ଖଲ୍ଵାତ୍ମା ପରିଣମତି . ଯଃ କଶ୍ଚନାପ୍ଯାତ୍ମନଃ ପରିଣାମଃ ସ ସର୍ଵୋଽପି ଚେତନାଂ ନାତିଵର୍ତତ ଇତି ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ . ଚେତନା ପୁନର୍ଜ୍ଞାନକର୍ମକ ର୍ମଫଲତ୍ଵେନ ତ୍ରେଧା . ତତ୍ର ଜ୍ଞାନପରିଣତିର୍ଜ୍ଞାନଚେତନା, କର୍ମପରିଣତିଃ କର୍ମଚେତନା, କର୍ମଫଲପରିଣତିଃ କର୍ମଫଲଚେତନା ..୧୨୩..
ଣାଣଂ ଅଟ୍ଠଵିଯପ୍ପୋ କମ୍ମଂ ଜୀଵେଣ ଜଂ ସମାରଦ୍ଧଂ .
ଵା ଫଲେ ଵା . କସ୍ଯ ଫଲେ . କମ୍ମଣୋ କର୍ମଣଃ . ଭଣିଦା ଭଣିତା କଥିତେତି . ଜ୍ଞାନପରିଣତିଃ ଜ୍ଞାନଚେତନା ଅଗ୍ରେ ଵକ୍ଷ୍ଯମାଣା, କର୍ମପରିଣତିଃ କ ର୍ମଚେତନା, କ ର୍ମଫଲପରିଣତିଃ କର୍ମଫଲଚେତନେତି ଭାଵାର୍ଥଃ ..୧୨୩.. ଅଥ ଜ୍ଞାନକର୍ମକର୍ମଫଲରୂପେଣ ତ୍ରିଧା ଚେତନାଂ ଵିଶେଷେଣ ଵିଚାରଯତି — ଣାଣଂ ଅଟ୍ଠଵିଯପ୍ପଂ ଜ୍ଞାନଂ ମତ୍ଯାଦିଭେଦେନାଷ୍ଟଵିକଲ୍ପଂ ଭଵତି . ଅଥଵା ପାଠାନ୍ତରମ୍ — ଣାଣଂ ଅଟ୍ଠଵିଯପ୍ପୋ ଜ୍ଞାନମର୍ଥଵିକଲ୍ପଃ . ତଥାହି — ଅର୍ଥଃ ପରମାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥଃ, ଅନନ୍ତଜ୍ଞାନସୁଖାଦିରୂପୋଽହମିତି ରାଗାଦ୍ଯାସ୍ରଵାସ୍ତୁ ମତ୍ତୋ ଭିନ୍ନା ଇତି ସ୍ଵପରାକାରାଵଭାସେନାଦର୍ଶ ଇଵାର୍ଥ- ଆତ୍ମାକା ସ୍ଵରୂପ ହୈ; ଉସ ରୂପ (ଚେତନାରୂପ) ଵାସ୍ତଵମେଂ ଆତ୍ମା ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ . ଆତ୍ମାକା ଜୋ କୁଛ ଭୀ ପରିଣାମ ହୋ ଵହ ସବ ହୀ ଚେତନାକା ଉଲ୍ଲଂଘନ ନହୀଂ କରତା, (ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମାକା କୋଈ ଭୀ ପରିଣାମ ଚେତନାକୋ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା — ବିନା ଚେତନାକେ ବିଲକୁଲ ନହୀଂ ହୋତା) — ଐସା ତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ . ଔର ଚେତନା ଜ୍ଞାନରୂପ, କର୍ମରୂପ ଔର କର୍ମଫଲରୂପସେ ତୀନ ପ୍ରକାରକୀ ହୈ . ଉସମେଂ ଜ୍ଞାନପରିଣତି (ଜ୍ଞାନରୂପସେ ପରିଣତି) ଵହ ଜ୍ଞାନଚେତନା, କର୍ମ ପରିଣତି ଵହ କର୍ମଚେତନା ଔର କର୍ମଫଲପରିଣତି ଵହ କର୍ମଫଲଚେତନା ହୈ ..୧୨୩.. ଅବ ଜ୍ଞାନ, କର୍ମ ଔର କର୍ମଫଲକା ସ୍ଵରୂପ ଵର୍ଣନ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ* : — [ଅର୍ଥଵିକଲ୍ପଃ ] ଅର୍ଥଵିକଲ୍ପ (ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵ -ପର ପଦାର୍ଥୋଂକା ଭିନ୍ନତାପୂର୍ଵକ ଯୁଗପତ୍ ଅଵଭାସନ) [ଜ୍ଞାନଂ ] ଵହ ଜ୍ଞାନ ହୈ; [ଜୀଵେନ ] ଜୀଵକେ ଦ୍ଵାରା [ଯତ୍ ସମାରବ୍ଧଂ ] ଜୋ କିଯା ଜା ରହା ହୋ [କର୍ମ ] ଵହ କର୍ମ ହୈ, [ତଦ୍ ଅନେକଵିଧଂ ] ଵହ ଅନେକ ପ୍ରକାରକା ହୈ; [ସୌଖ୍ଯଂ ଵା ଦୁଃଖଂ ଵା ] ସୁଖ ଅଥଵା ଦୁଃଖ [ଫଲଂ ଇତି ଭଣିତମ୍ ] ଵହ କର୍ମଫଲ କହା ଗଯା ହୈ ..୧୨୪.. ଛେ ‘ଜ୍ଞାନ’ ଅର୍ଥଵିକଲ୍ପ, ନେ ଜୀଵଥୀ କରାତୁଂ ‘କର୍ମ’ ଛେ,