ନେଚ୍ଛତି ସ ଖଲୁ ପରସମଯ ଏଵ ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ଯଃ ..୯୮..
ଅଥୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକତ୍ଵେଽପି ସଦ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତୀତି ଵିଭାଵଯତି —
ସଦଵଟ୍ଠିଦଂ ସହାଵେ ଦଵ୍ଵଂ ଦଵ୍ଵସ୍ସ ଜୋ ହି ପରିଣାମୋ .
ଅତ୍ଥେସୁ ସୋ ସହାଵୋ ଠିଦିସଂଭଵଣାସସଂବଦ୍ଧୋ ..୯୯..
ସଦଵସ୍ଥିତଂ ସ୍ଵଭାଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଯୋ ହି ପରିଣାମଃ .
ଅର୍ଥେଷୁ ସ ସ୍ଵଭାଵଃ ସ୍ଥିତିସଂଭଵନାଶସଂବଦ୍ଧଃ ..୯୯..
ଇହ ହି ସ୍ଵଭାଵେ ନିତ୍ଯମଵତିଷ୍ଠମାନତ୍ଵାତ୍ସଦିତି ଦ୍ରଵ୍ଯମ୍ . ସ୍ଵଭାଵସ୍ତୁ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଧ୍ରୌଵ୍ଯୋ-
ତ୍ପାଦୋଚ୍ଛେଦୈକ୍ଯାତ୍ମକପରିଣାମଃ . ଯଥୈଵ ହି ଦ୍ରଵ୍ଯଵାସ୍ତୁନଃ ସାମସ୍ତ୍ଯେନୈକସ୍ଯାପି ଵିଷ୍କମ୍ଭକ୍ରମ-
ସତି ସତ୍ତୈଵ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତୀତି ପ୍ରଜ୍ଞାପଯତି — ସଦଵଟ୍ଠିଦଂ ସହାଵେ ଦଵ୍ଵଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ମୁକ୍ତାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତି . କିଂ କର୍ତୃ .
ସଦିତି ଶୁଦ୍ଧଚେତନାନ୍ଵଯରୂପମସ୍ତିତ୍ଵମ୍ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟମ୍ . ଅଵସ୍ଥିତମ୍ . କ୍ଵ . ସ୍ଵଭାଵେ . ସ୍ଵଭାଵଂ କଥଯତି —
ଦଵ୍ଵସ୍ସ ଜୋ ହି ପରିଣାମୋ ତସ୍ଯ ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସଂବନ୍ଧୀ ହି ସ୍ଫୁ ଟଂ ଯଃ ପରିଣାମଃ . କେଷୁ ଵିଷଯେଷୁ . ଅତ୍ଥେସୁ
୧୮୬ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
ଐସା ହୋନେସେ (ଯହ ନିଶ୍ଚିତ ହୁଆ କି) ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଯମେଵ ସତ୍ ହୈ . ଜୋ ଐସା ନହୀଂ ମାନତା ଵହ
(ଉସେ) ଵାସ୍ତଵମେଂ ‘ପରସମଯ’ (ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟି) ହୀ ମାନନା ..୯୮..
ଅବ, ଯହ ବତଲାତେ ହୈଂ କି ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକ ହୋନେ ପର ଭୀ ଦ୍ରଵ୍ଯ ‘ସତ୍’ ହୈ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସ୍ଵଭାଵେ ] ସ୍ଵଭାଵମେଂ [ଅଵସ୍ଥିତଂ ] ଅଵସ୍ଥିତ (ହୋନେସେ) [ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ଦ୍ରଵ୍ଯ
[ସତ୍ ] ‘ସତ୍’ ହୈ; [ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ] ଦ୍ରଵ୍ଯକା [ଯଃ ହି ] ଜୋ [ସ୍ଥିତିସଂଭଵନାଶସଂବଦ୍ଧଃ ]
ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯ ସହିତ [ପରିଣାମଃ ] ପରିଣାମ ହୈ [ସଃ ] ଵହ [ଅର୍ଥେଷୁ ସ୍ଵଭାଵଃ ] ପଦାର୍ଥୋଂକା
ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ..୯୯..
ଟୀକା : — ଯହାଁ (ଵିଶ୍ଵମେଂ) ସ୍ଵଭାଵମେଂ ନିତ୍ଯ ଅଵସ୍ଥିତ ହୋନେସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ‘ସତ୍’ ହୈ . ସ୍ଵଭାଵ
ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଧ୍ରୌଵ୍ଯ -ଉତ୍ପାଦ -ଵିନାଶକୀ ଏକତାସ୍ଵରୂପ ପରିଣାମ ହୈ .
ଜୈସେ ୧ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଵାସ୍ତୁ ସମଗ୍ରପନେ ଦ୍ଵାରା (ଅଖଣ୍ଡତା ଦ୍ଵାରା) ଏକ ହୋନେପର ଭୀ, ଵିସ୍ତାରକ୍ରମମେଂ
୧. ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଵାସ୍ତୁ = ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵ -ଵିସ୍ତାର, ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵ -କ୍ଷେତ୍ର, ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵ -ଆକାର, ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵ -ଦଲ .
(ଵାସ୍ତୁ = ଘର, ନିଵାସସ୍ଥାନ, ଆଶ୍ରଯ, ଭୂମି .)
ଦ୍ରଵ୍ଯୋ ସ୍ଵଭାଵ ଵିଷେ ଅଵସ୍ଥିତ, ତେଥୀ ‘ସତ୍’ ସୌ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଛେ ;
ଉତ୍ପାଦ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯ -ଵିନାଶଯୁତ ପରିଣାମ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵ ଛେ. ୯୯.