ପାଣେହିଂ ଚଦୁହିଂ ଜୀଵଦି ଜୀଵିସ୍ସଦି ଜୋ ହି ଜୀଵିଦୋ ପୁଵ୍ଵଂ .
ପ୍ରାଣସାମାନ୍ଯେନ ଜୀଵତି ଜୀଵିଷ୍ଯତି ଜୀଵିତଵାଂଶ୍ଚ ପୂର୍ଵମିତି ଜୀଵଃ . ଏଵମନାଦି- ସଂତାନପ୍ରଵର୍ତମାନତଯା ତ୍ରିସମଯାଵସ୍ଥତ୍ଵାତ୍ପ୍ରାଣସାମାନ୍ଯଂ ଜୀଵସ୍ଯ ଜୀଵତ୍ଵହେତୁରସ୍ତ୍ଯେଵ . ତଥାପି ତନ୍ନ ଜୀଵସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵତ୍ଵମଵାପ୍ନୋତି ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯନିର୍ଵୃତ୍ତତ୍ଵାତ୍ ..୧୪୭..
ଇନ୍ଦ୍ରିଯପ୍ରାଣଃ ପଞ୍ଚଵିଧଃ, ତ୍ରିଧା ବଲପ୍ରାଣଃ, ପୁନଶ୍ଚୈକ ଆନପାନପ୍ରାଣଃ, ଆଯୁଃପ୍ରାଣଶ୍ଚେତି ଭେଦେନ ଦଶ ପ୍ରାଣାସ୍ତେଽପି ଚିଦାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵାତ୍ପରମାତ୍ମନୋ ନିଶ୍ଚଯେନ ଭିନ୍ନା ଜ୍ଞାତଵ୍ଯା ଇତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..“୧୨.. ଅଥ ପ୍ରାଣଶବ୍ଦଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତ୍ଯା ଜୀଵସ୍ଯ ଜୀଵତ୍ଵଂ ପ୍ରାଣାନାଂ ପୁଦ୍ଗଲସ୍ଵରୂପତ୍ଵଂ ଚ ନିରୂପଯତି — ପାଣେହିଂ ଚଦୁହିଂ ଜୀଵଦି ଯଦ୍ଯପି ନିଶ୍ଚଯେନ ସତ୍ତାଚୈତନ୍ଯସୁଖବୋଧାଦିଶୁଦ୍ଧଭାଵପ୍ରାଣୈର୍ଜୀଵତି ତଥାପି ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଵର୍ତମାନକାଲେ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵ- ରୂପୈଶ୍ଚତୁର୍ଭିରଶୁଦ୍ଧପ୍ରାଣୈର୍ଜୀଵତି ଜୀଵିସ୍ସଦି ଜୀଵିଷ୍ଯତି ଭାଵିକାଲେ ଜୋ ହି ଜୀଵିଦୋ ଯୋ ହି ସ୍ଫୁ ଟଂ ଜୀଵିତଃ ପୁଵ୍ଵଂ ପୂର୍ଵକାଲେ ସୋ ଜୀଵୋ ସ ଜୀଵୋ ଭଵତି . ତେ ପାଣା ତେ ପୂର୍ଵୋକ୍ତାଃ ପ୍ରାଣାଃ ପୋଗ୍ଗଲଦଵ୍ଵେହିଂ ଣିଵ୍ଵତ୍ତା ଉଦଯାଗତ- ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମଣା ନିର୍ଵୃତ୍ତା ନିଷ୍ପନ୍ନା ଇତି . ତତ ଏଵ କାରଣାତ୍ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯଵିପରୀତାଦନନ୍ତଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସୁଖ-
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ହି ] ଜୋ [ଚତୁର୍ଭିଃ ପ୍ରାଣୈଃ ] ଚାର ପ୍ରାଣୋଂସେ [ଜୀଵତି ] ଜୀତା ହୈ, [ଜୀଵିଷ୍ଯତି ] ଜିଯେଗା [ଜୀଵିତଃ ପୂର୍ଵଂ ] ଔର ପହଲେ ଜୀତା ଥା, [ସଃ ଜୀଵଃ ] ଵହ ଜୀଵ ହୈ . [ପୁନଃ ] ଫି ର ଭୀ [ପ୍ରାଣାଃ ] ପ୍ରାଣ ତୋ [ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯୈଃ ନିର୍ଵୃତ୍ତାଃ ] ପୁଦ୍ଗଲ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ ନିଷ୍ପନ୍ନ (ରଚିତ) ହୈଂ ..୧୪୭..
ଟୀକା : — (ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିକେ ଅନୁସାର) ପ୍ରାଣସାମାନ୍ଯସେ ଜୀତା ହୈ, ଜିଯେଗା, ଔର ପହଲେ ଜୀତା ଥା, ଵହ ଜୀଵ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର (ପ୍ରାଣସାମାନ୍ଯ) ଅନାଦି ସଂତାନରୂପ (-ପ୍ରଵାହରୂପ)ସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୋନେସେ (ସଂସାରଦଶାମେଂ) ତ୍ରିକାଲ ସ୍ଥାଯୀ ହୋନେସେ ପ୍ରାଣସାମାନ୍ଯ ଜୀଵକେ ଜୀଵତ୍ଵକା ହେତୁ ହୈ ହୀ . ତଥାପି ଵହ (ପ୍ରାଣ ସାମାନ୍ଯ) ଜୀଵକା ସ୍ଵଭାଵ ନହୀଂ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵହ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯସେ ନିଷ୍ପନ୍ନ — ରଚିତ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଯଦ୍ଯପି ନିଶ୍ଚଯସେ ଜୀଵ ସଦା ହୀ ଭାଵପ୍ରାଣସେ ଜୀତା ହୈ, ତଥାପି ସଂସାରଦଶାମେଂ ଵ୍ଯଵହାରସେ ଉସେ ଵ୍ଯଵହାରଜୀଵତ୍ଵକେ କାରଣଭୂତ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଦି ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରାଣୋଂସେ ଜୀଵିତ କହା ଜାତା ହୈ . ଐସା
ଜେ ଚାର ପ୍ରାଣେ ଜୀଵତୋ ପୂର୍ଵେ, ଜୀଵେ ଛେ, ଜୀଵଶେ, ତେ ଜୀଵ ଛେ; ପଣ ପ୍ରାଣ ତୋ ପୁଦ୍ଗଲଦରଵନିଷ୍ପନ୍ନ ଛେ. ୧୪୭.