ଏଵମମୀ ସମୁପଜାଯମାନା ଦ୍ଵିପ୍ରଦେଶାଦଯଃ ସ୍କନ୍ଧା ଵିଶିଷ୍ଟାଵଗାହନଶକ୍ତିଵଶାଦୁପାତ୍ତ- ସୌକ୍ଷ୍ମ୍ଯସ୍ଥୌଲ୍ଯଵିଶେଷା ଵିଶିଷ୍ଟାକାରଧାରଣଶକ୍ତିଵଶାଦ୍ଗୃହୀତଵିଚିତ୍ରସଂସ୍ଥାନାଃ ସନ୍ତୋ ଯଥାସ୍ଵଂ ପରମାଣୁସ୍ଵରୂପକଥନେନ ପ୍ରଥମଗାଥା, ସ୍ନିଗ୍ଧରୂକ୍ଷଗୁଣଵିଵରଣେନ ଦ୍ଵିତୀଯା, ସ୍ନିଗ୍ଧରୂକ୍ଷଗୁଣାଭ୍ଯାଂ ଦ୍ଵଯଧିକତ୍ଵେ ସତି ବନ୍ଧକଥନେନ ତୃତୀଯା, ତସ୍ଯୈଵ ଦୃଢୀକରଣେନ ଚତୁର୍ଥୀ ଚେତି ପରମାଣୂନାଂ ପରସ୍ପରବନ୍ଧଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥାତ୍ମା ଦ୍ଵଯଣୁକାଦିପୁଦ୍ଗଲସ୍କନ୍ଧାନାଂ କର୍ତା ନ ଭଵତୀତ୍ଯୁପଦିଶତି — ଜାଯନ୍ତେ ଉତ୍ପଦ୍ଯନ୍ତେ . କେ କର୍ତାରଃ . ଦୁପଦେସାଦୀ ଖଂଧା ଦ୍ଵିପ୍ରଦେଶାଦ୍ଯନନ୍ତାଣୁପର୍ଯନ୍ତାଃ ସ୍କନ୍ଧାଃ . କେ ଜାଯନ୍ତେ . ପୁଢଵିଜଲତେଉଵାଊ ପୃଥ୍ଵୀଜଲତେଜୋଵାଯଵଃ . କଥଂଭୂତାଃ ସନ୍ତଃ . ସୁହୁମା ଵା ବାଦରା ସୂକ୍ଷ୍ମା ଵା ବାଦରା ଵା . ପୁନରପି କିଂଵିଶିଷ୍ଟାଃ ସନ୍ତଃ . ସସଂଠାଣା ଯଥାସଂଭଵଂ ଵୃତ୍ତଚତୁରସ୍ରାଦିସ୍ଵକୀଯସ୍ଵକୀଯ- ସଂସ୍ଥାନାକାରଯୁକ୍ତାଃ . କୈଃ କୃତ୍ଵା ଜାଯନ୍ତେ . ସଗପରିଣାମେହିଂ ସ୍ଵକୀଯସ୍ଵକୀଯସ୍ନିଗ୍ଧରୂକ୍ଷପରିଣାମୈରିତି . ଅଥ ଵିସ୍ତରଃ — ଜୀଵା ହି ତାଵଦ୍ଵସ୍ତୁତଷ୍ଟଙ୍କୋତ୍କୀର୍ଣଜ୍ଞାଯକୈକରୂପେଣ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧୈକସ୍ଵଭାଵା ଏଵ, ପଶ୍ଚାଦ୍ଵଯଵହାରେଣାନାଦିକର୍ମବନ୍ଧୋପାଧିଵଶେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵମଲଭମାନାଃ ସନ୍ତଃ ପୃଥିଵ୍ଯପ୍ତେଜୋଵାତକାଯିକେଷୁ
ଅବ, ଆତ୍ମାକେ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ପିଣ୍ଡକେ କର୍ତୃତ୍ଵକା ଅଭାଵ ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଦ୍ଵିପ୍ରଦେଶାଦଯଃ ସ୍କଂଧାଃ ] ଦ୍ଵିପ୍ରଦେଶାଦିକ (ଦୋ ସେ ଲେକର ଅନନ୍ତପ୍ରଦେଶଵାଲେ) ସ୍କଂଧ [ସୂକ୍ଷ୍ମାଃ ଵା ବାଦରାଃ ] ଜୋ କି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଥଵା ବାଦର ହୋତେ ହୈଂ ଔର [ସସଂସ୍ଥାନାଃ ] ସଂସ୍ଥାନୋଂ (ଆକାରୋଂ) ସହିତ ହୋତେ ହୈଂ ଵେ — [ପୃଥିଵୀଜଲତେଜୋଵାଯଵଃ ] ପୃଥ୍ଵୀ, ଜଲ, ତେଜ ଔର ଵାଯୁରୂପ [ସ୍ଵକପରିଣାମୈଃ ଜାଯନ୍ତେ ] ଅପନେ ପରିଣାମୋଂସେ ହୋତେ ହୈଂ ..୧୬୭..
ଟୀକା : — ଇସ (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ) ପ୍ରକାରସେ ଯହ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ଦ୍ଵିପ୍ରଦେଶାଦିକ ସ୍କଂଧ — ଜିନନେ ଵିଶିଷ୍ଟ ଅଵଗାହନକୀ ଶକ୍ତିକେ ଵଶ ସୂକ୍ଷ୍ମତା ଔର ସ୍ଥୂଲତାରୂପ ଭେଦ ଗ୍ରହଣ କିଯେ ହୈଂ ଔର ଜିନନେ ଵିଶିଷ୍ଟ ଆକାର ଧାରଣ କରନେକୀ ଶକ୍ତିକେ ଵଶ ହୋକର ଵିଚିତ୍ର ସଂସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କିଯେ ହୈଂ ଵେ — ଅପନୀ
ସ୍କନ୍ଧୋ ପ୍ରଦେଶଦ୍ଵଯାଦିଯୁତ, ସ୍ଥୂଲ -ସୂକ୍ଷ୍ମ ନେ ସାକାର ଜେ, ତେ ପୃଥ୍ଵୀ – ଵାଯୁ – ତେଜ – ଜଲ ପରିଣାମଥୀ ନିଜ ଥାଯ ଛେ. ୧୬୭.