ସର୍ଵଥୈକତ୍ଵଂ ନ ଶଂକ ନୀଯଂ; ତଦ୍ଭାଵୋ ହ୍ଯେକତ୍ଵସ୍ଯ ଲକ୍ଷଣମ୍ . ଯତ୍ତୁ ନ ତଦ୍ଭଵଦ୍ଵିଭାଵ୍ଯତେ ତତ୍କଥମେକଂ
ସ୍ଯାତ୍ . ଅପି ତୁ ଗୁଣଗୁଣିରୂପେଣାନେକମେଵେତ୍ଯର୍ଥଃ ..୧୦୬..
ଅଥାତଦ୍ଭାଵମୁଦାହୃତ୍ଯ ପ୍ରଥଯତି —
ସଦ୍ଦଵ୍ଵଂ ସଚ୍ଚ ଗୁଣୋ ସଚ୍ଚେଵ ଯ ପଜ୍ଜଓ ତ୍ତି ଵିତ୍ଥାରୋ .
ଜୋ ଖଲୁ ତସ୍ସ ଅଭାଵୋ ସୋ ତଦଭାଵୋ ଅତବ୍ଭାଵୋ ..୧୦୭..
ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ସ୍ଵକୀଯସ୍ଵକୀଯସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵଗୁଣେନ ସହ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ ..୧୦୬.. ଅଥାତଦ୍ଭାଵଂ ଵିଶେଷେଣ
ଵିସ୍ତାର୍ଯ କଥଯତି — ସଦ୍ଦଵ୍ଵଂ ସଚ୍ଚ ଗୁଣୋ ସଚ୍ଚେଵ ଯ ପଜ୍ଜଓ ତ୍ତି ଵିତ୍ଥାରୋ ସଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ସଂଶ୍ଚ ଗୁଣଃ ସଂଶ୍ଚୈଵ
ପର୍ଯାଯ ଇତି ସତ୍ତାଗୁଣସ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯେଷୁ ଵିସ୍ତାରଃ . ତଥାହି — ଯଥା ମୁକ୍ତାଫଲହାରେ ସତ୍ତାଗୁଣ-
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୨୦୭
ଏକତ୍ଵ ହୋଗା ଐସୀ ଶଂକା ନହୀଂ କରନୀ ଚାହିଯେ; କ୍ଯୋଂକି ତଦ୍ଭାଵ ଏକତ୍ଵକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ . ଜୋ
ଉସରୂପ ଜ୍ଞାତ ନହୀଂ ହୋତା ଵହ (ସର୍ଵଥା) ଏକ କୈସେ ହୋ ସକତା ହୈ ? ନହୀଂ ହୋ ସକତା; ପରନ୍ତୁ ଗୁଣ-
ଗୁଣୀ -ରୂପସେ ଅନେକ ହୀ ହୈ, ଐସା ଅର୍ଥ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଭିନ୍ନପ୍ରଦେଶତ୍ଵ ଵହ ପୃଥକ୍ତ୍ଵକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ, ଔର ଅତଦ୍ଭାଵ ଵହ ଅନ୍ଯତ୍ଵକା
ଲକ୍ଷଣ ହୈ . ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଔର ଗୁଣମେଂ ପୃଥକ୍ତ୍ଵ ନହୀଂ ହୈ ଫି ର ଭୀ ଅନ୍ଯତ୍ଵ ହୈ .
ପ୍ରଶ୍ନ : — ଜୋ ଅପୃଥକ୍ ହୋତେ ହୈଂ ଉନମେଂ ଅନ୍ଯତ୍ଵ କୈସେ ହୋ ସକତା ହୈ ?
ଉତ୍ତର : — ଉନମେଂ ଵସ୍ତ୍ର ଔର ଶୁଭ୍ରତା (ସଫେ ଦୀ) କୀ ଭାଁତି ଅନ୍ଯତ୍ଵ ହୋ ସକତା ହୈ . ଵସ୍ତ୍ରକେ
ଔର ଉସକୀ ଶୁଭ୍ରତାକେ ପ୍ରଦେଶ ଭିନ୍ନ ନହୀଂ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଉନମେଂ ପୃଥକ୍ତ୍ଵ ନହୀଂ ହୈ . ଐସା ହୋନେ ପର ଭୀ
ଶୁଭ୍ରତା ତୋ ମାତ୍ର ଆଁଖୋଂସେ ହୀ ଦିଖାଈ ଦେତୀ ହୈ, ଜୀଭ, ନାକ ଆଦି ଶେଷ ଚାର ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂସେ ଜ୍ଞାତ ନହୀଂ
ହୋତୀ . ଔର ଵସ୍ତ୍ର ପାଁଚୋଂ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂସେ ଜ୍ଞାତ ହୋତା ହୈ . ଇସଲିଯେ (କଥଂଚିତ୍) ଵସ୍ତ୍ର ଵହ ଶୁଭ୍ରତା ନହୀଂ
ହୈ ଔର ଶୁଭ୍ରତା ଵହ ଵସ୍ତ୍ର ନହୀଂ ହୈ . ଯଦି ଐସା ନ ହୋ ତୋ ଵସ୍ତ୍ରକୀ ଭାଁତି ଶୁଭ୍ରତା ଭୀ ଜୀଭ, ନାକ
ଇତ୍ଯାଦି ସର୍ଵ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂସେ ଜ୍ଞାତ ହୋନା ଚାହିଯେ . କିନ୍ତୁ ଐସା ନହୀଂ ହୋତା . ଇସଲିଯେ ଵସ୍ତ୍ର ଔର ଶୁଭ୍ରତାମେଂ
ଅପୃଥକ୍ତ୍ଵ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅନ୍ଯତ୍ଵ ହୈ ଯହ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ .
ଇସୀପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଔର ସତ୍ତାଦି ଗୁଣୋଂମେଂ ଅପୃଥକ୍ତ୍ଵ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅନ୍ଯତ୍ଵ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଦ୍ରଵ୍ଯକେ
ଔର ଗୁଣକେ ପ୍ରଦେଶ ଅଭିନ୍ନ ହୋନେ ପର ଭୀ ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଔର ଗୁଣମେଂ ସଂଜ୍ଞା -ସଂଖ୍ଯା -ଲକ୍ଷଣାଦି ଭେଦ ହୋନେସେ
(କଥଂଚିତ୍) ଦ୍ରଵ୍ଯ ଗୁଣରୂପ ନହୀଂ ହୈ ଔର ଗୁଣ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପ ନହୀଂ ହୈ ..୧୦୬..
ଅବ, ଅତଦ୍ଭାଵକୋ ଉଦାହରଣ ଦ୍ଵାରା ସ୍ପଷ୍ଟରୂପସେ ବତଲାତେ ହୈଂ : —
‘ସତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯ’, ‘ସତ୍ ପର୍ଯାଯ,’ ‘ସତ୍ ଗୁଣ’ — ସତ୍ତ୍ଵନୋ ଵିସ୍ତାର ଛେ;
ନଥୀ ତେ -ପଣେ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ ତେହ ଅତତ୍ପଣୁଂ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯ ଛେ. ୧୦୭.