ਸ੍ਵਪਰਵਿਕਲ੍ਪਾਨ੍ਤਃਪਾਤਿ ਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਤ ਏਵ . ਤਸ੍ਯ ਖਲ੍ਵਮੂਰ੍ਤੇਸ਼ੁ ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਾਦਿਸ਼ੁ, ਮੂਰ੍ਤੇਸ਼੍ਵਪ੍ਯਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸ਼ੁ ਪਰਮਾਣ੍ਵਾਦਿਸ਼ੁ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼ੁ ਕਾਲਾਦਿਸ਼ੁ, ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼੍ਵਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਸ਼ੁ, ਕਾਲਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼੍ਵ- ਸਾਂਪ੍ਰਤਿਕਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ, ਭਾਵਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼ੁ ਸ੍ਥੂਲਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਸਰ੍ਵੇਸ਼੍ਵਪਿ ਸ੍ਵਪਰਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ- ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤੇਸ਼੍ਵਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟ੍ਰੁਤ੍ਵਂ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ . ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਹਿ ਜ੍ਞਾਨਮੁਦ੍ਭਿਨ੍ਨਾਨਨ੍ਤਸ਼ੁਦ੍ਧਿਸਨ੍ਨਿਧਾਨਮਨਾਦਿ- ਸਿਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਸਂਬਨ੍ਧਮੇਕਮੇਵਾਕ੍ਸ਼ਨਾਮਾਨਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪ੍ਰਤਿ ਨਿਯਤਮਿਤਰਾਂ ਸਾਮਗ੍ਰੀਮਮ੍ਰੁਗਯਮਾਣ- ਮਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਸਦ੍ਭਾਵਤੋਨਨ੍ਤਤਾਮੁਪਗਤਂ ਦਹਨਸ੍ਯੇਵ ਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰਾਣਾਂ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਾਣਾਮਨ- ਰ੍ਭੂਤਾਃ ਪ੍ਰਤਿਸਮਯਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਸ਼ਟ੍ਪ੍ਰਕਾਰਪ੍ਰਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਰੂਪਾ ਅਰ੍ਥਪਰ੍ਯਾਯਾ ਭਾਵਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਭਣ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਸਯਲਂ ਤਤ੍ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਂ ਸਮਸ੍ਤਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਦ੍ਵਿਧਾ ਭਵਤਿ . ਕਥਮਿਤਿ ਚੇਤ੍ . ਸਗਂ ਚ ਇਦਰਂ ਕਿਮਪਿ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਗਤਂ ਇਤਰਤ੍ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਗਤਂ ਚ . ਤਦੁਭਯਂ ਯਤਃ ਕਾਰਣਾਜ੍ਜਾਨਾਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤਂ ਣਾਣਂ ਤਤ੍ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਜ੍ਞਾਨਂ ਹਵਦਿ ਭਵਤਿ . ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਮਿਤਿ . ਅਤ੍ਰਾਹਂ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਃ — ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਪਞ੍ਚਾਧਿਕਾਰਃ ਪੂਰ੍ਵਮੇਵ ਗਤਃ, ਅਸ੍ਮਿਨ੍ ਸੁਖਪ੍ਰਪਞ੍ਚਾਧਿਕਾਰੇ ਸੁਖਮੇਵ ਕਥਨੀਯਮਿਤਿ . ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ — ਯਦਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਪੂਰ੍ਵਂ ਭਣਿਤਂ ਤਦੇਵਾਭੇਦਨਯੇਨ ਸੁਖਂ ਭਵਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਪਨਾਰ੍ਥਂ, ਅਥਵਾ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਮੁਖ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਤਤ੍ਰ ਹੇਯੋਪਾਦੇਯਚਿਨ੍ਤਾ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਪਨਾਰ੍ਥਂ ਵਾ . ਏਵਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਮੁਪਾਦੇਯਮਿਤਿ ਹੈ . ਅਮੂਰ੍ਤ ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਾਯ, ਅਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਾਯ ਇਤ੍ਯਾਦਿ, ਮੂਰ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਭੀ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਪਰਮਾਣੁ ਇਤ੍ਯਾਦਿ, ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ਕਾਲ ਇਤ੍ਯਾਦਿ (-ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਗੁਪ੍ਤ ਐਸੇ ਜੋ ਕਾਲ ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਾਯ ਵਗੈਰਹ), ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ਅਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਇਤ੍ਯਾਦਿ, ਕਾਲਮੇਂ ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ੧ਅਸਾਮ੍ਪ੍ਰਤਿਕ (ਅਤੀਤ -ਅਨਾਗਤ) ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਤਥਾ ਭਾਵ -ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ਸ੍ਥੂਲ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ ੨ਅਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ, ਉਨ ਸਬਕਾ — ਜੋ ਕਿ ਸ੍ਵ ਔਰ ਪਰਕੇ ਭੇਦਸੇ ਵਿਭਕ੍ਤ ਹੈਂ ਉਨਕਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਉਸ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਪਨ ਹੈ; (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ ਸਬਕੋ ਵਹ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਖਤਾ ਹੈ) ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨ) ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੈ . ਜਿਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁਆ ਹੈ, ਐਸੇ ਚੈਤਨ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਅਨਾਦਿਸਿਦ੍ਧ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਾਲੇ ਏਕ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸੀਧਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਤਾ ਹੈ), ਜੋ (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕ) ਅਨ੍ਯ ਸਾਮਗ੍ਰੀਕੋ ਨਹੀਂ ਢੂਁਢਤਾ ਔਰ ਜੋ ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਤਤਾਕੋ (-ਬੇਹਦਤਾਕੋ) ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੈ, ਐਸੇ ਉਸ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨਕੋ — ਜੈਸੇ ਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰ ਦਹਨਕਾ ਅਤਿਕ੍ਰਮਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ੪ਅਤਿਕ੍ਰਮ (ਉਲ੍ਲਂਘਨ) ਨ ਕਰਨੇਸੇ — ਯਥੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ ਹੁਏ (-ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੁਏ) ਕੌਨ ਰੋਕ
ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨ ਅਕ੍ਸ਼ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਜਾਨਤਾ ਹੈ .)
੯੪ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੩‘ਅਕ੍ਸ਼’ ਨਾਮਕ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਜੋ ਨਿਯਤ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਲਗਾ ਹੁਆ ਹੈ —
੧. ਅਸਾਂਪ੍ਰਤਿਕ = ਅਤਾਤ੍ਕਾਲਿਕ ; ਵਰ੍ਤਮਾਨਕਾਲੀਨ ਨਹਿ ਐਸਾ; ਅਤੀਤ – ਅਨਾਗਤ.
੨. ਅਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨ = ਅਨ੍ਦਰ ਲੀਨ ਹੁਏ; ਅਨ੍ਤਰ੍ਮਗ੍ਨ .
੩. ਅਕ੍ਸ਼ = ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਨਾਮ ‘ਅਕ੍ਸ਼’ ਭੀ ਹੈ . (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨ ਅਕ੍ਸ਼ = ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਾਨਤਾ ਹੈ; ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ
੪. ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤੇ — ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਹਦ ਬਾਹਰ ਜਾ ਨਹੀਂ ਸਕਤੇ, ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਜਾਨ ਹੀ ਲੇਤੇ ਹੈ .