ଯଃ ଖଲୁ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵଃ ପରିଣାମଃ ସ ଗୁଣଃ ସଦଵିଶିଷ୍ଟଃ .
ସଦଵସ୍ଥିତଂ ସ୍ଵଭାଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯମିତି ଜିନୋପଦେଶୋଽଯମ୍ ..୧୦୯..
ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ହି ସ୍ଵଭାଵେ ନିତ୍ଯମଵତିଷ୍ଠମାନତ୍ଵାତ୍ସଦିତି ପ୍ରାକ୍ ପ୍ରତିପାଦିତମ୍ . ସ୍ଵଭାଵସ୍ତୁ
ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ପରିଣାମୋଽଭିହିତଃ . ଯ ଏଵ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵଭୂତଃ ପରିଣାମଃ, ସ ଏଵ ସଦଵିଶିଷ୍ଟୋ
ଗୁଣ ଇତୀହ ସାଧ୍ଯତେ . ଯଦେଵ ହି ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵରୂପଵୃତ୍ତିଭୂତମସ୍ତିତ୍ଵଂ ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଧାନନିର୍ଦେଶାତ୍ସଦିତି
ସଂଶବ୍ଦ୍ଯତେ ତଦଵିଶିଷ୍ଟଗୁଣଭୂତ ଏଵ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵଭୂତଃ ପରିଣାମଃ, ଦ୍ରଵ୍ଯଵୃତ୍ତେର୍ହି ତ୍ରିକୋଟିସମଯ-
ଭିନ୍ନସ୍ଯ ସୁଵର୍ଣସ୍ଯାଭାଵସ୍ତଥୈଵ ସୁଵର୍ଣପ୍ରଦେଶେଭ୍ଯୋ ଭିନ୍ନସ୍ଯ ସୁଵର୍ଣତ୍ଵଗୁଣସ୍ଯାପ୍ଯଭାଵଃ, ତଥା ସତ୍ତାଗୁଣ-
ପ୍ରଦେଶେଭ୍ଯୋ ଭିନ୍ନସ୍ଯ ମୁକ୍ତଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯାଭାଵସ୍ତଥୈଵ ମୁକ୍ତଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଦେଶେଭ୍ଯୋ ଭିନ୍ନସ୍ଯ ସତ୍ତାଗୁଣସ୍ଯାପ୍ଯଭାଵଃ
ଇତ୍ଯୁଭଯଶୂନ୍ଯତ୍ଵଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି . ଯଥେଦଂ ମୁକ୍ତଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯେ ସଂଜ୍ଞାଦିଭେଦଭିନ୍ନସ୍ଯାତଦ୍ଭାଵସ୍ତସ୍ଯ ସତ୍ତାଗୁଣେନ ସହ
ପ୍ରଦେଶାଭେଦଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ କୃତଂ ତଥା ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ ଯଥାସଂଭଵଂ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ ..୧୦୮.. ଏଵଂ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯାସ୍ତିତ୍ଵ-
କଥନରୂପେଣ ପ୍ରଥମଗାଥା, ପୃଥକ୍ତ୍ଵଲକ୍ଷଣାତଦ୍ଭାଵାଭିଧାନାନ୍ଯତ୍ଵଲକ୍ଷଣଯୋଃ କଥନେନ ଦ୍ଵିତୀଯା, ସଂଜ୍ଞାଲକ୍ଷଣ-
ପ୍ରଯୋଜନାଦିଭେଦରୂପସ୍ଯାତଦ୍ଭାଵସ୍ଯ ଵିଵରଣରୂପେଣ ତୃତୀଯା, ତସ୍ଯୈଵ ଦୃଢୀକରଣାର୍ଥଂ ଚ ଚତୁର୍ଥୀତି ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣ-
ଯୋରଭେଦଵିଷଯେ ଯୁକ୍ତିକଥନମୁଖ୍ଯତଯା ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯେନ ପଞ୍ଚମସ୍ଥଲଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ସତ୍ତା ଗୁଣୋ ଭଵତି, ଦ୍ରଵ୍ଯଂ
୧. ଵୃତ୍ତି = ଵର୍ତନା; ଅସ୍ତିତ୍ଵ ରହନା ଵହ; ଟିକନା ଵହ .
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୨୧୩
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ଖଲୁ ] ଜୋ, [ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵଃ ପରିଣାମଃ ] ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵଭାଵଭୂତ
(ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକ) ପରିଣାମ ହୈ [ସଃ ] ଵହ (ପରିଣାମ) [ସଦଵିଶିଷ୍ଟଃ ଗୁଣଃ ] ‘ସତ୍’
ସେ ଅଵିଶିଷ୍ଟ (-ସତ୍ତାସେ ଅଭିନ୍ନ ହୈ ଐସା) ଗୁଣ ହୈ . [ସ୍ଵଭାଵେ ଅଵସ୍ଥିତଂ ] ‘ସ୍ଵଭାଵମେଂ
ଅଵସ୍ଥିତ (ହୋନେସେ) [ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ଦ୍ରଵ୍ଯ [ସତ୍ ] ସତ୍ ହୈ’ — [ଇତି ଜିନୋପଦେଶଃ ] ଐସା ଜୋ (୯୯
ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ କଥିତ) ଜିନୋପଦେଶ ହୈ [ଅଯମ୍ ] ଵହୀ ଯହ ହୈ . (ଅର୍ଥାତ୍ ୯୯ଵୀଂ ଗାଥାକେ
କଥନମେଂସେ ଇସ ଗାଥାମେଂ କଥିତ ଭାଵ ସହଜ ହୀ ନିକଲତା ହୈ .) ..୧୦୯..
ଟୀକା : — ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵମେଂ ନିତ୍ଯ ଅଵସ୍ଥିତ ହୋନେସେ ସତ୍ ହୈ, — ଐସା ପହଲେ (୯୯ଵୀଂ
ଗାଥାମେଂ) ପ୍ରତିପାଦିତ କିଯା ଗଯା ହୈ; ଔର (ଵହାଁ) ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵଭାଵ ପରିଣାମ କହା ଗଯା ହୈ .
ଯହାଁ ଯହ ସିଦ୍ଧ କିଯା ଜା ରହା ହୈ କି — ଜୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵଭାଵଭୂତ ପରିଣାମ ହୈ ଵହୀ ‘ସତ୍’
ସେ ଅଵିଶିଷ୍ଟ (-ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ ଅଭିନ୍ନ ଐସା – ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ କୋଈ ଅନ୍ଯ ନହୀଂ ଐସା) ଗୁଣ ହୈ .
ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସ୍ଵରୂପକା ଵୃତ୍ତିଭୂତ ଐସା ଜୋ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଧାନ କଥନକେ ଦ୍ଵାରା ‘ସତ୍’ ଶବ୍ଦସେ
କହା ଜାତା ହୈ ଉସସେ ଅଵିଶିଷ୍ଟ (-ଉସ ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ ଅନନ୍ଯ) ଗୁଣଭୂତ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵଭୂତ
ପରିଣାମ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ୧ଵୃତ୍ତି (ଅସ୍ତିତ୍ଵ) ତୀନ ପ୍ରକାରକେ ସମଯକୋ ସ୍ପର୍ଶିତ କରତୀ ହୋନେସେ