ପର୍ଯାଯଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେଷୁ ପ୍ରତ୍ଯେକଵର୍ତୀନ୍ଯପ୍ଯୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣି ତ୍ରିସ୍ଵଭାଵସ୍ପର୍ଶିନି ଦ୍ରଵ୍ଯେ ସାମସ୍ତ୍ଯେନୈକ-
ସମଯ ଏଵାଵଲୋକ୍ଯନ୍ତେ . ଯଥୈଵ ଚ ଵର୍ଧମାନପିଣ୍ଡମୃତ୍ତିକାତ୍ଵଵର୍ତୀନ୍ଯୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣି ମୃତ୍ତିକୈଵ,
ନ ଵସ୍ତ୍ଵନ୍ତରଂ; ତଥୈଵୋତ୍ତରପ୍ରାକ୍ତନପର୍ଯାଯଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଵର୍ତୀନ୍ଯପ୍ଯୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣି ଦ୍ରଵ୍ଯମେଵ, ନ ଖଲ୍ଵ-
ର୍ଥାନ୍ତରମ୍ ..୧୦୨..
ଅଥ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣ୍ଯନେକଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯଦ୍ଵାରେଣ ଚିନ୍ତଯତି —
ପାଡୁବ୍ଭଵଦି ଯ ଅଣ୍ଣୋ ପଜ୍ଜାଓ ପଜ୍ଜଓ ଵଯଦି ଅଣ୍ଣୋ .
ଦଵ୍ଵସ୍ସ ତଂ ପି ଦଵ୍ଵଂ ଣେଵ ପଣଟ୍ଠଂ ଣ ଉପ୍ପଣ୍ଣଂ ..୧୦୩..
ପ୍ରାଦୁର୍ଭଵତି ଚାନ୍ଯଃ ପର୍ଯାଯଃ ପର୍ଯାଯୋ ଵ୍ଯେତି ଅନ୍ଯଃ .
ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ତଦପି ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ନୈଵ ପ୍ରଣଷ୍ଟଂ ନୋତ୍ପନ୍ନମ୍ ..୧୦୩..
୧୯୮ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯେଷ୍ଵଵବୋଦ୍ଧଵ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ ..୧୦୨.. ଏଵମୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯରୂପଲକ୍ଷଣଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁଖ୍ଯତଯା ଗାଥା-
ତ୍ରଯେଣ ତୃତୀଯସ୍ଥଲଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯେଣୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣି ଦର୍ଶଯତି — ପାଡୁବ୍ଭଵଦି ଯ ପ୍ରାଦୁର୍ଭଵତି ଚ
ଜାଯତେ . ଅଣ୍ଣୋ ଅନ୍ଯଃ କଶ୍ଚିଦପୂର୍ଵାନନ୍ତଜ୍ଞାନସୁଖାଦିଗୁଣାସ୍ପଦଭୂତଃ ଶାଶ୍ଵତିକଃ . ସ କଃ . ପଜ୍ଜାଓ
୧ତ୍ରିସ୍ଵଭାଵସ୍ପର୍ଶୀ ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଵେ ସଂପୂର୍ଣତଯା (ତୀନୋଂ ଏକସାଥ) ଏକ ସମଯମେଂ ହୀ ଦେଖେ ଜାତେ ହୈଂ .
ଔର ଜୈସେ ରାମପାତ୍ର, ମୃତ୍ତିକାପିଣ୍ଡ ତଥା ମିଟ୍ଟୀପନମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଉତ୍ପାଦ, ଵ୍ଯଯ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ
ମିଟ୍ଟୀ ହୀ ହୈଂ, ଅନ୍ଯ ଵସ୍ତୁ ନହୀଂ; ଉସୀପ୍ରକାର ଉତ୍ତର ପର୍ଯାଯ, ପୂର୍ଵ ପର୍ଯାଯ, ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ
ଉତ୍ପାଦ, ଵ୍ଯଯ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୀ ହୈଂ, ଅନ୍ଯ ପଦାର୍ଥ ନହୀଂ ..୧୦୨..
ଅବ, ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯକୋ ୨ଅନେକଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ ଦ୍ଵାରା ଵିଚାରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ] ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ [ଅନ୍ଯଃ ପର୍ଯାଯଃ ] ଅନ୍ଯ ପର୍ଯାଯ [ପ୍ରାଦୁର୍ଭଵତି ]
ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ [ଚ ] ଔର [ଅନ୍ଯଃ ପର୍ଯାଯଃ ] କୋଈ ଅନ୍ଯ ପର୍ଯାଯ [ଵ୍ଯେତି ] ନଷ୍ଟ ହୋତୀ ହୈ;
[ତଦପି ] ଫି ର ଭୀ [ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ଦ୍ରଵ୍ଯ [ପ୍ରଣଷ୍ଟଂ ନ ଏଵ ] ନ ତୋ ନଷ୍ଟ ହୈ, [ଉତ୍ପନ୍ନଂ ନ ] ନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୈ (-
ଵହ ଧ୍ରୁଵ ହୈ .)..୧୦୩..
୧. ତ୍ରିସ୍ଵଭାଵସ୍ପର୍ଶୀ = ତୀନୋଂ ସ୍ଵଭାଵୋଂକୋ ସ୍ପର୍ଶ କରନେଵାଲା . (ଦ୍ରଵ୍ଯ ଉତ୍ପାଦ, ଵ୍ଯଯ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ – ଇନ ତୀନୋଂ
ସ୍ଵଭାଵୋଂକୋ ଧାରଣ କରତା ହୈ .)
୨. ଅନେକଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ = ଏକସେ ଅଧିକ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ସଂଯୋଗସେ ହୋନେଵାଲୀ ପର୍ଯାଯ .
ଉପଜେ ଦରଵନୋ ଅନ୍ଯ ପର୍ଯଯ, ଅନ୍ଯ କୋ ଵିଣସେ ଵଳୀ,
ପଣ ଦ୍ରଵ୍ଯ ତୋ ନଥୀ ନଷ୍ଟ କେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନଥୀ ତହୀଂ. ୧୦୩.