ଚେତ୍କିମଭିନ୍ନାଂଶାଵିଭାଗୈକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ କିଂ ଵା ଭିନ୍ନାଂଶାଵିଭାଗୈକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ . ଅଭିନ୍ନାଂଶା- ଵିଭାଗୈକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ଚେତ୍ ଯେନାଂଶେନୈକସ୍ଯା ଅଂଗୁଲେଃ କ୍ଷେତ୍ରଂ ତେନାଂଶେନେତରସ୍ଯା ଇତ୍ଯନ୍ଯତରାଂଶାଭାଵଃ . ଏଵଂ ଦ୍ଵଯାଦ୍ଯଂଶାନାମଭାଵାଦାକାଶସ୍ଯ ପରମାଣୋରିଵ ପ୍ରଦେଶମାତ୍ରତ୍ଵମ୍ . ଭିନ୍ନାଂଶାଵିଭାଗୈକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ଚେତ୍ ଅଵିଭାଗୈକଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯାଂଶକଲ୍ପନମାଯାତମ୍ . ଅନେକଂ ଚେତ୍ କିଂ ସଵିଭାଗାନେକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ କିଂ ଵାଽଵିଭାଗୈ- କଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ . ସଵିଭାଗାନେକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ଚେତ୍ ଏକଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯାକାଶସ୍ଯାନନ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଂ, ଅଵିଭାଗୈକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ଚେତ୍ ଅଵିଭାଗୈକଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯାଂଶକଲ୍ପନମାଯାତମ୍ ..୧୪୦.. ସର୍ଵେଷାମଣୂନାଂ ଚକାରାତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମସ୍କନ୍ଧାନାଂ ଚ ସକ୍କଦି ତଂ ଦେଦୁମଵଗାସଂ ଶକ୍ନୋତି ସ ଆକାଶପ୍ରଦେଶୋ ଦାତୁମ- ଵକାଶମ୍ . ତସ୍ଯାକାଶପ୍ରଦେଶସ୍ଯ ଯଦୀତ୍ଥଂଭୂତମଵକାଶଦାନସାମର୍ଥ୍ଯଂ ନ ଭଵତି ତଦାନନ୍ତାନନ୍ତୋ ଜୀଵରାଶିସ୍ତ- ସ୍ମାଦପ୍ଯନନ୍ତଗୁଣପୁଦ୍ଗଲରାଶିଶ୍ଚାସଂଖ୍ଯେଯପ୍ରଦେଶଲୋକେ କଥମଵକାଶଂ ଲଭତେ . ତଚ୍ଚ ଵିସ୍ତରେଣ ପୂର୍ଵଂ ଭଣିତମେଵ . ଅଥ ମତମ୍ – ଅଖଣ୍ଡାକାଶଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ପ୍ରଦେଶଵିଭାଗଃ କଥଂ ଘଟତେ . ପରିହାରମାହ – ଚିଦାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵନିଜାତ୍ମ- ତତ୍ତ୍ଵପରମୈକାଗ୍ର୍ଯଲକ୍ଷଣସମାଧିସଂଜାତନିର୍ଵିକାରାହ୍ଲାଦୈକରୂପସୁଖସୁଧାରସାସ୍ଵାଦତୃପ୍ତମୁନିଯୁଗଲସ୍ଯାଵସ୍ଥିତକ୍ଷେତ୍ରଂ କିମେକମନେକଂ ଵା . ଯଦ୍ଯେକଂ ତର୍ହି ଦ୍ଵଯୋରପ୍ଯେକତ୍ଵଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି . ନ ଚ ତଥା . ଭିନ୍ନଂ ଚେତ୍ତଦା ଅଖଣ୍ଡସ୍ଯା- ପ୍ଯାକାଶଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ପ୍ରଦେଶଵିଭାଗୋ ନ ଵିରୁଧ୍ଯତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ ..୧୪୦.. ଅଥ ତିର୍ଯକ୍ପ୍ରଚଯୋର୍ଧ୍ଵପ୍ରଚଯୌ ଏକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈ ଯା ଅନେକ ?’ ଯଦି ଏକ ହୈ ତୋ (ପ୍ରଶ୍ନ ହୋତା ହୈ କି : — ), (୧) ଆକାଶ ଅଭିନ୍ନ ଅଂଶୋଵାଲା ଅଵିଭାଗ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଦୋ ଅଂଗୁଲିଯୋଂକା ଏକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈ ଯା (୨) ଭିନ୍ନ ଅଂଶୋଂଵାଲା ଅଵିଭାଗ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ, ଇସଲିଯେ ? (୧) ଯଦି ‘ଆକାଶ ଅଭିନ୍ନ ଅଂଶଵାଲା ଅଵିଭାଗ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ ଇସଲିଯେ ଦୋ ଅଂଗୁଲିଯୋଂକା ଏକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈ’ ଐସା କହା ଜାଯ ତୋ, ଜୋ ଅଂଶ ଏକ ଅଂଗୁଲିକା କ୍ଷେତ୍ର ହୈ ଵହୀ ଅଂଶ ଦୂସରୀ ଅଂଗୁଲିକା ଭୀ କ୍ଷେତ୍ର ହୈ, ଇସଲିଯେ ଦୋମେଂସେ ଏକ ଅଂଶକା ଅଭାଵ ହୋ ଗଯା . ଇସ ପ୍ରକାର ଦୋ ଇତ୍ଯାଦି (ଏକସେ ଅଧିକ) ଅଂଶୋଂକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଆକାଶ ପରମାଣୁକୀ ଭାଁତି ପ୍ରଦେଶମାତ୍ର ସିଦ୍ଧ ହୁଆ ! (ଇସଲିଯେ ଯହ ତୋ ଘଟିତ ନହୀଂ ହୋତା); (୨) ଯଦି ଯହ କହା ଜାଯ କି ‘ଆକାଶ ଭିନ୍ନ ଅଂଶୋଂଵାଲା ଅଵିଭାଗ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ’ (ଇସଲିଯେ ଦୋ ଅଂଗୁଲିଯୋଂକା ଏକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈ) ତୋ (ଯହ ଯୋଗ୍ଯ ହୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି) ଅଵିଭାଗ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଅଂଶ – କଲ୍ପନା ଫଲିତ ହୁଈ .

ଯଦି ଐସା କହା ଜାଯ କି (ଦୋ ଅଂଗୁଲିଯୋଂକେ) ‘ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈଂ ’ (ଅର୍ଥାତ୍ ଏକସେ ଅଧିକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈଂ, ଏକ ନହୀଂ) ତୋ (ପ୍ରଶ୍ନ ହୋତା ହୈ କି – ), (୧) ‘ଆକାଶ ସଵିଭାଗ (ଖଂଡଖଂଡରୂପ) ଅନେକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ ଇସଲିଯେ ଦୋ ଅଂଗୁଲିଯୋଂକେ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈଂ ଯା (୨) ‘ଆକାଶ ଅଵିଭାଗ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ’ ହୋନେପର ଭୀ ଦୋ ଅଂଗୁଲିଯୋଂକେ ଅନେକ (ଏକ ସେ ଅଧିକ) କ୍ଷେତ୍ର ହୈଂ ? (୧) ‘ଆକାଶ ସଵିଭାଗ ଅନେକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୋନେସେ ଦୋ ଅଂଗଲିଯୋଂକେ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈଂ’ ଐସା ମାନା ଜାଯ ତୋ, ଆକାଶ ଜୋ କି ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ ଉସେ ଅନନ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵ ଆଜାଯଗା’; (ଇସଲିଯେ ଯହ ତୋ ଘଟିତ ନହୀଂ ହୋତା) (୨) ‘ଆକାଶ ଅଵିଭାଗ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୋନେସେ ଦୋ ଅଂଗୁଲିଯୋଂକା ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ର ହୈ’ ଐସା ମାନା ଜାଯ ତୋ (ଯହ ଯୋଗ୍ଯ ହୀ ହୈ କ୍ଯୋଂକି) ଅଵିଭାଗ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଅଂଶକଲ୍ପନା ଫଲିତ ହୁଈ ..୧୪୦..

୨୭୮ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-