ଆକାଶଂ ହି ତାଵତ୍ ଲୋକାଲୋକଯୋରପି, ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯସମଵାଯାସମଵାଯଯୋରଵିଭାଗେନ ଵୃତ୍ତତ୍ଵାତ୍ . ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ସର୍ଵତ୍ର ଲୋକେ, ତନ୍ନିମିତ୍ତଗମନସ୍ଥାନାନାଂ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଲୋକାଦ୍ବହିସ୍ତଦେକଦେଶେ ଚ ଗମନସ୍ଥାନାସଂଭଵାତ୍ . କାଲୋଽପି ଲୋକେ, ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମଵ୍ଯଜ୍ଯମାନସମଯାଦିପର୍ଯାଯତ୍ଵାତ୍; ସ ତୁ ଲୋକୈକପ୍ରଦେଶ ଏଵାପ୍ରଦେଶତ୍ଵାତ୍ . ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲୌ ତୁ ଯୁକ୍ତିତ ଏଵ ଲୋକେ, ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯସମଵାଯାତ୍ମକ- ତ୍ଵାଲ୍ଲୋକସ୍ଯ . କିଂତୁ ଜୀଵସ୍ଯ ପ୍ରଦେଶସଂଵର୍ତଵିସ୍ତାରଧର୍ମତ୍ଵାତ୍, ପୁଦ୍ଗଲସ୍ଯ ବନ୍ଧହେତୁଭୂତସ୍ନିଗ୍ଧରୂକ୍ଷଗୁଣ-
ଏଦାଣି ପଂଚଦଵ୍ଵାଣି ଏତାନି ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋକ୍ତାନି ଜୀଵାଦିଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯାଣ୍ଯେଵ ଉଜ୍ଝିଯ କାଲଂ ତୁ କାଲଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଵିହାଯ ଅତ୍ଥିକାଯ ତ୍ତି ଭଣ୍ଣଂତେ ଅସ୍ତିକାଯାଃ ପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯା ଇତି ଭଣ୍ଯନ୍ତେ . କାଯା ପୁଣ କାଯାଃ କାଯଶବ୍ଦେନ ପୁନଃ . କିଂ ଭଣ୍ଯତେ . ବହୁପ୍ପଦେସାଣ ପଚଯତ୍ତଂ ବହୁପ୍ରଦେଶାନାଂ ସଂବନ୍ଧି ପ୍ରଚଯତ୍ଵଂ ସମୂହ ଇତି . ଅତ୍ର ପଞ୍ଚାସ୍ତି- କାଯମଧ୍ଯେ ଜୀଵାସ୍ତିକାଯ ଉପାଦେଯସ୍ତତ୍ରାପି ପଞ୍ଚପରମେଷ୍ଠିପର୍ଯାଯାଵସ୍ଥା, ତସ୍ଯାମପ୍ଯର୍ହତ୍ସିଦ୍ଧାଵସ୍ଥା, ତତ୍ରାପି ସିଦ୍ଧାଵସ୍ଥା . ଵସ୍ତୁତସ୍ତୁ ରାଗାଦିସମସ୍ତଵିକଲ୍ପଜାଲପରିହାରକାଲେ ସିଦ୍ଧଜୀଵସଦୃଶା ସ୍ଵକୀଯଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାଵସ୍ଥେତି ଭାଵାର୍ଥଃ ..✽୧୧.. ଏଵଂ ପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯସଂକ୍ଷେପସୂଚନରୂପେଣ ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ଲୋକାକାଶେଽଵସ୍ଥାନମାଖ୍ଯାତି — ଲୋଗାଲୋଗେସୁ ଣଭୋ ଲୋକାଲୋକଯୋରଧିକରଣଭୂତଯୋର୍ଣଭ ଆକାଶଂ ତିଷ୍ଠତି . ଧମ୍ମାଧମ୍ମେହିଂ ଆଦଦୋ ଲୋଗୋ ଧର୍ମାଧର୍ମାସ୍ତିକାଯାଭ୍ଯାମାତତୋ ଵ୍ଯାପ୍ତୋ ଭୃତୋ ଲୋକଃ . କିଂ କୃତ୍ଵା . ସେସେ ପଡୁଚ୍ଚ ଶେଷୌ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲୌ ପ୍ରତୀତ୍ଯାଶ୍ରିତ୍ଯ . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲୌ ତାଵଲ୍ଲୋକେ ତିଷ୍ଠତସ୍ତଯୋର୍ଗତିସ୍ଥିତ୍ଯୋଃ କାରଣଭୂତୌ ଧର୍ମାଧର୍ମାଵପି ଲୋକେ . କାଲୋ କାଲୋଽପି ଶେଷୌ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲୌ ପ୍ରତୀତ୍ଯ ଲୋକେ . କ ସ୍ମାଦିତି ଚେତ୍ . ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାଭ୍ଯାଂ ନଵଜୀର୍ଣପରିଣତ୍ଯା ଵ୍ଯଜ୍ଯମାନସମଯଘଟିକାଦିପର୍ଯାଯତ୍ଵାତ୍ . ଶେଷଶବ୍ଦେନ କିଂ ଭଣ୍ଯତେ . ଜୀଵା ପୁଣ ପୋଗ୍ଗଲା ସେସା ଜୀଵାଃ ପୁଦ୍ଗଲାଶ୍ଚ ପୁନଃ ଶେଷା ଭଣ୍ଯନ୍ତ ଇତି . ଅଯମତ୍ର ଭାଵଃ — ଯଥା ସିଦ୍ଧା ଭଗଵନ୍ତୋ ଯଦ୍ଯପି ନିଶ୍ଚଯେନ ଲୋକାକାଶପ୍ରମିତଶୁଦ୍ଧାସଂଖ୍ଯେଯପ୍ରଦେଶେ କେଵଲଜ୍ଞାନାଦିଗୁଣାଧାରଭୂତେ ସ୍ଵକୀଯସ୍ଵକୀଯଭାଵେ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ତଥାପି ଵ୍ଯଵହାରେଣ ମୋକ୍ଷଶିଲାଯାଂ ତିଷ୍ଠନ୍ତୀତି ଭଣ୍ଯନ୍ତେ . ତଥା ସର୍ଵେ ପଦାର୍ଥା ଯଦ୍ଯପି ନିଶ୍ଚଯେନ
ଟୀକା : — ପ୍ରଥମ ତୋ ଆକାଶ ଲୋକ ତଥା ଅଲୋକମେଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଛହ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ସମଵାଯ ଔର ଅସମଵାଯମେଂ ବିନା ଵିଭାଗକେ ରହତା ହୈ . ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମ ଦ୍ରଵ୍ଯ ସର୍ଵତ୍ର ଲୋକମେଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଉନକେ ନିମିତ୍ତସେ ଜିନକୀ ଗତି ଔର ସ୍ଥିତି ହୋତୀ ହୈ ଐସେ ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୀ ଗତି ଯା ସ୍ଥିତି ଲୋକସେ ବାହର ନହୀଂ ହୋତୀ, ଔର ନ ଲୋକକେ ଏକ ଦେଶମେଂ ହୋତୀ ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ ଲୋକମେଂ ସର୍ଵତ୍ର ହୋତୀ ହୈ ) . କାଲ ଭୀ ଲୋକମେଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ପରିଣାମୋଂକେ ଦ୍ଵାରା (କାଲକୀ) ସମଯାଦି ପର୍ଯାଯେଂ ଵ୍ଯକ୍ତ ହୋତୀ ହୈଂ; ଔର ଵହ କାଲ ଲୋକକେ ଏକ ପ୍ରଦେଶମେଂ ହୀ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵହ ଅପ୍ରଦେଶୀ ହୈ . ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲ ତୋ ଯୁକ୍ତିସେ ହୀ ଲୋକମେଂ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଲୋକ ଛହ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକା ସମଵାଯସ୍ଵରୂପ ହୈ .
ଔର ଇସକେ ଅତିରିକ୍ତ (ଇତନା ଵିଶେଷ ଜାନନା ଚାହିଯେ କି), ପ୍ରଦେଶୋଂକା ସଂକୋଚ- ଵିସ୍ତାର ହୋନା ଵହ ଜୀଵକା ଧର୍ମ ହୈ, ଔର ବଂଧକେ ହେତୁଭୂତ ସ୍ନିଗ୍ଧ -ରୁକ୍ଷ ( – ଚିକନେ -ରୂଖେ) ଗୁଣ ପୁଦ୍ଗଲକା ଧର୍ମ ହୋନେସେ ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲକା ସମସ୍ତ ଲୋକମେଂ ଯା ଉସକେ ଏକଦେଶମେଂ ରହନେକା