ਉਦਯਗਦਾ ਕਮ੍ਮਂਸਾ ਜਿਣਵਰਵਸਹੇਹਿਂ ਣਿਯਦਿਣਾ ਭਣਿਯਾ .
ਸਂਸਾਰਿਣੋ ਹਿ ਨਿਯਮੇਨ ਤਾਵਦੁਦਯਗਤਾਃ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮਾਂਸ਼ਾਃ ਸਨ੍ਤ੍ਯੇਵ . ਅਥ ਸ ਸਤ੍ਸੁ ਤੇਸ਼ੁ ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਮ੍ . ਕ੍ਸ਼ਪਯਨ੍ਤਮਨੁਭਵਨ੍ਤਮ੍ . ਕਿਮੇਵ . ਕਰ੍ਮੈਵ . ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸਹਜਾਨਨ੍ਦੈਕਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਾਨੁਭਵਨਸ਼ੂਨ੍ਯਃ ਸਨ੍ਨੁਦਯਾਗਤਂ ਸ੍ਵਕੀਯਕਰ੍ਮੈਵ ਸ ਅਨੁਭਵਨ੍ਨਾਸ੍ਤੇ ਨ ਚ ਜ੍ਞਾਨਮਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਅਥਵਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍ — ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਤਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਰ੍ਥਂ ਪਰਿਣਮ੍ਯ ਪਸ਼੍ਚਾਦਰ੍ਥਂ ਜਾਨਾਤਿ ਤਦਾ ਅਰ੍ਥਾਨਾਮਾਨਨ੍ਤ੍ਯਾਤ੍ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਪਰਿਜ੍ਞਾਨਂ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਅਥਵਾ ਤ੍ਰੁਤੀਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍ – ਬਹਿਰਙ੍ਗਜ੍ਞੇਯਪਦਾਰ੍ਥਾਨ੍ ਯਦਾ ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਚਿਨ੍ਤਯਤਿ ਤਦਾ ਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਰਹਿਤਂ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਂ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਤਦਭਾਵੇ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਨੋਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ ਇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੪੨.. ਅਥਾਨਨ੍ਤਪਦਾਰ੍ਥ- ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਪਰਿਣਮਨੇਪਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਤਿ, ਨ ਚ ਰਾਗਾਦਿਰਹਿਤਕਰ੍ਮੋਦਯੋਪੀਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਿਨੋਤਿ — ਉਦਯਗਦਾ ਕਮ੍ਮਂਸਾ ਜਿਣਵਰਵਸਹੇਹਿਂ ਣਿਯਦਿਣਾ ਭਣਿਯਾ ਉਦਯਗਤਾ ਉਦਯਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਾਃ ਕਰ੍ਮਾਂਸ਼ਾ
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜ੍ਞੇਯ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਨਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ‘ਯਹ ਹਰਾ ਹੈ, ਯਹ ਪੀਲਾ ਹੈ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪਸੇ ਜ੍ਞੇਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਨਾ ਵਹ ਕਰ੍ਮਕਾ ਭੋਗਨਾ ਹੈ, ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਨਹੀਂ . ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਸਹਜ ਆਨਨ੍ਦਮੇਂ ਲੀਨ ਰਹਕਰ ਸਹਜਰੂਪਸੇ ਜਾਨਤੇ ਰਹਨਾ ਵਹੀ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ; ਜ੍ਞੇਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਰੁਕਨਾ — ਉਨਕੇ ਸਨ੍ਮੁਖ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਨਾ, ਵਹ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੪੨..
(ਯਦਿ ਐਸਾ ਹੈ ) ਤੋ ਫਿ ਰ ਜ੍ਞੇਯ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ (ਜ੍ਞੇਯਾਰ੍ਥਪਰਿਣਮਨਸ੍ਵਰੂਪ) ਕ੍ਰਿਯਾ ਔਰ ਉਸਕਾ ਫਲ ਕਹਾਁਸੇ (ਕਿਸ ਕਾਰਣਸੇ) ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਐਸਾ ਅਬ ਵਿਵੇਚਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਉਦਯਗਤਾਃ ਕਰ੍ਮਾਂਸ਼ਾਃ ] (ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵਕੇ) ਉਦਯਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰ੍ਮਾਂਸ਼ (ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਆਦਿ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮਕੇ ਭੇਦ) [ਨਿਯਤ੍ਯਾ ] ਨਿਯਮਸੇ [ਜਿਨਵਰਵ੍ਰੁਸ਼ਭੈਃ ] ਜਿਨਵਰ ਵ੍ਰੁਸ਼ਭੋਂਨੇ [ਭਣਿਤਾਃ] ਕਹੇ ਹੈਂ . [ਤੇਸ਼ੁ ] ਜੀਵ ਉਨ ਕਰ੍ਮਾਂਸ਼ੋਂਕੇ ਹੋਨੇ ਪਰ [ਵਿਮੂਢਃ ਰਕ੍ਤਃ ਦੁਸ਼੍ਟਃ ਵਾ ] ਮੋਹੀ, ਰਾਗੀ ਅਥਵਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ੀ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਬਨ੍ਧਂ ਅਨੁਭਵਤਿ ] ਬਨ੍ਧਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ ..੪੩..
ਟੀਕਾ : — ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਸਂਸਾਰੀਕੇ ਨਿਯਮਸੇ ਉਦਯਗਤ ਪੁਦ੍ਗਲ ਕਰ੍ਮਾਂਸ਼ ਹੋਤੇ ਹੀ ਹੈਂ . ਅਬ
ਭਾਖ੍ਯਾਂ ਜਿਨੇ ਕਰ੍ਮੋ ਉਦਯਗਤ ਨਿਯਮਥੀ ਸਂਸਾਰੀਨੇ, ਤੇ ਕਰ੍ਮ ਹੋਤਾਂ ਮੋਹੀ -ਰਾਗੀ -ਦ੍ਵੇਸ਼ੀ ਬਂਧ ਅਨੁਭਵੇ .੪੩.
੭੨ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-