ଏକଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯା ହି ଗୁଣପର୍ଯାଯାଃ, ଗୁଣପର୍ଯାଯାଣାମେକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵାତ୍ . ଏକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଂ ହି ତେଷାଂ ସହକାରଫଲଵତ୍ . ଯଥା କିଲ ସହକାରଫଲଂ ସ୍ଵଯମେଵ ହରିତଭାଵାତ୍ ପାଣ୍ଡୁଭାଵଂ ପରିଣମ- ତ୍ପୂର୍ଵୋତ୍ତରପ୍ରଵୃତ୍ତହରିତାପାଣ୍ଡୁଭାଵାଭ୍ଯାମନୁଭୂତାତ୍ମସତ୍ତାକଂ ହରିତପାଣ୍ଡୁଭାଵାଭ୍ଯାଂ ସମମଵିଶିଷ୍ଟସତ୍ତାକ- ଵିନାଶୋ ନାସ୍ତି, ତତଃ କାରଣାଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯା ଅପି ଦ୍ରଵ୍ଯଲକ୍ଷଣଂ ଭଵନ୍ତୀତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୧୦୩.. ଅଥ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣି ଗୁଣପର୍ଯାଯମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ପ୍ରତିପାଦଯତି — ପରିଣମଦି ସଯଂ ଦଵ୍ଵଂ ପରିଣମତି ସ୍ଵଯଂ ସ୍ଵଯମେଵୋପାଦାନକାରଣଭୂତଂ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯଂ କର୍ତୃ . କଂ ପରିଣମତି . ଗୁଣଦୋ ଯ ଗୁଣଂତରଂ ନିରୁପରାଗସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନ-
ଅବ, ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଏକଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ ଦ୍ଵାରା ଵିଚାରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସଦଵିଶିଷ୍ଟଂ ] ସତ୍ତାପେକ୍ଷାସେ ଅଵିଶିଷ୍ଟରୂପସେ, [ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ସ୍ଵଯଂ ] ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଯଂ ହୀ [ଗୁଣତଃ ଚ ଗୁଣାନ୍ତରଂ ] ଗୁଣସେ ଗୁଣାନ୍ତରରୂପ [ପରିଣମତେ ] ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଏକ ଗୁଣପର୍ଯାଯମେଂସେ ଅନ୍ଯ ଗୁଣପର୍ଯାଯରୂପ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ, ଔର ଉସକୀ ସତ୍ତା ଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂକୀ ସତ୍ତାକେ ସାଥ ଅଵିଶିଷ୍ଟ — ଅଭିନ୍ନ — ଏକ ହୀ ରହତୀ ହୈ), [ତସ୍ମାତ୍ ପୁନଃ ] ଔର ଉନସେ [ଗୁଣପର୍ଯାଯାଃ] ଗୁଣପର୍ଯାଯେଂ [ଦ୍ରଵ୍ଯମ୍ ଏଵ ଇତି ଭଣିତାଃ ] ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୀ କହୀ ଗଈ ହୈଂ ..୧୦୪..
ଟୀକା : — ଗୁଣପର୍ଯାଯେଂ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂକୋ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯପନା ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ ଗୁଣପର୍ଯାଯେଂ ଏକଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଵେ ଏକ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ — ଭିନ୍ନ -ଭିନ୍ନ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନହୀଂ .) ଉନକା ଏକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵ ଆମ୍ରଫଲକୀ ଭାଁତି ହୈ . ଜୈସେ – ଆମ୍ରଫଲ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ହରିତଭାଵମେଂସେ ପୀତଭାଵରୂପ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୁଆ, ପ୍ରଥମ ଔର ପଶ୍ଚାତ୍ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହରିତଭାଵ ଔର ପୀତଭାଵକେ ଦ୍ଵାରା ଅପନୀ ସତ୍ତାକା ଅନୁଭଵ କରତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ହରିତଭାଵ ଔର ପୀତଭାଵକେ ସାଥ ୧ଅଵିଶିଷ୍ଟ
୨୦୦ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
୧. ଅଵିଶିଷ୍ଟ ସତ୍ତାଵାଲା = ଅଭିନ୍ନ ସତ୍ତାଵାଲା; ଏକ ସତ୍ତାଵାଲା; (ଆମକୀ ସତ୍ତା ହରେ ଔର ପୀଲେ ଭାଵକୀ ସତ୍ତାସେ ଅଭିନ୍ନ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଆମ ଔର ହରିତଭାଵ ତଥା ପୀତଭାଵ ଏକ ହୀ ଵସ୍ତୁ ହୈଂ, ଭିନ୍ନ ନହୀଂ .)