ଚାନ୍ଯଃ ସଂଭଵୋଽନ୍ଯୋ ଵିଲଯ ଇତି କୃତ୍ଵା ସଂଭଵଵିଲଯଵନ୍ତୌ ଦେଵାଦିମନୁଷ୍ଯାଦିପର୍ଯାଯୌ ସଂଭାଵ୍ଯେତେ ଏଵ
ତତଃ ପ୍ରତିକ୍ଷଣଂ ପର୍ଯାଯୈର୍ଜୀଵୋଽନଵସ୍ଥିତଃ ..୧୧୯..
ଘଟାଧାରଭୂତମୃତ୍ତିକାଦ୍ରଵ୍ଯଵତ୍ ମନୁଷ୍ଯପର୍ଯାଯଦେଵପର୍ଯାଯାଧାରଭୂତସଂସାରିଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯଵଦ୍ଵା . କ୍ଷଣଭଙ୍ଗସମୁଦ୍ଭଵେ ହେତୁଃ କଥ୍ଯତେ . ସଂଭଵଵିଲଯ ତ୍ତି ତେ ଣାଣା ସଂଭଵଵିଲଯୌ ଦ୍ଵାଵିତି ତୌ ନାନା ଭିନ୍ନୌ ଯତଃ କାରଣାତ୍ତତଃ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକନଯେନ ଭଙ୍ଗୋତ୍ପାଦୌ . ତଥାହି – ଯ ଏଵ ପୂର୍ଵୋକ୍ତମୋକ୍ଷପର୍ଯାଯସ୍ଯୋତ୍ପାଦୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପର୍ଯାଯସ୍ଯ ଵିନାଶ- ସ୍ତାଵେଵ ଭିନ୍ନୌ ନ ଚ ତଦାଧାରଭୂତପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯମିତି . ତତୋ ଜ୍ଞାଯତେ ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯେନ ନିତ୍ଯତ୍ଵେଽପି ପର୍ଯାଯରୂପେଣ ଵିନାଶୋଽସ୍ତୀତି ..୧୧୯.. ଅଥ ଵିନଶ୍ଵରତ୍ଵେ କାରଣମୁପନ୍ଯସ୍ଯତି, ଅଥଵା ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେଽ- ଧିକାରସୂତ୍ରେଣ ମନୁଷ୍ଯାଦିପର୍ଯାଯାଣାଂ କର୍ମଜନିତତ୍ଵେନ ଯଦ୍ଵିନଶ୍ଵରତ୍ଵଂ ସୂଚିତଂ ତଦେଵ ଗାଥାତ୍ରଯେଣ ଵିଶେଷେଣ ହୈ’ ଐସା କହା ଜାନେ ପର, ଉନ ଦୋନୋଂକେ ଆଧାରଭୂତ ଧ୍ରୌଵ୍ଯକା ଅନ୍ଯପନା ଅସଂଭଵିତ ହୋନେସେ ଉତ୍ପାଦ ଔର ଵ୍ଯଯକା ସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ଦେଵାଦିପର୍ଯାଯକେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେ ପର ଔର ମନୁଷ୍ଯାଦିପର୍ଯାଯକେ ନଷ୍ଟ ହୋନେ ପର, ‘ଅନ୍ଯ ଉତ୍ପାଦ ହୈ ଔର ଅନ୍ଯ ଵ୍ଯଯ ହୈ’ ଐସା ମାନନେସେ (ଇସ ଅପେକ୍ଷାସେ) ଉତ୍ପାଦ ଔର ଵ୍ଯଯଵାଲୀ ଦେଵାଦିପର୍ଯାଯ ଔର ମନୁଷ୍ଯାଦିପର୍ଯାଯ ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ହୈ (-ଲକ୍ଷମେଂ ଆତୀ ହୈ ); ଇସଲିଯେ ଜୀଵ ପ୍ରତିକ୍ଷଣ ପର୍ଯାଯୋଂସେ ଅନଵସ୍ଥିତ ହୈ ..୧୧୯.. ଅବ, ଜୀଵକୀ ଅନଵସ୍ଥିତତାକା ହେତୁ ପ୍ରଗଟ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ତସ୍ମାତ୍ ତୁ ] ଇସଲିଯେ [ସଂସାରେ ] ସଂସାରମେଂ [ସ୍ଵଭାଵସମଵସ୍ଥିତଃ ଇତି ] ସ୍ଵଭାଵସେ ଅଵସ୍ଥିତ ଐସା [କଶ୍ଚିତ୍ ନ ଅସ୍ତି ] କୋଈ ନହୀଂ ହୈ; (ଅର୍ଥାତ୍ ସଂସାରମେଂ କିସୀକା ସ୍ଵଭାଵ କେଵଲ ଏକରୂପ ରହନେଵାଲା ନହୀଂ ହୈ ); [ସଂସାରଃ ପୁନଃ ] ଔର ସଂସାର ତୋ [ସଂସରତଃ ] ସଂସରଣ କରତେ ହୁଯେ (ଗୋଲ ଫି ରତେ ହୁଯେ, ପରିଵର୍ତିତ ହୋତେ ହୁଯେ) [ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ] ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ [କ୍ରିଯା ] କ୍ରିଯା ହୈ ..୧୨୦..
ତେଥୀ ସ୍ଵଭାଵେ ସ୍ଥିର ଏଵୁଂ ନ କୋଈ ଛେ ସଂସାରମାଂ; ସଂସାର ତୋ ସଂସରଣ କରତା ଦ୍ରଵ୍ଯ କେରୀ ଛେ କ୍ରିଯା. ୧୨୦.