ମାନନ୍ତ୍ଯମସଦୁତ୍ପାଦୋ ଵା . ଧ୍ରୌଵ୍ଯେ ତୁ କ୍ରମଭୁଵାଂ ଭାଵାନାମଭାଵାଦ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯାଭାଵଃ କ୍ଷଣିକତ୍ଵଂ ଵା .
ଅତ ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯୈରାଲମ୍ବ୍ଯନ୍ତାଂ ପର୍ଯାଯାଃ ପର୍ଯାଯୈଶ୍ଚ ଦ୍ରଵ୍ଯମାଲମ୍ବ୍ଯନ୍ତାଂ, ଯେନ ସମସ୍ତମପ୍ଯେତଦେକମେଵ
ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତି ..୧୦୧..
ଅଥୋତ୍ପାଦାଦୀନାଂ କ୍ଷଣଭେଦମୁଦସ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଂ ଦ୍ଯୋତଯତି —
ସମଵେଦଂ ଖଲୁ ଦଵ୍ଵଂ ସଂଭଵଠିଦିଣାସସଣ୍ଣିଦଟ୍ଠେହିଂ .
ଏକ୍କମ୍ହି ଚେଵ ସମଯେ ତମ୍ହା ଦଵ୍ଵଂ ଖୁ ତତ୍ତିଦଯଂ ..୧୦୨..
ନିଶ୍ଚିତଂ ପ୍ରଦେଶାଭେଦେଽପି ସ୍ଵକୀଯସ୍ଵକୀଯସଂଜ୍ଞାଲକ୍ଷଣପ୍ରଯୋଜନାଦିଭେଦେନ . ତମ୍ହା ଦଵ୍ଵଂ ହଵଦି ସଵ୍ଵଂ ଯତୋ
ନିଶ୍ଚଯାଧାରାଧେଯଭାଵେନ ତିଷ୍ଠନ୍ତ୍ଯୁତ୍ପାଦାଦଯସ୍ତସ୍ମାତ୍କାରଣାଦୁତ୍ପାଦାଦିତ୍ରଯଂ ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନାଦିପର୍ଯାଯତ୍ରଯଂ ଚାନ୍ଵଯ-
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୧୯୫
ସମଯ ପର ହୋନେଵାଲା ଉତ୍ପାଦ ଜିସକା ଚିହ୍ନ ହୋ ଐସା ପ୍ରତ୍ଯେକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅନଂତ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ
ଜାଯଗା) ଅଥଵା ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ ହୋ ଜାଯଗା; (୩) ଯଦି ଦ୍ରଵ୍ଯକା ହୀ ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ମାନା ଜାଯ ତୋ
କ୍ରମଶଃ ହୋନେଵାଲେ ଭାଵୋଂକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଅଭାଵ ଆଯଗା, ଅଥଵା କ୍ଷଣିକପନା ହୋଗା .
ଇସଲିଯେ ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯକେ ଦ୍ଵାରା ପର୍ଯାଯେଂ ଆଲମ୍ବିତ ହୋଂ, ଔର ପର୍ଯାଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଦ୍ରଵ୍ଯ
ଆଲମ୍ବିତ ହୋ, କି ଜିସସେ ଯହ ସବ ଏକ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ବୀଜ, ଅଂକୁର ଔର ଵୃକ୍ଷତ୍ଵ, ଯହ ଵୃକ୍ଷକେ ଅଂଶ ହୈଂ . ବୀଜକା ନାଶ, ଅଂକୁରକା
ଉତ୍ପାଦ ଔର ଵୃକ୍ଷତ୍ଵକା ଧ୍ରୌଵ୍ଯ – ତୀନୋଂ ଏକ ହୀ ସାଥ ହୋତେ ହୈଂ . ଇସପ୍ରକାର ନାଶ ବୀଜକେ ଆଶ୍ରିତ ହୈ,
ଉତ୍ପାଦ ଅଂକୁରକେ ଆଶ୍ରିତ ହୈ, ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଵୃକ୍ଷତ୍ଵକେ ଆଶ୍ରିତ ହୈ; ନାଶ, ଉତ୍ପାଦ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ବୀଜ
ଅଂକୁର ଔର ଵୃକ୍ଷତ୍ଵସେ ଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥରୂପ ନହୀଂ ହୈ . ତଥା ବୀଜ, ଅଂକୁର ଔର ଵୃକ୍ଷତ୍ଵ ଭୀ ଵୃକ୍ଷସେ ଭିନ୍ନ
ପଦାର୍ଥରୂପ ନହୀଂ ହୈଂ . ଇସଲିଯେ ଯହ ସବ ଏକ ଵୃକ୍ଷ ହୀ ହୈଂ . ଇସୀପ୍ରକାର ନଷ୍ଟ ହୋତା ହୁଆ ଭାଵ, ଉତ୍ପନ୍ନ
ହୋତା ହୁଆ ଭାଵ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଭାଵ ସବ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଅଂଶ ହୈଂ . ନଷ୍ଟ ହୋତେ ହୁଯେ ଭାଵକା ନାଶ, ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତେ
ହୁଯେ ଭାଵକା ଉତ୍ପାଦ ଔର ସ୍ଥାଯୀ ଭାଵକା ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଏକ ହୀ ସାଥ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ନାଶ ନଷ୍ଟ ହୋତେ ଭାଵକେ
ଆଶ୍ରିତ ହୈ, ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତେ ଭାଵକେ ଆଶ୍ରିତ ହୈ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ସ୍ଥାଯୀ ଭାଵକେ ଆଶ୍ରିତ ହୈ . ନାଶ,
ଉତ୍ପାଦ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଉନ ଭାଵୋଂସେ ଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥରୂପ ନହୀଂ ହୈଂ . ଔର ଵେ ଭାଵ ଭୀ ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥରୂପ
ନହୀଂ ହୈଂ . ଇସଲିଯେ ଯହ ସବ, ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୀ ହୈଂ ..୧୦୧..
ଅବ, ଉତ୍ପାଦାଦିକା କ୍ଷଣଭେଦ ୧ନିରସ୍ତ କରକେ ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ ଯହ ସମଝାତେ ହୈଂ : —
୧. ନିରସ୍ତ କରକେ = ଦୂର କରକେ; ନଷ୍ଟ କରକେ; ଖଣ୍ଡିତ କରକେ; ନିରାକୃତ କରକେ .
ଉତ୍ପାଦ – ଧ୍ରୌଵ୍ଯ – ଵିନାଶସଂଜ୍ଞିତ ଅର୍ଥ ସହ ସମଵେତ ଛେ
ଏକ ଜ ସମଯମାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନିଶ୍ଚଯ, ତେଥୀ ଏ ତ୍ରିକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଛେ . ୧୦୨.