ଵେଦାନାଂ ଗ୍ରହଣଂ ଯସ୍ଯେତି ସ୍ତ୍ରୀପୁନ୍ନପୁଂସକଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵାଭାଵସ୍ଯ . ନ ଲିଂଗାନାଂ ଧର୍ମଧ୍ଵଜାନାଂ ଗ୍ରହଣଂ ଯସ୍ଯେତି ବହିରଂଗଯତିଲିଂଗାଭାଵସ୍ଯ . ନ ଲିଂଗଂ ଗୁଣୋ ଗ୍ରହଣମର୍ଥାଵବୋଧୋ ଯସ୍ଯେତି ଗୁଣଵିଶେଷାନାଲୀଢ- ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵସ୍ଯ . ନ ଲିଂଗଂ ପର୍ଯାଯୋ ଗ୍ରହଣମର୍ଥାଵବୋଧଵିଶେଷୋ ଯସ୍ଯେତି ପର୍ଯାଯଵିଶେଷାନାଲୀଢ- ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵସ୍ଯ . ନ ଲିଂଗଂ ପ୍ରତ୍ଯଭିଜ୍ଞାନହେତୁର୍ଗ୍ରହଣମର୍ଥାଵବୋଧସାମାନ୍ଯଂ ଯସ୍ଯେତି ଦ୍ରଵ୍ଯାନାଲୀଢଶୁଦ୍ଧ- ପର୍ଯାଯତ୍ଵସ୍ଯ ..୧୭୨..
ଅଥ କଥମମୂର୍ତସ୍ଯାତ୍ମନଃ ସ୍ନିଗ୍ଧରୂକ୍ଷତ୍ଵାଭାଵାଦ୍ବନ୍ଧୋ ଭଵତୀତି ପୂର୍ଵପକ୍ଷଯତି — ଚ . ଅଲିଙ୍ଗଗ୍ରାହ୍ଯମିତି ଵକ୍ତଵ୍ଯେ ଯଦଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣମିତ୍ଯୁକ୍ତଂ ତତ୍କିମର୍ଥମିତି ଚେତ୍, ବହୁତରାର୍ଥପ୍ରତିପତ୍ତ୍ଯର୍ଥମ୍ . ତଥାହି — ଲିଙ୍ଗମିନ୍ଦ୍ରିଯଂ ତେନାର୍ଥାନାଂ ଗ୍ରହଣଂ ପରିଚ୍ଛେଦନଂ ନ କରୋତି ତେନାଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣୋ ଭଵତି . ତଦପି କସ୍ମାତ୍ . ସ୍ଵଯମେଵାତୀନ୍ଦ୍ରିଯାଖଣ୍ଡଜ୍ଞାନସହିତତ୍ଵାତ୍ . ତେନୈଵ ଲିଙ୍ଗଶବ୍ଦଵାଚ୍ଯେନ ଚକ୍ଷୁରାଦୀନ୍ଦ୍ରିଯେଣାନ୍ଯଜୀଵାନାଂ ଯସ୍ଯ ଗ୍ରହଣଂ ପରିଚ୍ଛେଦନଂ କର୍ତୁଂ ନାଯାତି ତେନାଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣ ଉଚ୍ଯତେ . ତଦପି କସ୍ମାତ୍ . ନିର୍ଵିକାରାତୀନ୍ଦ୍ରିଯ- ସ୍ଵସଂଵେଦନପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଜ୍ଞାନଗମ୍ଯତ୍ଵାତ୍ . ଲିଙ୍ଗଂ ଧୂମାଦି ତେନ ଧୂମଲିଙ୍ଗୋଦ୍ଭଵାନୁମାନେନାଗ୍ନିଵଦନୁମେଯଭୂତପରପଦାର୍ଥାନାଂ ଗ୍ରହଣଂ ନ କରୋତି ତେନାଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣ ଇତି . ତଦପି କସ୍ମାତ୍ . ସ୍ଵଯମେଵାଲିଙ୍ଗୋଦ୍ଭଵାତୀନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନସହିତତ୍ଵାତ୍ . ତେନୈଵ ଲିଙ୍ଗୋଦ୍ଭଵାନୁମାନେନାଗ୍ନିଗ୍ରହଣଵତ୍ ପରପୁରୁଷାଣାଂ ଯସ୍ଯାତ୍ମନୋ ଗ୍ରହଣଂ ପରିଜ୍ଞାନଂ କର୍ତୁଂ ନାଯାତି ତେନାଲିଙ୍ଗ- ଗ୍ରହଣ ଇତି . ତଦପି କସ୍ମାତ୍ . ଅଲିଙ୍ଗୋଦ୍ଭଵାତୀନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନଗମ୍ଯତ୍ଵାତ୍ . ଅଥଵା ଲିଙ୍ଗଂ ଚିହ୍ନଂ ଲାଞ୍ଛନଂ ଶିଖାଜଟାଧାରଣାଦି ତେନାର୍ଥାନାଂ ଗ୍ରହଣଂ ପରିଚ୍ଛେଦନଂ ନ କ ରୋତି ତେନାଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣ ଇତି . ତଦପି କ ସ୍ମାତ୍ . ସ୍ଵାଭାଵିକାଚିହ୍ନୋଦ୍ଭଵାତୀନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନସହିତତ୍ଵାତ୍ . ତେନୈଵ ଚିହ୍ନୋଦ୍ଭଵଜ୍ଞାନେନ ପରପୁରୁଷାଣାଂ ଯସ୍ଯାତ୍ମନୋ ଗ୍ରହଣଂ ପରିଜ୍ଞାନଂ କର୍ତୃଂ ନାଯାତି ତେନାଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣ ଇତି . ତଦପି କସ୍ମାତ୍ . ନିରୁପରାଗସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନଗମ୍ଯତ୍ଵାଦିତି . ପୁରୁଷ ଔର ନପୁଂସକ ଵେଦୋଂକା ଗ୍ରହଣ ନହୀଂ ହୈ ଵହ ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣ ହୈ; ଇସପ୍ରକାର ‘ଆତ୍ମା ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ତଥା ଭାଵସେ ସ୍ତ୍ରୀ, ପୁରୁଷ ତଥା ନପୁଂସକ ନହୀଂ ହୈ’ ଇସ ଅର୍ଥକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ (୧୭) ଲିଂଗୋକା ଅର୍ଥାତ୍ ଧର୍ମଚିହ୍ନୋଂକା ଗ୍ରହଣ ଜିସକେ ନହୀଂ ହୈ ଵହ ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣ ହୈ; ଇସପ୍ରକାର ‘ଆତ୍ମାକେ ବହିରଂଗ ଯତିଲିଂଗୋଂକା ଅଭାଵ ହୈ’ ଇସ ଅର୍ଥକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ . (୧୮) ଲିଂଗ ଅର୍ଥାତ୍ ଗୁଣ ଐସା ଜୋ ଗ୍ରହଣ ଅର୍ଥାତ୍ ଅର୍ଥାଵବୋଧ (ପଦାର୍ଥଜ୍ଞାନ) ଜିସକେ ନହୀଂ ହୈ ସୋ ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣ ହୈ; ଇସପ୍ରକାର ‘ଆତ୍ମା ଗୁଣଵିଶେଷସେ ଆଲିଂଗିତ ନ ହୋନେଵାଲା ଐସା ଶୁଦ୍ଧ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ’ ଐସେ ଅର୍ଥକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ . (୧୯) ଲିଂଗ ଅର୍ଥାତ୍ ପର୍ଯାଯ ଐସା ଜୋ ଗ୍ରହଣ, ଅର୍ଥାତ୍ ଅର୍ଥାଵବୋଧଵିଶେଷ ଜିସକେ ନହୀଂ ହୈ ସୋ ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣ ହୈ; ଇସପ୍ରକାର ‘ଆତ୍ମା ପର୍ଯାଯଵିଶେଷସେ ଆଲିଂଗିତ ନ ହୋନେଵାଲା ଐସା ଶୁଦ୍ଧ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ’ ଐସେ ଅର୍ଥକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ . (୨୦) ଲିଂଗ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରତ୍ଯଭିଜ୍ଞାନକା କାରଣ ଐସା ଜୋ ଗ୍ରହଣ ଅର୍ଥାତ୍ ଅର୍ଥାଵବୋଧ ସାମାନ୍ଯ ଜିସକେ ନହୀଂ ହୈ ଵହ ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣ ହୈ; ଇସପ୍ରକାର ‘ଆତ୍ମା ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ନହୀଂ ଆଲିଂଗିତ ଐସୀ ଶୁଦ୍ଧ ପର୍ଯାଯ ହୈ’ ଐସେ ଅର୍ଥକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ ..୧୭୨..
ଅବ, ଅମୂର୍ତ ଐସେ ଆତ୍ମାକେ, ସ୍ନିଗ୍ଧ – ରୂକ୍ଷତ୍ଵକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ବଂଧ କୈସେ ହୋ ସକତା ହୈ ? ଐସା ପୂର୍ଵ ପକ୍ଷ ଉପସ୍ଥିତ କରତେ ହୈଂ : —
୩୨୮ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-