ମାତ୍ରମେଵାଵଲମ୍ବ୍ଯ ତତ୍ତ୍ଵାପ୍ରତିପତ୍ତିଲକ୍ଷଣଂ ମୋହମୁପଗଚ୍ଛନ୍ତଃ ପରସମଯା ଭଵନ୍ତି ..୯୩..
ଅଥାନୁଷଂଗିକୀମିମାମେଵ ସ୍ଵସମଯପରସମଯଵ୍ଯଵସ୍ଥାଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପ୍ଯୋପସଂହରତି —
ଜେ ପଜ୍ଜଏସୁ ଣିରଦା ଜୀଵା ପରସମଇଗ ତ୍ତି ଣିଦ୍ଦିଟ୍ଠା .
ଆଦସହାଵମ୍ହି ଠିଦା ତେ ସଗସମଯା ମୁଣେଦଵ୍ଵା ..୯୪..
ଯେ ପର୍ଯାଯେଷୁ ନିରତା ଜୀଵାଃ ପରସମଯିକା ଇତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟାଃ .
ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵେ ସ୍ଥିତାସ୍ତେ ସ୍ଵକସମଯା ଜ୍ଞାତଵ୍ଯାଃ ..୯୪..
ଶରୀରାକାରଗତିମାର୍ଗଣାଵିଲକ୍ଷଣଃ ସିଦ୍ଧଗତିପର୍ଯାଯଃ ତଥାଽଗୁରୁଲଘୁକଗୁଣଷଡ୍ଵୃଦ୍ଧିହାନିରୂପାଃ ସାଧାରଣସ୍ଵଭାଵ-
ଗୁଣପର୍ଯାଯାଶ୍ଚ, ତଥା ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ ସ୍ଵଭାଵଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯାଃ ସ୍ଵଜାତୀଯଵିଜାତୀଯଵିଭାଵଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯାଶ୍ଚ, ତଥୈଵ
ସ୍ଵଭାଵଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯାଶ୍ଚ ‘ଜେସିଂ ଅତ୍ଥି ସହାଓ’ ଇତ୍ଯାଦିଗାଥାଯାଂ, ତଥୈଵ ‘ଭାଵା ଜୀଵାଦୀଯା’ ଇତ୍ଯାଦି-
ଗାଥାଯାଂ ଚ ପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯେ ପୂର୍ଵଂ କଥିତକ୍ରମେଣ ଯଥାସଂଭଵଂ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯାଃ . ପଜ୍ଜଯମୂଢା ହି ପରସମଯା ଯସ୍ମାଦିତ୍ଥଂଭୂତ-
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୧୬୭
କରକେ, ତତ୍ତ୍ଵକୀ ଅପ୍ରତିପତ୍ତି ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସେ ମୋହକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୁଯେ ପରସମଯ ହୋତେ ହୈଂ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ପଦାର୍ଥ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵରୂପ ହୈ . ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅନନ୍ତଗୁଣମଯ ହୈ . ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂ ଔର ଗୁଣୋଂସେ ପର୍ଯାଯେଂ
ହୋତୀ ହୈଂ . ପର୍ଯାଯୋଂକେ ଦୋ ପ୍ରକାର ହୈଂ : — ୧ – ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ, ୨ – ଗୁଣପର୍ଯାଯ . ଇନମେଂସେ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯକେ ଦୋ
ଭେଦ ହୈଂ : — ୧ – ସମାନଜାତୀଯ — ଜୈସେ ଦ୍ଵି – ଅଣୁକ, ତ୍ରି -ଅଣୁକ, ଇତ୍ଯାଦି ସ୍କନ୍ଧ;
୨ – ଅସମାନଜାତୀଯ — ଜୈସେ ମନୁଷ୍ଯ ଦେଵ ଇତ୍ଯାଦି . ଗୁଣପର୍ଯାଯକେ ଭୀ ଦୋ ଭେଦ ହୈଂ : — ୧ – ସ୍ଵଭାଵ-
ପର୍ଯାଯ — ଜୈସେ ସିଦ୍ଧକେ ଗୁଣପର୍ଯାଯ ୨ – ଵିଭାଵପର୍ଯାଯ — ଜୈସେ ସ୍ଵପରହେତୁକ ମତିଜ୍ଞାନପର୍ଯାଯ .
ଐସା ଜିନେନ୍ଦ୍ର ଭଗଵାନକୀ ଵାଣୀସେ କଥିତ ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂକା ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯସ୍ଵରୂପ ହୀ
ଯଥାର୍ଥ ହୈ . ଜୋ ଜୀଵ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣକୋ ନ ଜାନତେ ହୁଯେ ମାତ୍ର ପର୍ଯାଯକା ହୀ ଆଲମ୍ବନ ଲେତେ ହୈଂ ଵେ ନିଜ
ସ୍ଵଭାଵକୋ ନ ଜାନତେ ହୁଯେ ପରସମଯ ହୈଂ ..୯୩..
ଅବ ୧ଆନୁଷଂଗିକ ଐସୀ ଯହ ହୀ ସ୍ଵସମଯ -ପରସମଯକୀ ଵ୍ଯଵସ୍ଥା (ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵସମଯ ଔର
ପରସମଯକା ଭେଦ) ନିଶ୍ଚିତ କରକେ (ଉସକା) ଉପସଂହାର କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯେ ଜୀଵାଃ ] ଜୋ ଜୀଵ [ପର୍ଯାଯେଷୁ ନିରତାଃ ] ପର୍ଯାଯୋଂମେଂ ଲୀନ ହୈଂ
[ପରସମଯିକାଃ ଇତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟାଃ ] ଉନ୍ହେଂ ପରସମଯ କହା ଗଯା ହୈ [ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵେ ସ୍ଥିତାଃ ] ଜୋ ଜୀଵ
ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵମେଂ ସ୍ଥିତ ହୈଂ [ତେ ] ଵେ [ସ୍ଵକସମଯାଃ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯାଃ ] ସ୍ଵସମଯ ଜାନନେ ..୯୪..
୧. ଆନୁଷଂଗିକ = ପୂର୍ଵ ଗାଥାକେ କଥନକେ ସାଥ ସମ୍ବନ୍ଧଵାଲୀ .
ପର୍ଯାଯମାଂ ରତ ଜୀଵ ଜେ ତେ ‘ପରସମଯ’ ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଛେ;
ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵେ ସ୍ଥିତ ଜେ ତେ ‘ସ୍ଵକସମଯ’ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯ ଛେ . ୯୪.