ସର୍ଵସ୍ଯ ହି ଵସ୍ତୁନଃ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକତ୍ଵାତ୍ତତ୍ସ୍ଵରୂପମୁତ୍ପଶ୍ଯତାଂ ଯଥାକ୍ରମଂ ସାମାନ୍ଯ- ଵିଶେଷୌ ପରିଚ୍ଛିନ୍ଦତୀ ଦ୍ଵେ କିଲ ଚକ୍ଷୁଷୀ, ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକଂ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକଂ ଚେତି . ତତ୍ର ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ- ମେକତ୍ଵଂ କଥଂ ଲଭତେ, ନ କଥମପି . ତତ ଏତାଵଦାଯାତି ଅସଦ୍ଭାଵନିବଦ୍ଧୋତ୍ପାଦଃ ପୂର୍ଵପର୍ଯାଯାଦ୍ଭିନ୍ନୋ ଭଵତୀତି ..୧୧୩.. ଅଥୈକଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ପର୍ଯାଯୈସ୍ସହାନନ୍ଯତ୍ଵାଭିଧାନମେକତ୍ଵମନ୍ଯତ୍ଵାଭିଧାନମନେକତ୍ଵଂ ଚ ନଯ- ଵିଭାଗେନ ଦର୍ଶଯତି, ଅଥଵା ପୂର୍ଵୋକ୍ତସଦ୍ଭାଵନିବଦ୍ଧାସଦ୍ଭାଵନିବଦ୍ଧମୁତ୍ପାଦଦ୍ଵଯଂ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେଣ ସମର୍ଥଯତି — ହଵଦି ଭଵତି . କିଂ କର୍ତୃ . ସଵ୍ଵଂ ଦଵ୍ଵଂ ସର୍ଵଂ ଵିଵକ୍ଷିତାଵିଵକ୍ଷିତଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯମ୍ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟଂ ଭଵତି . ଅଣଣ୍ଣଂ ଅନନ୍ଯମଭିନ୍ନମେକଂ ତନ୍ମଯମିତି . କେନ ସହ . ତେନ ନାରକତିର୍ଯଙ୍ମନୁଷ୍ଯଦେଵରୂପଵିଭାଵପର୍ଯାଯସମୂହେନ କେଵଲ- ଜ୍ଞାନାଦ୍ଯନନ୍ତଚତୁଷ୍ଟଯଶକ୍ତିରୂପସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯେଣ ଚ . କେନ କୃତ୍ଵା . ଦଵ୍ଵଟ୍ଠିଏଣ ଶୁଦ୍ଧାନ୍ଵଯଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯେନ . କସ୍ମାତ୍ . କୁଣ୍ଡଲାଦିପର୍ଯାଯେଷୁ ସୁଵର୍ଣସ୍ଯେଵ ଭେଦାଭାଵାତ୍ . ତଂ ପଜ୍ଜଯଟ୍ଠିଏଣ ପୁଣୋ ତଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକନଯେନ ଅନ୍ଯପନା ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ଅନ୍ଯପନା ହୋନେସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଅସତ୍ -ଉତ୍ପାଦ ହୈ, – ଐସା ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୈ ..୧୧୩..
ଅବ, ଏକ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଅନନ୍ଯପନା ଔର ଅନନ୍ଯପନା ହୋନେମେଂ ଜୋ ଵିରୋଧ ହୈ, ଉସେ ଦୂର କରତେ ହୈଂ . (ଅର୍ଥାତ୍ ଉସମେଂ ଵିରୋଧ ନହୀଂ ଆତା, ଯହ ବତଲାତେ ହୈଂ) : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକେନ ] ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ (ନଯ) ସେ [ସର୍ଵ ] ସବ [ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ; [ପୁନଃ ଚ ] ଔର [ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକେନ ] ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ (ନଯ) ସେ [ତତ୍ ] ଵହ (ଦ୍ରଵ୍ଯ) [ଅନ୍ଯତ୍ ] ଅନ୍ଯ- ଅନ୍ଯ ହୈ, [ତତ୍କାଲେ ତନ୍ମଯତ୍ଵାତ୍ ] କ୍ଯୋଂକି ଉସ ସମଯ ତନ୍ମଯ ହୋନେସେ [ଅନନ୍ଯତ୍ ] (ଦ୍ରଵ୍ଯ ପର୍ଯାଯୋଂସେ) ଅନନ୍ଯ ହୈ ..୧୧୪..
ଟୀକା : — ଵାସ୍ତଵମେଂ ସଭୀ ଵସ୍ତୁ ସାମାନ୍ଯ -ଵିଶେଷାତ୍ମକ ହୋନେସେ ଵସ୍ତୁକା ସ୍ଵରୂପ ଦେଖନେଵାଲୋଂକେ କ୍ରମଶଃ (୧) ସାମାନ୍ଯ ଔର (୨) ଵିଶେଷକୋ ଜାନନେଵାଲୀ ଦୋ ଆଁଖେଂ ହୈଂ — (୧) ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ଔର (୨) ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ .
ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକେ ବଧୁଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଛେ; ନେ ତେ ଜ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକେ ଛେ ଅନ୍ଯ, ଜେଥୀ ତେ ସମଯ ତଦ୍ରୂପ ହୋଈ ଅନନ୍ଯ ଛେ. ୧୧୪.