ନାନାତ୍ଵାଭ୍ଯାମ୍ . ଯଦା ଖଲୁ ଭଂଗୋତ୍ପାଦଯୋରେକତ୍ଵଂ ତଦା ପୂର୍ଵପକ୍ଷଃ, ଯଦା ତୁ ନାନାତ୍ଵଂ ତଦୋତ୍ତରଃ . ତଥା ହି — ଯଥା ଯ ଏଵ ଘଟସ୍ତଦେଵ କୁଣ୍ଡମିତ୍ଯୁକ୍ତେ ଘଟକୁଣ୍ଡସ୍ଵରୂପଯୋରେକତ୍ଵାସଂଭଵାତ୍ତଦୁଭଯାଧାରଭୂତା ମୃତ୍ତିକା ସଂଭଵତି, ତଥା ଯ ଏଵ ସଂଭଵଃ ସ ଏଵ ଵିଲଯ ଇତ୍ଯୁକ୍ତେ ସଂଭଵଵିଲଯ- ସ୍ଵରୂପଯୋରେକତ୍ଵାସଂଭଵାତ୍ତଦୁଭଯାଧାରଭୂତଂ ଧ୍ରୌଵ୍ଯଂ ସଂଭଵତି; ତତୋ ଦେଵାଦିପର୍ଯାଯେ ସଂଭଵତି ମନୁଷ୍ଯାଦି- ପର୍ଯାଯେ ଵିଲୀଯମାନେ ଚ ଯ ଏଵ ସଂଭଵଃ ସ ଏଵ ଵିଲଯ ଇତି କୃତ୍ଵା ତଦୁଭଯାଧାରଭୂତଂ ଧ୍ରୌଵ୍ଯଵଜ୍ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯଂ ସଂଭାଵ୍ଯତ ଏଵ . ତତଃ ସର୍ଵଦା ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ଜୀଵଷ୍ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣୋଽଵତିଷ୍ଠତେ . ଅପି ଚ ଯଥାଽନ୍ଯୋ ଘଟୋଽନ୍ଯତ୍କୁଣ୍ଡମିତ୍ଯୁକ୍ତେ ତଦୁଭଯାଧାରଭୂତାଯା ମୃତ୍ତିକାଯା ଅନ୍ଯତ୍ଵାସଂଭଵାତ୍ ଘଟକୁଣ୍ଡ- ସ୍ଵରୂପେ ସଂଭଵତଃ, ତଥାନ୍ଯଃ ସଂଭଵୋଽନ୍ଯୋ ଵିଲଯ ଇତ୍ଯୁକ୍ତେ ତଦୁଭଯାଧାରଭୂତସ୍ଯ ଧ୍ରୌଵ୍ଯସ୍ଯାନ୍ଯତ୍ଵା- ଭଙ୍ଗସମୁଦ୍ଭଵୋ ଯତ୍ର ସଂଭଵତି କ୍ଷଣଭଙ୍ଗସମୁଦ୍ଭଵସ୍ତସ୍ମିନ୍କ୍ଷଣଭଙ୍ଗସମୁଦ୍ଭଵେ ଵିନଶ୍ଵରେ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକନଯେନ ଜନେ ଲୋକେ ଜଗତି କଶ୍ଚିଦପି, ତସ୍ମାନ୍ନୈଵ ଜାଯତେ ନ ଚୋତ୍ପଦ୍ଯତ ଇତି ହେତୁଂ ଵଦତି . ଜୋ ହି ଭଵୋ ସୋ ଵିଲଓ ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯେନ ଯୋ ହି ଭଵସ୍ସ ଏଵ ଵିଲଯୋ ଯତଃ କାରଣାତ୍ . ତଥାହି – ମୁକ୍ତାତ୍ମନାଂ ଯ ଏଵ ସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନାଦିରୂପେଣ ମୋକ୍ଷପର୍ଯାଯେଣ ଭଵ ଉତ୍ପାଦଃ ସ ଏଵ ନିଶ୍ଚଯରତ୍ତ୍ତ୍ତ୍ତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକନିଶ୍ଚଯମୋକ୍ଷମାର୍ଗପର୍ଯାଯେଣ ଵିଲଯୋ ଵିନାଶସ୍ତୌ ଚ ମୋକ୍ଷପର୍ଯାଯମୋକ୍ଷମାର୍ଗପର୍ଯାଯୌ କାର୍ଯକାରଣରୂପେଣ ଭିନ୍ନୌ, ତଦୁଭଯାଧାରଭୂତଂ ଯତ୍ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ତଦେଵ, ମୃତ୍ପିଣ୍ଡ- ଉତ୍ପାଦକେ ସାଥ (ଭୀ) ଜୁଡ଼ା ହୁଆ ହୈ . ଔର ଯହ ଵିରୋଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା; କ୍ଯୋଂକି ଉଦ୍ଭଵ ଔର ଵିଲଯକା ଏକପନା ଔର ଅନେକପନା ହୈ . ଜବ ଉଦ୍ଭଵ ଔର ଵିଲଯକା ଏକପନା ହୈ ତବ ପୂର୍ଵପକ୍ଷ ହୈ, ଔର ଜବ ଅନେକପନା ହୈ ତବ ଉତ୍ତରପକ୍ଷ ହୈ . (ଅର୍ଥାତ୍ – ଜବ ଉତ୍ପାଦ ଔର ଵିନାଶକେ ଏକପନେକୀ ଅପେକ୍ଷା ଲୀ ଜାଯ ତବ ଯହ ପକ୍ଷ ଫଲିତ ହୋତା ହୈ କି – ‘ନ ତୋ କୋଈ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ ଔର ନ ନଷ୍ଟ ହୋତା ହୈ; ଔର ଜବ ଉତ୍ପାଦ ତଥା ଵିନାଶକେ ଅନେକପନେକୀ ଅପେକ୍ଷା ଲୀ ଜାଯ ତବ ପ୍ରତିକ୍ଷଣ ହୋନେଵାଲେ ଵିନାଶ ଔର ଉତ୍ପାଦକା ପକ୍ଷ ଫଲିତ ହୋତା ହୈ .) ଵହ ଇସପ୍ରକାର ହୈ : —

ଜୈସେ : — ‘ଜୋ ଘଡ଼ା ହୈ ଵହୀ କୂଁଡା ହୈ’ ଐସା କହା ଜାନେ ପର, ଘଡ଼େ ଔର କୂଁଡେକେ ସ୍ଵରୂପକା ଏକପନା ଅସମ୍ଭଵ ହୋନେସେ, ଉନ ଦୋନୋଂକୀ ଆଧାରଭୂତ ମିଟ୍ଟୀ ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ‘ଜୋ ଉତ୍ପାଦ ହୈ ଵହୀ ଵିନାଶ ହୈ’ ଐସା କହା ଜାନେ ପର ଉତ୍ପାଦ ଔର ଵିନାଶକେ ସ୍ଵରୂପକା ଏକପନା ଅସମ୍ଭଵ ହୋନେସେ ଉନ ଦୋନୋଂକା ଆଧାରଭୂତ ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ଦେଵାଦିପର୍ଯାଯକେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେ ଔର ମନୁଷ୍ଯାଦିପର୍ଯାଯକେ ନଷ୍ଟ ହୋନେ ପର, ‘ଜୋ ଉତ୍ପାଦ ହୈ ଵହୀ ଵିଲଯ ହୈ’ ଐସା ମାନନେସେ (ଇସ ଅପେକ୍ଷାସେ) ଉନ ଦୋନୋଂକା ଆଧାରଭୂତ ଧ୍ରୌଵ୍ଯଵାନ୍ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ (-ଲକ୍ଷମେଂ ଆତା ହୈ ) ଇସଲିଯେ ସର୍ଵଦା ଦ୍ରଵ୍ଯପନେସେ ଜୀଵ ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣ ରହତା ହୈ

ଔର ଫି ର, ଜୈସେ ‘ଅନ୍ଯ ଘଡ଼ା ହୈ ଔର ଅନ୍ଯ କୂଁଡା ହୈ’ ଐସା କହା ଜାନେ ପର ଉନ ଦୋନୋଂକୀ ଆଧାରଭୂତ ମିଟ୍ଟୀକା ଅନ୍ଯପନା (-ଭିନ୍ନ -ଭିନ୍ନପନା) ଅସଂଭଵିତ ହୋନେସେ ଘଡ଼େକା ଔର କୂଁଡେକା (-ଦୋନୋଂକା ଭିନ୍ନ -ଭିନ୍ନ) ସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ‘ଅନ୍ଯ ଉତ୍ପାଦ ହୈ ଔର ଅନ୍ଯ ଵ୍ଯଯ

୨୩୬ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-