ଅଥ ପରମାର୍ଥାଦାତ୍ମନୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମାକର୍ତୃତ୍ଵମୁଦ୍ଯୋତଯତି — ପରିଣାମୋ ସଯମାଦା ସା ପୁଣ କିରିଯ ତ୍ତି ହୋଦି ଜୀଵମଯା .
ଆତ୍ମପରିଣାମୋ ହି ତାଵତ୍ସ୍ଵଯମାତ୍ମୈଵ, ପରିଣାମିନଃ ପରିଣାମସ୍ଵରୂପକର୍ତୃତ୍ଵେନ ପରିଣାମା- ଦନନ୍ଯତ୍ଵାତ୍ . ଯଶ୍ଚ ତସ୍ଯ ତଥାଵିଧଃ ପରିଣାମଃ ସା ଜୀଵମଯ୍ଯେଵ କ୍ରିଯା, ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ପରିଣାମ- ଲହଦି ପରିଣାମଂ ଲଭତେ . କଥଂଭୂତମ୍ କଥଂଭୂତମ୍ . କମ୍ମସଂଜୁତ୍ତଂ କର୍ମରହିତପରମାତ୍ମନୋ ଵିସଦ୍ରଶକର୍ମସଂଯୁକ୍ତଂ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ- ରାଗାଦିଵିଭାଵପରିଣାମଂ . ତତ୍ତୋ ସିଲିସଦି କମ୍ମଂ ତତଃ ପରିଣାମାତ୍ ଶ୍ଲିଷ୍ଯତି ବଧ୍ନାତି . କିମ୍ . କର୍ମ . ଯଦି ପୁନର୍ନିର୍ମଲଵିଵେକଜ୍ଯୋତିଃପରିଣାମେନ ପରିଣମତି ତଦା ତୁ କର୍ମ ମୁଞ୍ଚତି . ତମ୍ହା କମ୍ମଂ ତୁ ପରିଣାମୋ ତସ୍ମାତ୍ କର୍ମ ତୁ ପରିଣାମଃ . ଯସ୍ମାଦ୍ରାଗାଦିପରିଣାମେନ କର୍ମ ବଧ୍ନାତି, ତସ୍ମାଦ୍ରାଗାଦିଵିକଲ୍ପରୂପୋ ଭାଵକର୍ମସ୍ଥାନୀଯଃ ସରାଗପରିଣାମ ଏଵ କର୍ମକାରଣତ୍ଵାଦୁପଚାରେଣ କର୍ମେତି ଭଣ୍ଯତେ . ତତଃ ସ୍ଥିତଂ ରାଗାଦିପରିଣାମଃ କର୍ମବନ୍ଧ- କାରଣମିତି ..୧୨୧.. ଅଥାତ୍ମା ନିଶ୍ଚଯେନ ସ୍ଵକୀଯପରିଣାମସ୍ଯୈଵ କର୍ତା, ନ ଚ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଣ ଇତି ପ୍ରତିପାଦଯତି .
ଇସପ୍ରକାର ନଵୀନ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ଜିସକା କାର୍ଯଭୂତ ହୈ ଔର ପୁରାନା ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ଜିସକା କାରଣଭୂତ ହୈ, ଐସା (ଆତ୍ମାକା ତଥାଵିଧ ପରିଣାମ) ହୋନେସେ ଆତ୍ମାକା ତଥାଵିଧ ପରିଣାମ ଉପଚାରସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ହୀ ହୈ, ଔର ଆତ୍ମା ଭୀ ଅପନେ ପରିଣାମକା କର୍ତ୍ତା ହୋନେସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକା କର୍ତ୍ତା ଭୀ ଉପଚାରସେ ହୈ ..୧୨୧..
ଅବ, ପରମାର୍ଥସେ ଆତ୍ମାକେ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକା ଅକର୍ତୃତ୍ଵ ପ୍ରକାଶିତ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ପରିଣାମଃ ] ପରିଣାମ [ସ୍ଵଯମ୍ ] ସ୍ଵଯଂ [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା ହୈ, [ସା ପୁନଃ ] ଔର ଵହ [ଜୀଵମଯୀ କ୍ରିଯା ଇତି ଭଵତି ] ଜୀଵମଯ କ୍ରିଯା ହୈ; [କ୍ରିଯା ] କ୍ରିଯାକୋ [କର୍ମ ଇତି ମତା ] କର୍ମ ମାନା ଗଯା ହୈ; [ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ ଆତ୍ମା [କର୍ମଣଃ କର୍ତା ତୁ ନ ] ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକା କର୍ତ୍ତା ତୋ ନହୀଂ ହୈ ..୧୨୨..
ଟୀକା : — ପ୍ରଥମ ତୋ ଆତ୍ମାକା ପରିଣାମ ଵାସ୍ତଵମେଂ ସ୍ଵଯଂ ଆତ୍ମା ହୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ପରିଣାମୀ
ପରିଣାମ ପୋତେ ଜୀଵ ଛେ, ନେ ଛେ କ୍ରିଯା ଏ ଜୀଵମଯୀ; କିରିଯା ଗଣୀ ଛେ କର୍ମ; ତେଥୀ କର୍ମନୋ କର୍ତା ନଥୀ. ୧୨୨.
୨୪୦ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-