ਦਾਹ੍ਯਮਦਹਨ੍ ਸਮਸ੍ਤਦਾਹ੍ਯਹੇਤੁਕਸਮਸ੍ਤਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਸਕਲੈਕਦਹਨਾਕਾਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਦਹਨ ਇਵ ਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞੇਯਹੇਤੁਕਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਸਕਲੈਕਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਵਾਨੁਭਵ- ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵੇਪਿ ਨ ਪਰਿਣਮਤਿ . ਏਵਮੇਤਦਾਯਾਤਿ ਯਃ ਸਰ੍ਵਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਸ ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ..੪੮.. ਜ੍ਞੇਯਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਸਪਜ੍ਜਯਂ ਅਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਸਹਿਤਮ੍ . ਕਤਿਸਂਖ੍ਯੋਪੇਤਮ੍ . ਏਗਂ ਵਾ ਏਕਮਪੀਤਿ . ਤਥਾ ਹਿ ---ਆਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤਾਵਦੇਕਂ, ਧਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਕਂ, ਤਥੈਵਾਧਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਚ, ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਮਿਤਾਸਂਖ੍ਯੇਯਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ, ਤਤੋਨਨ੍ਤਗੁਣਾਨਿ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ, ਤੇਭ੍ਯੋਪ੍ਯਨਨ੍ਤਗੁਣਾਨਿ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ . ਤਥੈਵ ਸਰ੍ਵੇਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਮਨਨ੍ਤ- ਪਰ੍ਯਾਯਾਃ, ਏਤਤ੍ਸਰ੍ਵਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਤਾਵਤ੍ਤਤ੍ਰੈਕਂ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਂ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁ ਭਵਤਿ . ਏਵਂ ਤਾਵਦ੍ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵਃ . ਤਤ੍ਰ ਯਥਾ ਦਹਨਃ ਸਮਸ੍ਤਂ ਦਾਹ੍ਯਂ ਦਹਨ੍ ਸਨ੍ ਸਮਸ੍ਤਦਾਹ੍ਯਹੇਤੁਕਸਮਸ੍ਤਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਸਕਲੈਕਦਹਨਸ੍ਵਰੂਪਮੁਸ਼੍ਣ- ਪਰਿਣਤਤ੍ਰੁਣਪਰ੍ਣਾਦ੍ਯਾਕਾਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ (ਸ੍ਵਕੀਯਸ੍ਵਭਾਵਂ) ਪਰਿਣਮਤਿ, ਤਥਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਸਮਸ੍ਤਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਜਾਨਨ੍ ਸਨ੍ ਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞੇਯਹੇਤੁਕਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਸਕਲੈਕਾਖਣ੍ਡਜ੍ਞਾਨਰੂਪਂ ਸ੍ਵਕੀਯਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪਰਿਣਮਤਿ ਜਾਨਾਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨਤ੍ਤਿ . ਯਥੈਵ ਚ ਸ ਏਵ ਦਹਨਃ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਦਾਹ੍ਯਮਦਹਨ੍ ਸਨ੍ ਤਦਾਕਾਰੇਣ ਨ ਪਰਿਣਮਤਿ, ਤਥਾਤ੍ਮਾਪਿ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਸਮਸ੍ਤਂ ਜ੍ਞੇਯਮਜਾਨਨ੍ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਮੇਵ ਸਕਲੈਕਾਖਣ੍ਡਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰਂ ਸ੍ਵਕੀਯਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਨ ਪਰਿਣਮਤਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨਤ੍ਤਿ . ਅਪਰਮਪ੍ਯੁਦਾਹਰਣਂ ਦੀਯਤੇ ---ਯਥਾ ਕੋਪ੍ਯਨ੍ਧਕ ਆਦਿਤ੍ਯਪ੍ਰਕਾਸ਼੍ਯਾਨ੍ ਪਦਾਰ੍ਥਾਨਪਸ਼੍ਯਨ੍ਨਾਦਿਤ੍ਯਮਿਵ, ਪ੍ਰਦੀਪਪ੍ਰਕਾਸ਼੍ਯਾਨ੍ ਪਦਾਰ੍ਥਾਨਪਸ਼੍ਯਨ੍ ਪ੍ਰਦੀਪਮਿਵ, ਦਰ੍ਪਣਸ੍ਥ- ਬਿਮ੍ਬਾਨ੍ਯਪਸ਼੍ਯਨ੍ ਦਰ੍ਪਣਮਿਵ, ਸ੍ਵਕੀਯਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਪ੍ਰਕਾਸ਼੍ਯਾਨ੍ ਪਦਾਰ੍ਥਾਨਪਸ਼੍ਯਨ੍ ਹਸ੍ਤਪਾਦਾਦ੍ਯਵਯਵਪਰਿਣਤਂ ਸ੍ਵਕੀਯ- ਦੇਹਾਕਾਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸ੍ਵਕੀਯਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯਾ ਨ ਪਸ਼੍ਯਤਿ, ਤਥਾਯਂ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਾਤ੍ਮਾਪਿ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਕਾਸ਼੍ਯਾਨ੍ ਪਦਾਰ੍ਥਾਨਜਾਨਨ੍ ਸਮਸ੍ਤਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਸਕਲ ਏਕ ਦਹਨ ਜਿਸਕਾ ਆਕਾਰ ਹੈ ਐਸੇ ਅਪਨੇ ਰੂਪਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞੇਯਹੇਤੁਕ ਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਸਕਲ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਕਾ ਆਕਾਰ ਹੈ ਐਸੇ ਅਪਨੇ ਰੂਪਮੇਂ — ਸ੍ਵਯਂ ਚੇਤਨਾਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਾਨੁਭਵਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, (ਅਪਨੇਕੋ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਤਯਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ — ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ) ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹ ਫਲਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਸਬਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਵਹ ਅਪਨੇਕੋ (-ਆਤ੍ਮਾਕੋ) ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੋ ਅਗ੍ਨਿ ਕਾਸ਼੍ਠ, ਤ੍ਰੁਣ, ਪਤ੍ਤੇ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸਮਸ੍ਤ ਦਾਹ੍ਯਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਨਹੀਂ ਜਲਾਤਾ, ਉਸਕਾ ਦਹਨਸ੍ਵਭਾਵ (ਕਾਸ਼੍ਠਾਦਿਕ ਸਮਸ੍ਤ ਦਾਹ੍ਯ ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ ਐਸਾ) ਸਮਸ੍ਤ ਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਅਪੂਰ੍ਣਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ — ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਏਕ ਦਹਨ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਐਸੀ ਵਹ ਅਗ੍ਨਿ ਅਪਨੇ ਰੂਪ ਹੀ ਪੂਰ੍ਣ ਰੀਤਿਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ; ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ, ਉਸਕਾ ਜ੍ਞਾਨ (ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯ ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ ਐਸੇ) ਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਅਪੂਰ੍ਣਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ – ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਐਸਾ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਅਪਨੇ ਰੂਪਸੇ ਹੀ ਪੂਰ੍ਣ ਰੀਤਿਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਜਕੋ ਹੀ ਪੂਰ੍ਣ ਰੀਤਿਸੇ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ — ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ਕਿ ਜੋ ਸਬਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਵਹ ਏਕਕੋ — ਅਪਨੇਕੋ (ਪੂਰ੍ਣ ਰੀਤਿਸੇ) ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ..੪੮..
੮੨ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-