ଅଥାତ୍ମନୋଽତ୍ଯନ୍ତଵିଭକ୍ତତ୍ଵାଯ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସଂଯୋଗକାରଣସ୍ଵରୂପମାଲୋଚଯତି — ଅପ୍ପା ଉଵଓଗପ୍ପା ଉଵଓଗୋ ଣାଣଦଂସଣଂ ଭଣିଦୋ .
ଭେଦଜ୍ଞାନୀ ଵିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସ୍ଵଭାଵମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଂ ଵିହାଯ ଦେହରାଗାଦିପରଦ୍ରଵ୍ଯେ ମୋହଂ ନ ଗଚ୍ଛତୀତ୍ଯର୍ଥଃ ..୧୫୪.. ଏଵଂ ନରନାରକାଦିପର୍ଯାଯୈଃ ସହ ପରମାତ୍ମନୋ ଵିଶେଷଭେଦକଥନରୂପେଣ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ଗାଥାତ୍ରଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥାତ୍ମନଃ ପୂର୍ଵୋକ୍ତପ୍ରକାରେଣ ନରନାରକାଦିପର୍ଯାଯୈଃ ସହ ଭିନ୍ନତ୍ଵପରିଜ୍ଞାନଂ ଜାତଂ, ତାଵଦିଦାନୀଂ ତେଷାଂ ସଂଯୋଗକାରଣଂ କଥ୍ଯତେ — ଅପ୍ପା ଆତ୍ମା ଭଵତି . କଥଂଭୂତଃ . ଉଵଓଗପ୍ପା ଚୈତନ୍ଯାନୁଵିଧାଯୀ ଯୋଽସାଵୁପଯୋଗସ୍ତେନ ନିର୍ଵୃତ୍ତତ୍ଵାଦୁପଯୋଗାତ୍ମା . ଉଵଓଗୋ ଣାଣଦଂସଣଂ ଭଣିଦୋ ସ ଚୋପଯୋଗଃ ସଵିକଲ୍ପଂ ଜ୍ଞାନଂ ନିର୍ଵିକଲ୍ପଂ ଦର୍ଶନମିତି ଭଣିତଃ . ସୋ ଵି ସୁହୋ ସୋଽପି ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନୋପଯୋଗୋ ଧର୍ମାନୁରାଗରୂପଃ ଶୁଭଃ, ଅସୁହୋ ଵିଷଯାନୁରାଗରୂପୋ
ଭାଵାର୍ଥ : — ମନୁଷ୍ଯ, ଦେଵ ଇତ୍ଯାଦି ଅନେକଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ମକ ପର୍ଯାଯୋଂମେଂ ଭୀ ଜୀଵକା ସ୍ଵରୂପଅସ୍ତିତ୍ଵ ଔର ପ୍ରତ୍ଯେକ ପରମାଣୁକା ସ୍ଵରୂପ – ଅସ୍ତିତ୍ଵ ସର୍ଵଥା ଭିନ୍ନ – ଭିନ୍ନ ହୈ . ସୂକ୍ଷ୍ମତାସେ ଦେଖନେ ପର ଵହାଁ ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲକା ସ୍ଵରୂପ – ଅସ୍ତିତ୍ଵ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅପନେ – ଅପନେ ଦ୍ରଵ୍ଯ – ଗୁଣ – ପର୍ଯାଯ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ – ଉତ୍ପାଦ – ଵ୍ଯଯ) ସ୍ପଷ୍ଟତଯା ଭିନ୍ନ ଜାନା ଜା ସକତା ହୈ . ସ୍ଵ – ପରକା ଭେଦ କରନେକେ ଲିଯେ ଜୀଵକୋ ଇସ ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵକୋ ପଦ – ପଦ ପର ଲକ୍ଷ୍ଯମେଂ ଲେନା ଯୋଗ୍ଯ ହୈ . ଯଥା – ଯହ (ଜାନନେମେଂ ଆତା ହୁଆ) ଚେତନ ଦ୍ରଵ୍ଯ – ଗୁଣ – ପର୍ଯାଯ ଔର ଚେତନ ଧ୍ରୌଵ୍ଯ – ଉତ୍ପାଦ – ଵ୍ଯଯ ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସା ମୈଂ ଇସ (ପୁଦ୍ଗଲ) ସେ ଭିନ୍ନ ରହା; ଔର ଯହ ଅଚେତନ ଦ୍ରଵ୍ଯ – ଗୁଣ – ପର୍ଯାଯ ତଥା ଅଚେତନ ଧ୍ରୌଵ୍ଯ – ଉତ୍ପାଦ – ଵ୍ଯଯ ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସା ପୁଦ୍ଗଲ ଯହ (ମୁଝସେ) ଭିନ୍ନ ରହା . ଇସଲିଯେ ମୁଝେ ପରକେ ପ୍ରତି ମୋହ ନହୀଂ ହୈ; ସ୍ଵ – ପରକା ଭେଦ ହୈ ..୧୫୪..
ଅବ, ଆତ୍ମାକୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିଭକ୍ତ କରନେକେ ଲିଯେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସଂଯୋଗକେ କାରଣକା ସ୍ଵରୂପ କହତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଆତ୍ମା ଉପଯୋଗାତ୍ମା ] ଆତ୍ମା ଉପଯୋଗାତ୍ମକ ହୈ; [ଉପଯୋଗଃ ] ଉପଯୋଗ [ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଂ ଭଣିତଃ ] ଜ୍ଞାନ – ଦର୍ଶନ କହା ଗଯା ହୈ; [ଅପି ] ଔର [ଆତ୍ମନଃ ] ଆତ୍ମାକା [ସଃ ଉପଯୋଗଃ ] ଵହ ଉପଯୋଗ [ଶୁଭଃ ଅଶୁଭଃ ଵା ] ଶୁଭ ଅଥଵା ଅଶୁଭ [ଭଵତି ] ହୋତା ହୈ ..୧୫୫..
୩୦୨ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-