ସ୍ପର୍ଶିନ୍ଯାଃ ପ୍ରତିକ୍ଷଣଂ ତେନ ତେନ ସ୍ଵଭାଵେନ ପରିଣମନାତ୍ . ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵଭୂତ ଏଵ ତାଵତ୍ପରିଣାମଃ .
ସ ତ୍ଵସ୍ତିତ୍ଵଭୂତଦ୍ରଵ୍ଯଵୃତ୍ତ୍ଯାତ୍ମକତ୍ଵାତ୍ସଦଵିଶିଷ୍ଟୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଵିଧାଯକୋ ଗୁଣ ଏଵେତି ସତ୍ତାଦ୍ରଵ୍ଯଯୋ-
ର୍ଗୁଣଗୁଣିଭାଵଃ ସିଦ୍ଧଯତି ..୧୦୯..
ଅଥ ଗୁଣଗୁଣିନୋର୍ନାନାତ୍ଵମୁପହନ୍ତି —
ଣତ୍ଥି ଗୁଣୋ ତ୍ତି ଵ କୋଈ ପଜ୍ଜାଓ ତ୍ତୀହ ଵା ଵିଣା ଦଵ୍ଵଂ .
ଦଵ୍ଵତ୍ତଂ ପୁଣ ଭାଵୋ ତମ୍ହା ଦଵ୍ଵଂ ସଯଂ ସତ୍ତା ..୧୧୦..
ଚ ଗୁଣୀ ଭଵତୀତି ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଜୋ ଖଲୁ ଦଵ୍ଵସହାଵୋ ପରିଣାମୋ ଯଃ ଖଲୁ ସ୍ଫୁ ଟଂ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵଭୂତଃ
ପରିଣାମଃ ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯାନୁଭଵରୂପମନୋଵ୍ଯାପାରୋତ୍ପନ୍ନସମସ୍ତମନୋରଥରୂପଵିକଲ୍ପଜାଲାଭାଵେ ସତି ଯଶ୍ଚିଦା-
ନନ୍ଦୈକାନୁଭୂତିରୂପଃ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵସ୍ତସ୍ଯୋତ୍ପାଦଃ, ପୂର୍ଵୋକ୍ତଵିକଲ୍ପଜାଲଵିନାଶୋ ଵ୍ଯଯଃ, ତଦୁଭଯାଧାରଭୂତଜୀଵତ୍ଵଂ
ଧ୍ରୌଵ୍ଯମିତ୍ଯୁକ୍ତଲକ୍ଷଣୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵଭୂତୋ ଯୋଽସୌ ପରିଣାମଃ ସୋ ଗୁଣୋ ସ ଗୁଣୋ
ଭଵତି . ସ ପରିଣାମଃ କଥଂଭୂତଃ ସନ୍ଗୁଣୋ ଭଵତି . ସଦଵିସିଟ୍ଠୋ ସତୋଽସ୍ତିତ୍ଵାଦଵିଶିଷ୍ଟୋଽଭିନ୍ନସ୍ତଦୁତ୍ପାଦାଦିତ୍ରଯଂ
ତିଷ୍ଠତ୍ଯସ୍ତିତ୍ଵଂ ଚୈକଂ ତିଷ୍ଠତ୍ଯସ୍ତିତ୍ଵେନ ସହ କଥମଭିନ୍ନୋ ଭଵତୀତି ଚେତ୍ . ‘‘ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଯୁକ୍ତଂ ସତ୍’’
ଇତି ଵଚନାତ୍ . ଏଵଂ ସତି ସତ୍ତୈଵ ଗୁଣୋ ଭଵତୀତ୍ଯର୍ଥଃ . ଇତି ଗୁଣଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ଗତମ୍ . ସଦଵଟ୍ଠିଦଂ ସହାଵେ ଦଵ୍ଵଂ ତି
ସଦଵସ୍ଥିତଂ ସ୍ଵଭାଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯମିତି . ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତି . କିଂ କର୍ତୃ . ସଦିତି . କେନ . ଅଭେଦ-
ନଯେନ . କଥଂଭୂତମ୍ . ସତ୍ ଅଵସ୍ଥିତମ୍ . କ୍ଵ . ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକସ୍ଵଭାଵେ . ଜିଣୋଵଦେସୋଯଂ ଅଯଂ
ଜିନୋପଦେଶ ଇତି ‘ସଦଵଟ୍ଠିଦଂ ସହାଵେ ଦଵ୍ଵଂ ଦଵ୍ଵସ୍ସ ଜୋ ହୁ ପରିଣାମୋ’ ଇତ୍ଯାଦିପୂର୍ଵସୂତ୍ରେ ଯଦୁକ୍ତଂ
ତଦେଵେଦଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମ୍, ଗୁଣକଥନଂ ପୁନରଧିକମିତି ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ . ଯଥେଦଂ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯେ ଗୁଣଗୁଣିନୋର୍ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ
୨୧୪ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
(ଵହ ଵୃତ୍ତି – ଅସ୍ତିତ୍ଵ) ପ୍ରତିକ୍ଷଣ ଉସ -ଉସ ସ୍ଵଭାଵରୂପ ପରିଣମିତ ହୋତୀ ହୈ .
(ଇସପ୍ରକାର) ପ୍ରଥମ ତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵଭାଵଭୂତ ପରିଣାମ ହୈ; ଔର ଵହ (ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ-
ଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକ ପରିଣାମ) ଅସ୍ତିତ୍ଵଭୂତ ଐସୀ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ଵୃତ୍ତିସ୍ଵରୂପ ହୋନେସେ, ‘ସତ୍’ ସେ ଅଵିଶିଷ୍ଟ,
ଦ୍ରଵ୍ଯଵିଧାଯକ (-ଦ୍ରଵ୍ଯକା ରଚଯିତା) ଗୁଣ ହୀ ହୈ . — ଇସପ୍ରକାର ସତ୍ତା ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଗୁଣଗୁଣୀପନା
ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ ..୧୦୯..
ଅବ ଗୁଣ ଔର ଗୁଣୀକେ ଅନେକତ୍ଵକା ଖଣ୍ଡନ କରତେ ହୈଂ : —
ପର୍ଯାଯ କେ ଗୁଣ ଏଵୁଂ କୋଈ ନ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଵିଣ ଵିଶ୍ଵେ ଦୀସେ;
ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵ ଛେ ଵଳୀ ଭାଵ; ତେଥୀ ଦ୍ରଵ୍ଯ ପୋତେ ସତ୍ତ୍ଵ ଛେ . ୧୧୦.