କଥଂ ଭଵତି ] କୈସେ ହୋ ସକତା ହୈ ?..୫୭..
ଟୀକା : — ଜୋ କେଵଲ ଆତ୍ମାକେ ପ୍ରତି ହୀ ନିଯତ ହୋ ଵହ (ଜ୍ଞାନ) ଵାସ୍ତଵମେଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ହୈ .
ଯହ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନ) ତୋ, ଜୋ ଭିନ୍ନ ଅସ୍ତିତ୍ଵଵାଲୀ ହୋନେସେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଈ ହୈ, ଔର
ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵତ୍ଵକୋ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ସ୍ପର୍ଶ ନହୀଂ କରତୀଂ (ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵରୂପ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ନହୀଂ ହୈଂ )
ଐସୀ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଉପଲବ୍ଧି କରକେ (-ଐସୀ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ନିମିତ୍ତସେ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଜାନକର) ଉତ୍ପନ୍ନ
ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵହ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନ) ଆତ୍ମାକେ ଲିଯେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ନହୀଂ ହୋ ସକତା .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଜୋ ସୀଧା ଆତ୍ମାକେ ଦ୍ଵାରା ହୀ ଜାନତା ହୈ ଵହ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ହୈ . ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନ
ତେ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋ ପରଦ୍ରଵ୍ଯ, ଜୀଵସ୍ଵଭାଵ ଭାଖୀ ନ ତେମନେ;
ତେନାଥୀ ଜେ ଉପଲବ୍ଧ ତେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ କଈ ରୀତ ଜୀଵନେ ?. ୫୭.