ଜାନାତି ଚେତ୍ଯତ୍ରାପି ପର୍ଯନୁଯୋଗସ୍ଯାନିଵାର୍ଯତ୍ଵାତ୍ . ନ ଚୈତଦତ୍ଯନ୍ତଦୁର୍ଘଟତ୍ଵାଦ୍ଦାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତିକୀକୃ ତଂ, କିଂ ତୁ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଦ୍ଵାରେଣାବାଲଗୋପାଲପ୍ରକ ଟିତମ୍ . ତଥା ହି — ଯଥା ବାଲକସ୍ଯ ଗୋପାଲକସ୍ଯ ଵା ପୃଥଗଵସ୍ଥିତଂ ମୃଦ୍ବଲୀଵର୍ଦଂ ବଲୀଵର୍ଦଂ ଵା ପଶ୍ଯତୋ ଜାନତଶ୍ଚ ନ ବଲୀଵର୍ଦେନ ସହାସ୍ତି ସଂବନ୍ଧଃ, ଵିଷଯ- ଭାଵାଵସ୍ଥିତବଲୀଵର୍ଦନିମିତ୍ତୋପଯୋଗାଧିରୂଢବଲୀଵର୍ଦାକାରଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସଂବନ୍ଧୋ ବଲୀଵର୍ଦସଂବନ୍ଧଵ୍ଯଵହାର- ସାଧକସ୍ତ୍ଵସ୍ତ୍ଯେଵ, ତଥା କିଲାତ୍ମନୋ ନୀରୂପତ୍ଵେନ ସ୍ପର୍ଶଶୂନ୍ଯତ୍ଵାନ୍ନ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୈଃ ସହାସ୍ତି ସଂବନ୍ଧଃ, ଏକାଵଗାହଭାଵାଵସ୍ଥିତକର୍ମପୁଦ୍ଗଲନିମିତ୍ତୋପଯୋଗାଧିରୂଢରାଗଦ୍ଵେଷାଦିଭାଵସଂବନ୍ଧଃ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲବନ୍ଧ- ଵ୍ଯଵହାରସାଧକସ୍ତ୍ଵସ୍ତ୍ଯେଵ ..୧୭୪.. ଜୀଵୋ ଵିଶେଷଭେଦଜ୍ଞାନରହିତଃ ସନ୍ କାଷ୍ଠପାଷାଣାଦ୍ଯଚେତନଜିନପ୍ରତିମାଂ ଦୃଷ୍ଟଵା ମଦୀଯାରାଧ୍ଯୋଽଯମିତି ମନ୍ଯତେ . ଯଦ୍ଯପି ତତ୍ର ସତ୍ତାଵଲୋକଦର୍ଶନେନ ସହ ପ୍ରତିମାଯାସ୍ତାଦାତ୍ମ୍ଯସଂବନ୍ଧୋ ନାସ୍ତି ତଥାପି ପରିଚ୍ଛେଦ୍ଯପରିଚ୍ଛେଦକ- ଲକ୍ଷଣସଂବନ୍ଧୋଽସ୍ତି . ଯଥା ଵା ସମଵସରଣେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଜିନେଶ୍ଵରଂ ଦୃଷ୍ଟଵା ଵିଶେଷଭେଦଜ୍ଞାନୀ ମନ୍ଯତେ ମଦୀଯାରାଧ୍ଯୋଽଯମିତି . ତତ୍ରାପି ଯଦ୍ଯପ୍ଯଵଲୋକ ନଜ୍ଞାନସ୍ଯ ଜିନେଶ୍ଵରେଣ ସହ ତାଦାତ୍ମ୍ଯସଂବନ୍ଧୋ ନାସ୍ତି ତଥାପ୍ଯା- ରାଧ୍ଯାରାଧକସଂବନ୍ଧୋଽସ୍ତି . ତହ ବଂଧୋ ତେଣ ଜାଣୀହି ତଥା ବନ୍ଧଂ ତେନୈଵ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତେନ ଜାନୀହି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ଯଦ୍ଯପ୍ଯଯମାତ୍ମା ନିଶ୍ଚଯେନାମୂର୍ତସ୍ତଥାପ୍ଯନାଦିକର୍ମବନ୍ଧଵଶାଦ୍ଵ୍ଯଵହାରେଣ ମୂର୍ତଃ ସନ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯବନ୍ଧନିମିତ୍ତଭୂତଂ ରାଗାଦି- ଵିକଲ୍ପରୂପଂ ଭାଵବନ୍ଧୋପଯୋଗଂ କରୋତି . ତସ୍ମିନ୍ସତି ମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଣା ସହ ଯଦ୍ଯପି ତାଦାତ୍ମ୍ଯସଂବନ୍ଧୋ ନାସ୍ତି ହୈ କି ଅମୂର୍ତ ମୂର୍ତକୋ କୈସେ ଦେଖତା – ଜାନତା ହୈ ?
ଔର ଐସା ଭୀ ନହୀଂ ହୈ କି ଯହ (ଅରୂପୀକା ରୂପୋକେ ସାଥ ବଂଧ ହୋନେକୀ) ବାତ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁର୍ଘଟ ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସେ ଦାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତରୂପ ବନାଯା ହୈ, ପରନ୍ତୁ ଦୃଷ୍ଟାଂତ ଦ୍ଵାରା ଆବାଲଗୋପାଲ ସଭୀକୋ ପ୍ରଗଟ (ଜ୍ଞାତ) ହୋ ଜାଯ ଇସଲିଯେ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦ୍ଵାରା ସମଝାଯା ଗଯା ହୈ . ଯଥା : — ବାଲଗୋପାଲକା ପୃଥକ୍ ରହନେଵାଲେ ମିଟ୍ଟୀକେ ବୈଲକୋ ଅଥଵା (ସଚ୍ଚେ) ବୈଲକୋ ଦେଖନେ ଔର ଜାନନେ ପର ବୈଲକେ ସାଥ ସଂବଂଧ ନହୀଂ ହୈ ତଥାପି ଵିଷଯରୂପସେ ରହନେଵାଲା ବୈଲ ଜିନକା ନିମିତ୍ତ ହୈ ଐସେ ଉପଯୋଗାରୂଢ଼ ଵୃଷଭାକାର ଦର୍ଶନ – ଜ୍ଞାନକେ ସାଥକା ସଂବଂଧ ବୈଲକେ ସାଥକେ ସଂବଂଧରୂପ ଵ୍ଯଵହାରକା ସାଧକ ଅଵଶ୍ଯ ହୈ; ଇସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମା ଅରୂପୀପନେକେ କାରଣ ସ୍ପର୍ଶଶୂନ୍ଯ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକା କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ସାଥ ସଂବଂଧ ନହୀଂ ହୈ, ତଥାପି ଏକାଵଗାହରୂପସେ ରହନେଵାଲେ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲ ଜିନକେ ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସେ ଉପଯୋଗାରୂଢ଼ ରାଗଦ୍ଵେଷାଦିକଭାଵୋଂକେ ସାଥକା ସଂବଂଧ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ସାଥକେ ବଂଧରୂପ ଵ୍ଯଵହାରକା ସାଧକ ଅଵଶ୍ଯ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ‘ଆତ୍ମା ଅମୂର୍ତିକ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵହ ମୂର୍ତିକକର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ସାଥ କୈସେ ବଁଧତା ହୈ ?’ ଇସ ପ୍ରଶ୍ନକା ଉତ୍ତର ଦେତେ ହୁଏ ଆଚାର୍ଯଦେଵନେ କହା ହୈ କି — ଆତ୍ମାକେ ଅମୂର୍ତିକ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵହ ମୂର୍ତିକ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ କୈସେ ଜାନତା ହୈ ? ଜୈସେ ଵହ ମୂର୍ତିକ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଜାନତା ହୈ ଉସୀପ୍ରକାର ମୂର୍ତିକ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ସାଥ ବଁଧତା ହୈ .