ଆତ୍ମନୋ ହି ପରଦ୍ରଵ୍ଯସଂଯୋଗକାରଣମୁପଯୋଗଵିଶେଷଃ . ଉପଯୋଗୋ ହି ତାଵଦାତ୍ମନଃ ସ୍ଵଭାଵ- ଶ୍ଚୈତନ୍ଯାନୁଵିଧାଯିପରିଣାମତ୍ଵାତ୍ . ସ ତୁ ଜ୍ଞାନଂ ଦର୍ଶନଂ ଚ, ସାକାରନିରାକାରତ୍ଵେନୋଭଯରୂପତ୍ଵା- ଚ୍ଚୈତନ୍ଯସ୍ଯ . ଅଥାଯମୁପଯୋଗୋ ଦ୍ଵେଧା ଵିଶିଷ୍ଯତେ ଶୁଦ୍ଧାଶୁଦ୍ଧତ୍ଵେନ . ତତ୍ର ଶୁଦ୍ଧୋ ନିରୁପରାଗଃ, ଅଶୁଦ୍ଧଃ ସୋପରାଗଃ . ସ ତୁ ଵିଶୁଦ୍ଧିସଂକ୍ଲେଶରୂପତ୍ଵେନ ଦ୍ଵୈଵିଧ୍ଯାଦୁପରାଗସ୍ଯ ଦ୍ଵିଵିଧଃ ଶୁଭୋଽଶୁଭଶ୍ଚ ..୧୫୫.. ଅଥାତ୍ର କ ଉପଯୋଗଃ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସଂଯୋଗକାରଣମିତ୍ଯାଵେଦଯତି — ଉଵଓଗୋ ଜଦି ହି ସୁହୋ ପୁଣ୍ଣଂ ଜୀଵସ୍ସ ସଂଚଯଂ ଜାଦି .
ଅସୁହୋ ଵା ତଧ ପାଵଂ ତେସିମଭାଵେ ଣ ଚଯମତ୍ଥି ..୧୫୬.. ଦ୍ଵେଷମୋହରୂପଶ୍ଚାଶୁଭଃ . ଵା ଵା ଶବ୍ଦେନ ଶୁଭାଶୁଭାନୁରାଗରହିତତ୍ଵେନ ଶୁଦ୍ଧଃ . ଉଵଓଗୋ ଅପ୍ପଣୋ ହଵଦି ଇତ୍ଥଂ- ଭୂତସ୍ତ୍ରିଲକ୍ଷଣ ଉପଯୋଗ ଆତ୍ମନଃ ସଂବନ୍ଧୀ ଭଵତୀତ୍ଯର୍ଥଃ ..୧୫୫.. ଅଥୋପଯୋଗସ୍ତାଵନ୍ନରନାରକାଦିପର୍ଯାଯ- କାରଣଭୂତସ୍ଯ କର୍ମରୂପସ୍ଯ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସଂଯୋଗକାରଣଂ ଭଵତି . ତାଵଦିଦାନୀଂ କସ୍ଯ କର୍ମଣଃ କ ଉପଯୋଗଃ କାରଣଂ
ଟୀକା : — ଵାସ୍ତଵମେଂ ଆତ୍ମାକୋ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସଂଯୋଗକା କାରଣ ୧ଉପଯୋଗଵିଶେଷ ହୈ . ପ୍ରଥମ ତୋ ଉପଯୋଗ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଆତ୍ମାକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵହ ଚୈତନ୍ଯ – ଅନୁଵିଧାଯୀ (ଉପଯୋଗ ଚୈତନ୍ଯକା ଅନୁସରଣ କରକେ ହୋନେଵାଲା) ପରିଣାମ ହୈ . ଔର ଵହ ଉପଯୋଗ ଜ୍ଞାନ ତଥା ଦର୍ଶନ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଚୈତନ୍ଯ କିଯେ ଗଯେ ହୈଂ . ଉସମେଂ, ଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗ ନିରୁପରାଗ (-ନିର୍ଵିକାର) ହୈ; ଔର ଅଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗ ସୋପରାଗ (-ସଵିକାର) ହୈ . ଔର ଵହ ଅଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗ ଶୁଭ ଔର ଅଶୁଭ ଐସେ ଦୋ ପ୍ରକାରକା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଉପରାଗ ଵିଶୁଦ୍ଧିରୂପ ଔର ସଂକ୍ଲେଶରୂପ ଐସା ଦୋ ପ୍ରକାରକା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଵିକାର ମନ୍ଦକଷାଯରୂପ ଔର ତୀଵ୍ରକଷାଯରୂପ ଐସା ଦୋ ପ୍ରକାରକା ହୈ ) .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଆତ୍ମା ଉପଯୋଗସ୍ଵରୂପ ହୈ . ପ୍ରଥମ ତୋ ଉପଯୋଗକେ ଦୋ ଭେଦ ହୈଂ — ଶୁଦ୍ଧ ଔର ଅଶୁଦ୍ଧ . ଔର ଫି ର ଅଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗକେ ଦୋ ଭେଦ ହୈଂ, ଶୁଭ ତଥା ଅଶୁଭ ..୧୫୫..
ଅବ କହତେ ହୈଂ କି ଇନମେଂ କୌନସା ଉପଯୋଗ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସଂଯୋଗକା କାରଣ ହୈ : —
ଉପଯୋଗ ଜୋ ଶୁଭ ହୋଯ, ସଂଚଯ ଥାଯ ପୁଣ୍ଯ ତଣୋ ତହୀଂ, ନେ ପାପସଂଚଯ ଅଶୁଭଥୀ; ଜ୍ଯାଂ ଉଭଯ ନହି ସଂଚଯ ନହୀଂ. ୧୫୬.
୨ସାକାର ଔର ୩ନିରାକାର ଐସା ଉଭଯରୂପ ହୈ . ଅବ ଇସ ଉପଯୋଗକେ ଶୁଦ୍ଧ ଔର ଅଶୁଦ୍ଧ ଐସେ ଦୋ ଭେଦ
୧. ଉପଯୋଗଵିଶେଷ = ଉପଯୋଗକା ଭେଦ, ପ୍ରକାର ଯା ଅମୁକ ପ୍ରକାରକା ଉପଯୋଗ . (ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସଂଯୋଗକା କାରଣ ହୈ; ଯହ ୧୫୬ ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ କହେଂଗେ .)
୨. ସାକାର = ଆକାରଵାଲା ଯା ଭେଦଵାଲା; ସଵିକଲ୍ପ; ଵିଶେଷ .
୩. ନିରାକାର = ଆକାର ରହିତ; ଭେଦରହିତ; ନିର୍ଵିକଲ୍ପ; ସାମାନ୍ଯ .