ଜୀଵୋ ଭଵନ୍ ଭଵିଷ୍ଯତି ନରୋଽମରୋ ଵା ପରୋ ଭୂତ୍ଵା ପୁନଃ .
କିଂ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଂ ପ୍ରଜହାତି ନ ଜହଦନ୍ଯଃ କଥଂ ଭଵତି ..୧୧୨..
ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ହି ତାଵଦ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଭୂତାମନ୍ଵଯଶକ୍ତିଂ ନିତ୍ଯମପ୍ଯପରିତ୍ଯଜଦ୍ଭଵତି ସଦେଵ . ଯସ୍ତୁ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ
ପର୍ଯାଯଭୂତାଯା ଵ୍ଯତିରେକଵ୍ଯକ୍ତେଃ ପ୍ରାଦୁର୍ଭାଵଃ ତସ୍ମିନ୍ନପି ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଭୂତାଯା ଅନ୍ଵଯଶକ୍ତେରପ୍ରଚ୍ଯଵନାଦ୍
ଦ୍ରଵ୍ଯମନନ୍ଯଦେଵ . ତତୋଽନନ୍ଯତ୍ଵେନ ନିଶ୍ଚୀଯତେ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସଦୁତ୍ପାଦଃ . ତଥା ହି — ଜୀଵୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ
ଭଵନ୍ନାରକତିର୍ଯଙ୍ମନୁଷ୍ଯଦେଵସିଦ୍ଧତ୍ଵାନାମନ୍ଯତମେନ ପର୍ଯାଯେଣ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ପର୍ଯାଯଦୁର୍ଲଲିତଵୃତ୍ତିତ୍ଵାଦ-
ଵଶ୍ଯମେଵ ଭଵିଷ୍ଯତି . ସ ହି ଭୂତ୍ଵା ଚ ତେନ କିଂ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଭୂତାମନ୍ଵଯଶକ୍ତିମୁଜ୍ଝତି, ନୋଜ୍ଝତି .
କିଂ କିଂ ଭଵିଷ୍ଯତି . ନିର୍ଵିକାରଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଵିଲକ୍ଷଣାଭ୍ଯାଂ ଶୁଭାଶୁଭୋପଯୋଗାଭ୍ଯାଂ ପରିଣମ୍ଯ ଣରୋଽମରୋ ଵା ପରୋ
ନରୋ ଦେଵଃ ପରସ୍ତିର୍ଯଙ୍ନାରକରୂପୋ ଵା ନିର୍ଵିକାରଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗେନ ସିଦ୍ଧୋ ଵା ଭଵିଷ୍ଯତି . ଭଵୀଯ ପୁଣୋ ଏଵଂ
ପୂର୍ଵୋକ୍ତପ୍ରକାରେଣ ପୁନର୍ଭୂତ୍ଵାପି . ଅଥଵା ଦ୍ଵିତୀଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମ୍ . ଭଵନ୍ ଵର୍ତମାନକାଲାପେକ୍ଷଯା ଭଵିଷ୍ଯତି
ଭାଵିକାଲାପେକ୍ଷଯା ଭୂତ୍ଵା ଭୂତକାଲାପେକ୍ଷଯା ଚେତି କାଲତ୍ରଯେ ଚୈଵଂ ଭୂତ୍ଵାପି କିଂ ଦଵ୍ଵତ୍ତଂ ପଜହଦି କିଂ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଂ
ପରିତ୍ଯଜତି . ଣ ଚଯଦି ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯେନ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଂ ନ ତ୍ଯଜତି, ଦ୍ରଵ୍ଯାଦ୍ଭିନ୍ନୋ ନ ଭଵତି . ଅଣ୍ଣୋ କହଂ ହଵଦି
୨୨୦ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [ଭଵନ୍ ] ପରିଣମିତ ହୋତା ହୁଆ [ନରଃ ] ମନୁଷ୍ଯ,
[ଅମରଃ ] ଦେଵ [ଵା ] ଅଥଵା [ପରଃ ] ଅନ୍ଯ (-ତିର୍ଯଂଚ, ନାରକୀ ଯା ସିଦ୍ଧ) [ଭଵିଷ୍ଯତି ] ହୋଗା,
[ପୁନଃ ] ପରନ୍ତୁ [ଭୂତ୍ଵା ] ମନୁଷ୍ଯ ଦେଵାଦି ହୋକର [କିଂ ] କ୍ଯା ଵହ [ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଂ ପ୍ରଜହାତି ] ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵକୋ
ଛୋଡ଼ ଦେତା ହୈ ? [ନ ଜହତ୍ ] ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା ହୁଆ ଵହ [ଅନ୍ଯଃ କଥଂ ଭଵତି ] ଅନ୍ଯ କୈସେ ହୋ ସକତା
ହୈ ? (ଅର୍ଥାତ୍ ଵହ ଅନ୍ଯ ନହୀଂ, ଵହକା ଵହୀ ହୈ .)..୧୧୨..
ଟୀକା : — ପ୍ରଥମ ତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଭୂତ ଅନ୍ଵଯଶକ୍ତିକୋ କଭୀ ଭୀ ନ ଛୋଡ଼ତା ହୁଆ ସତ୍
(ଵିଦ୍ଯମାନ) ହୀ ହୈ . ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଜୋ ପର୍ଯାଯଭୂତ ଵ୍ଯତିରେକଵ୍ଯକ୍ତିକା ଉତ୍ପାଦ ହୋତା ହୈ ଉସମେଂ ଭୀ
ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଭୂତ ଅନ୍ଵଯଶକ୍ତିକା ଅଚ୍ଯୁତପନା ହୋନେସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅନନ୍ଯ ହୀ ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ ଉସ ଉତ୍ପାଦମେଂ ଭୀ
ଅନ୍ଵଯଶକ୍ତି ତୋ ଅପତିତ -ଅଵିନଷ୍ଟ -ନିଶ୍ଚଲ ହୋନେସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଵହକା ଵହୀ ହୈ, ଅନ୍ଯ ନହୀଂ .) ଇସଲିଯେ
ଅନନ୍ଯପନେକେ ଦ୍ଵାରା ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସତ୍ -ଉତ୍ପାଦ ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ ଉପରୋକ୍ତ କଥନାନୁସାର ଦ୍ରଵ୍ଯକା
ଦ୍ରଵ୍ଯାପେକ୍ଷାସେ ଅନନ୍ଯପନା ହୋନେସେ, ଉସକେ ସତ୍ -ଉତ୍ପାଦ ହୈ, — ଐସା ଅନନ୍ଯପନେ ଦ୍ଵାରା ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ .)
ଇସୀ ବାତକୋ (ଉଦାହରଣ ସେ) ସ୍ପଷ୍ଟ କିଯା ଜାତା ହୈ : —
ଜୀଵ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୋନେସେ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯ ପର୍ଯାଯୋଂମେଂ ଵର୍ତନେସେ ଜୀଵ ନାରକତ୍ଵ, ତିର୍ଯଂଚତ୍ଵ, ମନୁଷ୍ଯତ୍ଵ,
ଦେଵତ୍ଵ ଔର ସିଦ୍ଧତ୍ଵମେଂସେ କିସୀ ଏକ ପର୍ଯାଯମେଂ ଅଵଶ୍ଯମେଵ (ପରିଣମିତ) ହୋଗା . ପରନ୍ତୁ ଵହ
ଜୀଵ ଉସ ପର୍ଯାଯରୂପ ହୋକର କ୍ଯା ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଭୂତ ଅନ୍ଵଯଶକ୍ତିକୋ ଛୋଡ଼ତା ହୈ ? ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା .