ଯଥା ହି କେଷାଂଚିନ୍ନକ୍ତଂଚରାଣାଂ ଚକ୍ଷୁଷଃ ସ୍ଵଯମେଵ ତିମିରଵିକରଣଶକ୍ତିଯୋଗିତ୍ଵାନ୍ନ ତଦପାକରଣପ୍ରଵଣେନ ପ୍ରଦୀପପ୍ରକାଶାଦିନା କାର୍ଯଂ, ଏଵମସ୍ଯାତ୍ମନଃ ସଂସାରେ ମୁକ୍ତୌ ଵା ସ୍ଵଯମେଵ ସୁଖତଯା ପରିଣମମାନସ୍ଯ ସୁଖସାଧନଧିଯା ଅବୁଧୈର୍ମୁଧାଧ୍ଯାସ୍ଯମାନା ଅପି ଵିଷଯାଃ କିଂ ହି ନାମ କୁର୍ଯୁଃ ..୬୭.. ଵା ଯୋଽସୌ ଦିଵ୍ଯୋ ଦେଵଦେହଃ ସୋଽପ୍ଯୁପଚାରଂ ଵିହାଯ ସୁଖଂ ନ କରୋତି . ଵିସଯଵସେଣ ଦୁ ସୋକ୍ଖଂ ଦୁକ୍ଖଂ ଵା ହଵଦି ସଯମାଦା କିଂତୁ ନିଶ୍ଚଯେନ ନିର୍ଵିଷଯାମୂର୍ତସ୍ଵାଭାଵିକସଦାନନ୍ଦୈକସୁଖସ୍ଵଭାଵୋଽପି ଵ୍ଯଵହାରେଣାନାଦି- କର୍ମବନ୍ଧଵଶାଦ୍ଵିଷଯାଧୀନତ୍ଵେନ ପରିଣମ୍ଯ ସାଂସାରିକସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ଵା ସ୍ଵଯମାତ୍ମୈଵ ଭଵତି, ନ ଚ ଦେହ ଇତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୬୬.. ଏଵଂ ମୁକ୍ତାତ୍ମନାଂ ଦେହାଭାଵେଽପି ସୁଖମସ୍ତୀତି ପରିଜ୍ଞାନାର୍ଥଂ ସଂସାରିଣାମପି ଦେହଃ ସୁଖକାରଣଂ ନ ଭଵତୀତିକଥନରୂପେଣ ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥାତ୍ମନଃ ସ୍ଵଯମେଵ ସୁଖସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାନ୍ନିଶ୍ଚଯେନ ଯଥା ଦେହଃ ସୁଖକାରଣଂ ନ ଭଵତି ତଥା ଵିଷଯା ଅପୀତି ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଜଇ ଯଦି ଦିଟ୍ଠୀ ନକ୍ତଂଚରଜନସ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟିଃ ତିମିରହରା ଅନ୍ଧକାରହରା ଭଵତି ଜଣସ୍ସ ଜନସ୍ଯ ଦୀଵେଣ ଣତ୍ଥି କାଯଵ୍ଵଂ ଦୀପେନ ନାସ୍ତି କର୍ତଵ୍ଯଂ . ତସ୍ଯ ପ୍ରଦୀପାଦୀନାଂ ଯଥା ପ୍ରଯୋଜନଂ ନାସ୍ତି ତହ ସୋକ୍ଖଂ ସଯମାଦା ଵିସଯା କିଂ ତତ୍ଥ କୁଵ୍ଵଂତି ତଥା

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ] ଯଦି [ଜନସ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟିଃ ] ପ୍ରାଣୀକୀ ଦୃଷ୍ଟି [ତିମିରହରା ] ତିମିରନାଶକ ହୋ ତୋ [ଦୀପେନ ନାସ୍ତି କର୍ତଵ୍ଯଂ ] ଦୀପକସେ କୋଈ ପ୍ରଯୋଜନ ନହୀଂ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ଦୀପକ କୁଛ ନହୀଂ କର ସକତା, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର ଜହାଁ [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା [ସ୍ଵଯଂ ] ସ୍ଵଯଂ [ସୌଖ୍ଯଂ ] ସୁଖରୂପ ପରିଣମନ କରତା ହୈ [ତତ୍ର ] ଵହାଁ [ଵିଷଯାଃ ] ଵିଷଯ [କିଂ କୁର୍ଵନ୍ତି ] କ୍ଯା କର ସକତେ ହୈଂ ? ..୬୭..

ଟୀକା : — ଜୈସେ କିନ୍ହୀଂ ନିଶାଚରୋଂକେ (ଉଲ୍ଲୂ, ସର୍ପ, ଭୂତ ଇତ୍ଯାଦି) ନେତ୍ର ସ୍ଵଯମେଵ ଅନ୍ଧକାରକୋ ନଷ୍ଟ କରନେକୀ ଶକ୍ତିଵାଲେ ହୋତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଉନ୍ହେଂ ଅଂଧକାର ନାଶକ ସ୍ଵଭାଵଵାଲେ ଦୀପକ -ପ୍ରକାଶାଦିସେ କୋଈ ପ୍ରଯୋଜନ ନହୀଂ ହୋତା, (ଉନ୍ହେଂ ଦୀପକ -ପ୍ରକାଶ କୁଛ ନହୀଂ କରତା,) ଇସୀପ୍ରକାର — ଯଦ୍ଯପି ଅଜ୍ଞାନୀ ‘ଵିଷଯ ସୁଖକେ ସାଧନ ହୈଂ’ ଐସୀ ବୁଦ୍ଧିକେ ଦ୍ଵାରା ଵ୍ଯର୍ଥ ହୀ ଵିଷଯୋଂକା ଅଧ୍ଯାସ (-ଆଶ୍ରଯ) କରତେ ହୈଂ ତଥାପି – ସଂସାରମେଂ ଯା ମୁକ୍ତିମେଂ ସ୍ଵଯମେଵ ସୁଖରୂପ ପରିଣମିତ ଇସ ଆତ୍ମାକୋ ଵିଷଯ କ୍ଯା କର ସକତେ ହୈଂ ?

ଭାଵାର୍ଥ : — ସଂସାରମେଂ ଯା ମୋକ୍ଷମେଂ ଆତ୍ମା ଅପନେ ଆପ ହୀ ସୁଖରୂପ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ; ଉସମେଂ ଵିଷଯ ଅକିଂଚିତ୍କର ହୈଂ ଅର୍ଥାତ୍ କୁଛ ନହୀଂ କର ସକତେ . ଅଜ୍ଞାନୀ ଵିଷଯୋଂକୋ ସୁଖକା କାରଣ ମାନକର ଵ୍ଯର୍ଥ ହୀ ଉନକା ଅଵଲଂବନ ଲେତେ ହୈଂ ..୬୭..

୧୧୬ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-