ଇହ ହି ଯଥା କିଲୈକସ୍ତ୍ର୍ଯଣୁକଃ ସମାନଜାତୀଯୋଽନେକଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯୋ ଵିନଶ୍ଯତ୍ଯନ୍ଯଶ୍ଚତୁରଣୁକଃ ପ୍ରଜାଯତେ, ତେ ତୁ ତ୍ରଯଶ୍ଚତ୍ଵାରୋ ଵା ପୁଦ୍ଗଲା ଅଵିନଷ୍ଟାନୁତ୍ପନ୍ନା ଏଵାଵତିଷ୍ଠନ୍ତେ, ତଥା ସର୍ଵେଽପି ସମାନଜାତୀଯା ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯା ଵିନଶ୍ଯନ୍ତି ପ୍ରଜାଯନ୍ତେ ଚ, ସମାନଜାତୀନି ଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ତ୍ଵଵିନଷ୍ଟାନୁ- ତ୍ପନ୍ନାନ୍ଯେଵାଵତିଷ୍ଠନ୍ତେ . ଯଥା ଚୈକୋ ମନୁଷ୍ଯତ୍ଵଲକ୍ଷଣୋଽସମାନଜାତୀଯୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯୋ ଵିନଶ୍ଯତ୍ଯନ୍ଯ- ସ୍ତ୍ରିଦଶତ୍ଵଲକ୍ଷଣଃ ପ୍ରଜାଯତେ, ତୌ ଚ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲୌ ଅଵିନଷ୍ଟାନୁତ୍ପନ୍ନାଵେଵାଵତିଷ୍ଠେତେ, ତଥା ସର୍ଵେଽପ୍ଯସମାନଜାତୀଯା ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯା ଵିନଶ୍ଯନ୍ତି ପ୍ରଜାଯନ୍ତେ ଚ, ଅସମାନଜାତୀନି ଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ତ୍ଵଵିନଷ୍ଟାନୁତ୍ପନ୍ନାନ୍ଯେଵାଵତିଷ୍ଠନ୍ତେ . ଏଵମାତ୍ମନା ଧ୍ରୁଵାଣି ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯଦ୍ଵାରେଣୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯୀଭୂତାନ୍ଯୁତ୍ପାଦ- ଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣି ଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ଭଵନ୍ତି ..୧୦୩.. ପରମାତ୍ମାଵାପ୍ତିରୂପଃ ସ୍ଵଭାଵଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯଃ . ପଜ୍ଜଓ ଵଯଦି ଅଣ୍ଣୋ ପର୍ଯାଯୋ ଵ୍ଯେତି ଵିନଶ୍ଯତି . କଥଂଭୂତଃ . ଅନ୍ଯଃ ପୂର୍ଵୋକ୍ତମୋକ୍ଷପର୍ଯାଯାଦ୍ଭିନ୍ନୋ ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିରୂପସ୍ଯୈଵ ମୋକ୍ଷପର୍ଯାଯସ୍ଯୋପାଦାନକାରଣଭୂତଃ . କସ୍ଯ ସଂବନ୍ଧୀ ପର୍ଯାଯଃ . ଦଵ୍ଵସ୍ସ ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ . ତଂ ପି ଦଵ୍ଵଂ ତଦପି ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଣେଵ ପଣଟ୍ଠଂ ଣ ଉପ୍ପଣ୍ଣଂ ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯେନ ନୈଵ ନଷ୍ଟଂ ନ ଚୋତ୍ପନ୍ନମ୍ . ଅଥଵା ସଂସାରିଜୀଵାପେକ୍ଷଯା ଦେଵାଦିରୂପୋ ଵିଭାଵଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯୋ ଜାଯତେ ମନୁଷ୍ଯାଦିରୂପୋ ଵିନଶ୍ଯତି ତଦେଵ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯଂ ନିଶ୍ଚଯେନ ନ ଚୋତ୍ପନ୍ନଂ ନ ଚ ଵିନଷ୍ଟଂ, ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଵା ଦ୍ଵଯଣୁକାଦିସ୍କ ନ୍ଧରୂପସ୍ଵଜାତୀଯଵିଭାଵଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯାଣାଂ ଵିନାଶୋତ୍ପାଦେଽପି ନିଶ୍ଚଯେନ ନ ଚୋତ୍ପନ୍ନଂ ନ ଚ ଵିନଷ୍ଟମିତି . ତତଃ ସ୍ଥିତଂ ଯତଃ କାରଣାଦୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯରୂପେଣ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯାଣାଂ ଵିନାଶୋତ୍ପାଦେଽପି ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ
ଟୀକା : — ଯହାଁ (ଵିଶ୍ଵମେଂ) ଜୈସେ ଏକ ତ୍ରି -ଅଣୁକ ସମାନଜାତୀଯ ଅନେକ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ ଵିନଷ୍ଟ ହୋତୀ ହୈ ଔର ଦୂସରୀ ୧ଚତୁରଣୁକ (ସମାନଜାତୀଯ ଅନେକ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ) ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ; ପରନ୍ତୁ ଵେ ତୀନ ଯା ଚାର ପୁଦ୍ଗଲ (ପରମାଣୁ) ତୋ ଅଵିନଷ୍ଟ ଔର ଅନୁତ୍ପନ୍ନ ହୀ ରହତେ ହୈଂ ( – ଧ୍ରୁଵ ହୈଂ ); ଇସୀପ୍ରକାର ସଭୀ ସମାନଜାତୀଯ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯେଂ ଵିନଷ୍ଟ ହୋତୀ ହୈଂ ଔର ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ସମାନଜାତୀଯ ଦ୍ରଵ୍ଯ ତୋ ଅଵିନଷ୍ଟ ଔର ଅନୁତ୍ପନ୍ନ ହୀ ରହତେ ହୈଂ (-ଧ୍ରୁଵ ହୈଂ ) .
ଔର, ଜୈସେ ଏକ ମନୁଷ୍ଯତ୍ଵସ୍ଵରୂପ ଅସମାନଜାତୀଯ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ପର୍ଯାଯ ଵିନଷ୍ଟ ହୋତୀ ହୈ ଔର ଦୂସରୀ ଦେଵତ୍ଵସ୍ଵରୂପ (ଅସମାନଜାତୀଯ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ) ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ, ପରନ୍ତୁ ଵହ ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲ ତୋ ଅଵିନଷ୍ଟ ଔର ଅନୁତ୍ପନ୍ନ ହୀ ରହତେ ହୈଂ, ଇସୀପ୍ରକାର ସଭୀ ଅସମାନଜାତୀଯ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ପର୍ଯାଯେଂ ଵିନଷ୍ଟ ହୋ ଜାତୀ ହୈଂ ଔର ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈଂ, ପରନ୍ତୁ ଅସମାନଜାତୀଯ ଦ୍ରଵ୍ଯ ତୋ ଅଵିନଷ୍ଟ ଔର ଅନୁତ୍ପନ୍ନ ହୀ ରହତେ ହୈଂ .
ଇସ ପ୍ରକାର ଅପନେସେ (୨ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସେ) ଧ୍ରୁଵ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯୋଂ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯରୂପ ଐସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ହୈଂ ..୧୦୩..
୧. ଚତୁରଣୁକ = ଚାର ଅଣୁଓଂକା (ପରମାଣୁଓଂକା) ବନା ହୁଆ ସ୍କଂଧ .
୨. ‘ଦ୍ରଵ୍ଯ’ ଶବ୍ଦ ମୁଖ୍ଯତଯା ଦୋ ଅର୍ଥୋଂମେଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ : (୧) ଏକ ତୋ ସାମାନ୍ଯ – ଵିଶେଷକେ ପିଣ୍ଡକୋ ଅର୍ଥାତ୍ ଵସ୍ତୁକୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ କହା ଜାତା ହୈ; ଜୈସେ – ‘ଦ୍ରଵ୍ଯ ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯସ୍ଵରୂପ ହୈ’; (୨) ଦୂସରେ – ଵସ୍ତୁକେ ସାମାନ୍ଯ ଅଂଶକୋ ଭୀ ଦ୍ରଵ୍ଯ କହା ଜାତା ହୈ; ଜୈସେ – ‘ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ନଯ’ ଅର୍ଥାତ୍ ସାମାନ୍ଯାଂଶଗ୍ରାହୀ ନଯ . ଜହାଁ ଜୋ ଅର୍ଥ ଘଟିତ ହୋତା ହୋ ଵହାଁ ଵହ ଅର୍ଥ ସମଝନା ଚାହିଯେ .