ସ୍ପର୍ଶାଦିଚତୁଷ୍କସ୍ଯାଵିର୍ଭାଵତିରୋଭାଵସ୍ଵଶକ୍ତିଵଶମାସାଦ୍ଯ ପୃଥିଵ୍ଯପ୍ତେଜୋଵାଯଵଃ ସ୍ଵପରିଣାମୈରେଵ ଜାଯନ୍ତେ . ଅତୋଽଵଧାର୍ଯତେ ଦ୍ଵଯଣୁକାଦ୍ଯନନ୍ତାନନ୍ତପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ନ ପିଣ୍ଡକର୍ତା ପୁରୁଷୋଽସ୍ତି ..୧୬୭..
ଓଗାଢଗାଢଣିଚିଦୋ ପୋଗ୍ଗଲକାଯେହିଂ ସଵ୍ଵଦୋ ଲୋଗୋ .
ସମୁତ୍ପଦ୍ଯନ୍ତେ, ତଥାପି ସ୍ଵକୀଯାଭ୍ଯନ୍ତରସୁଖଦୁଃଖାଦିରୂପପରିଣତେରେଵାଶୁଦ୍ଧୋପାଦାନକାରଣଂ ଭଵନ୍ତି, ନ ଚ ପୃଥିଵ୍ଯାଦିକାଯାକାରପରିଣତେଃ . କସ୍ମାଦିତି ଚେତ୍ . ତତ୍ର ସ୍କନ୍ଧାନାମେଵୋପାଦାନକାରଣତ୍ଵାଦିତି . ତତୋ ଜ୍ଞାଯତେ ପୁଦ୍ଗଲପିଣ୍ଡାନାଂ ଜୀଵଃ କର୍ତା ନ ଭଵତୀତି ..୧୬୭.. ଅଥାତ୍ମା ବନ୍ଧକାଲେ ବନ୍ଧଯୋଗ୍ଯ- ପୁଦ୍ଗଲାନ୍ ବହିର୍ଭାଗାନ୍ନୈଵାନଯତୀତ୍ଯାଵେଦଯତି — ଓଗାଢଗାଢଣିଚିଦୋ ଅଵଗାହ୍ଯାଵଗାହ୍ଯ ନୈରନ୍ତର୍ଯେଣ ନିଚିତୋ ଭୃତଃ . ସ କଃ . ଲୋଗୋ ଲୋକଃ . କଥଂଭୂତଃ . ସଵ୍ଵଦୋ ସର୍ଵତଃ ସର୍ଵପ୍ରଦେଶେଷୁ . କୈଃ କର୍ତୃଭୂତୈଃ . ପୋଗ୍ଗଲକାଯେହିଂ ପୁଦ୍ଗଲକାଯୈଃ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟୈଃ . ସୁହୁମେହି ବାଦରେହି ଯ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣାଯୋଗ୍ଯୈଃ ସୂକ୍ଷ୍ମୈସ୍ତଦ୍ଗ୍ରହଣ- ଯୋେଗ୍ଯତାନୁସାର ୧ସ୍ପର୍ଶାଦିଚତୁଷ୍କକେ ଆଵିର୍ଭାଵ ଔର ତିରୋଭାଵକୀ ସ୍ଵଶକ୍ତିକେ ଵଶ ହୋକର ପୃଥ୍ଵୀ, ଜଲ, ଅଗ୍ନି, ଔର ଵାଯୁରୂପ ଅପନେ ପରିଣାମୋଂସେ ହୀ ହୋତେ ହୈଂ . ଇସସେ ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୈ କି ଦ୍ଵି – ଅଣୁକାଦି ଅନନ୍ତାନ୍ତ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ପିଣ୍ଡକର୍ତା ଆତ୍ମା ନହୀଂ ହୈ ..୧୬୭..
ଅବ ଐସା ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୈଂ କି (ଜିସ ପ୍ରକାର ଆତ୍ମା ପୁଦ୍ଗଲପିଣ୍ଡକା କରନେଵାଲା ନହୀଂ ଉସୀ ପ୍ରକାର) ଆତ୍ମା ପୁଦ୍ଗଲପିଣ୍ଡକା ଲାନେଵାଲା (ଭୀ) ନହୀଂ ହୈ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଲୋକଃ ] ଲୋକ [ସର୍ଵତଃ ] ସର୍ଵତଃ [ସୂକ୍ଷ୍ମେଃ ବାଦରୈଃ ] ସୂକ୍ଷ୍ମ ତଥା ବାଦର [ଚ ] ଔର [ଅପ୍ରାଯୋଗ୍ଯୈଃ ଯୋଗ୍ଯୈଃ ] କର୍ମତ୍ଵକେ ଅଯୋଗ୍ଯ ତଥା କର୍ମତ୍ଵକେ ଯୋଗ୍ଯ [ପୁଦ୍ଗଲକାଯୈଃ ] ପୁଦ୍ଗଲସ୍କଂଧୋଂକେ ଦ୍ଵାରା [ଅଵଗାଢଗାଢନିଚିତଃ ] (ଵିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରକାରସେ) ଅଵଗାହିତ ହୋକର ଗାଢ଼ ( – ଘନିଷ୍ଠ) ଭରା ହୁଆ ହୈ ..୧୬୮..
ଅଵଗାଢ ଗାଢ ଭରେଲ ଛେ ସର୍ଵତ୍ର ପୁଦ୍ଗଲକାଯଥୀ ଆ ଲୋକ ବାଦର - ସୂକ୍ଷ୍ମଥୀ, କର୍ମତ୍ଵଯୋଗ୍ଯ - ଅଯୋଗ୍ଯଥୀ. ୧୬୮.
୩୨୦ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
୧. ସ୍ପର୍ଶାଦିଚତୁଷ୍କ = ସ୍ପର୍ଶ, ରସ, ଗଂଧ ଔର ଵର୍ଣ . (ସ୍ପର୍ଶାଦିକୀ ପ୍ରଗଟତା ଔର ଅପ୍ରଗଟତା ଵହ ପୁଦ୍ଗଲକୀ ଶକ୍ତି ହୈ .)