ਸ੍ਵਪਰਵਿਕਲ੍ਪਾਨ੍ਤਃਪਾਤਿ ਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਤ ਏਵ . ਤਸ੍ਯ ਖਲ੍ਵਮੂਰ੍ਤੇਸ਼ੁ ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਾਦਿਸ਼ੁ, ਮੂਰ੍ਤੇਸ਼੍ਵਪ੍ਯਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸ਼ੁ
ਪਰਮਾਣ੍ਵਾਦਿਸ਼ੁ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼ੁ ਕਾਲਾਦਿਸ਼ੁ, ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼੍ਵਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਸ਼ੁ, ਕਾਲਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼੍ਵ-
ਸਾਂਪ੍ਰਤਿਕਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ, ਭਾਵਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼ੁ ਸ੍ਥੂਲਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਸਰ੍ਵੇਸ਼੍ਵਪਿ ਸ੍ਵਪਰਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ-
ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤੇਸ਼੍ਵਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟ੍ਰੁਤ੍ਵਂ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ . ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਹਿ ਜ੍ਞਾਨਮੁਦ੍ਭਿਨ੍ਨਾਨਨ੍ਤਸ਼ੁਦ੍ਧਿਸਨ੍ਨਿਧਾਨਮਨਾਦਿ-
ਸਿਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਸਂਬਨ੍ਧਮੇਕਮੇਵਾਕ੍ਸ਼ਨਾਮਾਨਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪ੍ਰਤਿ ਨਿਯਤਮਿਤਰਾਂ ਸਾਮਗ੍ਰੀਮਮ੍ਰੁਗਯਮਾਣ-
ਮਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਸਦ੍ਭਾਵਤੋਨਨ੍ਤਤਾਮੁਪਗਤਂ ਦਹਨਸ੍ਯੇਵ ਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰਾਣਾਂ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਾਣਾਮਨ-
ਰ੍ਭੂਤਾਃ ਪ੍ਰਤਿਸਮਯਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਸ਼ਟ੍ਪ੍ਰਕਾਰਪ੍ਰਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਰੂਪਾ ਅਰ੍ਥਪਰ੍ਯਾਯਾ ਭਾਵਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਭਣ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਸਯਲਂ ਤਤ੍ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਂ
ਸਮਸ੍ਤਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਦ੍ਵਿਧਾ ਭਵਤਿ . ਕਥਮਿਤਿ ਚੇਤ੍ . ਸਗਂ ਚ ਇਦਰਂ ਕਿਮਪਿ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਗਤਂ ਇਤਰਤ੍ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਗਤਂ
ਚ . ਤਦੁਭਯਂ ਯਤਃ ਕਾਰਣਾਜ੍ਜਾਨਾਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤਂ ਣਾਣਂ ਤਤ੍ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਜ੍ਞਾਨਂ ਹਵਦਿ ਭਵਤਿ . ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ
ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਮਿਤਿ . ਅਤ੍ਰਾਹਂ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਃ — ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਪਞ੍ਚਾਧਿਕਾਰਃ ਪੂਰ੍ਵਮੇਵ ਗਤਃ, ਅਸ੍ਮਿਨ੍ ਸੁਖਪ੍ਰਪਞ੍ਚਾਧਿਕਾਰੇ ਸੁਖਮੇਵ
ਕਥਨੀਯਮਿਤਿ . ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ — ਯਦਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਪੂਰ੍ਵਂ ਭਣਿਤਂ ਤਦੇਵਾਭੇਦਨਯੇਨ ਸੁਖਂ ਭਵਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਪਨਾਰ੍ਥਂ,
ਅਥਵਾ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਮੁਖ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਤਤ੍ਰ ਹੇਯੋਪਾਦੇਯਚਿਨ੍ਤਾ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਪਨਾਰ੍ਥਂ ਵਾ . ਏਵਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਮੁਪਾਦੇਯਮਿਤਿ
੧. ਅਸਾਂਪ੍ਰਤਿਕ = ਅਤਾਤ੍ਕਾਲਿਕ ; ਵਰ੍ਤਮਾਨਕਾਲੀਨ ਨਹਿ ਐਸਾ; ਅਤੀਤ – ਅਨਾਗਤ.
੨. ਅਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨ = ਅਨ੍ਦਰ ਲੀਨ ਹੁਏ; ਅਨ੍ਤਰ੍ਮਗ੍ਨ .
੩. ਅਕ੍ਸ਼ = ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਨਾਮ ‘ਅਕ੍ਸ਼’ ਭੀ ਹੈ . (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨ ਅਕ੍ਸ਼ = ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਾਨਤਾ ਹੈ; ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ
ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨ ਅਕ੍ਸ਼ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਜਾਨਤਾ ਹੈ .)
੪. ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤੇ — ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਹਦ ਬਾਹਰ ਜਾ ਨਹੀਂ ਸਕਤੇ, ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਜਾਨ ਹੀ ਲੇਤੇ ਹੈ .
੯੪ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
ਹੈ . ਅਮੂਰ੍ਤ ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਾਯ, ਅਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਾਯ ਇਤ੍ਯਾਦਿ, ਮੂਰ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਭੀ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਪਰਮਾਣੁ ਇਤ੍ਯਾਦਿ,
ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ਕਾਲ ਇਤ੍ਯਾਦਿ (-ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਗੁਪ੍ਤ ਐਸੇ ਜੋ ਕਾਲ ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਾਯ ਵਗੈਰਹ),
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ਅਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਇਤ੍ਯਾਦਿ, ਕਾਲਮੇਂ ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ੧ਅਸਾਮ੍ਪ੍ਰਤਿਕ (ਅਤੀਤ -ਅਨਾਗਤ)
ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਤਥਾ ਭਾਵ -ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ਸ੍ਥੂਲ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ ੨ਅਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ, ਉਨ ਸਬਕਾ — ਜੋ ਕਿ ਸ੍ਵ
ਔਰ ਪਰਕੇ ਭੇਦਸੇ ਵਿਭਕ੍ਤ ਹੈਂ ਉਨਕਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਉਸ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਪਨ ਹੈ; (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ
ਸਬਕੋ ਵਹ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਖਤਾ ਹੈ) ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨ) ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੈ . ਜਿਸੇ ਅਨਨ੍ਤ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁਆ ਹੈ, ਐਸੇ ਚੈਤਨ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਅਨਾਦਿਸਿਦ੍ਧ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਾਲੇ ਏਕ ਹੀ
੩‘ਅਕ੍ਸ਼’ ਨਾਮਕ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਜੋ ਨਿਯਤ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਲਗਾ ਹੁਆ ਹੈ —
ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸੀਧਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਤਾ ਹੈ), ਜੋ (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕ) ਅਨ੍ਯ ਸਾਮਗ੍ਰੀਕੋ ਨਹੀਂ ਢੂਁਢਤਾ ਔਰ ਜੋ
ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਤਤਾਕੋ (-ਬੇਹਦਤਾਕੋ) ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੈ, ਐਸੇ ਉਸ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨਕੋ —
ਜੈਸੇ ਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰ ਦਹਨਕਾ ਅਤਿਕ੍ਰਮਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ੪ਅਤਿਕ੍ਰਮ (ਉਲ੍ਲਂਘਨ)
ਨ ਕਰਨੇਸੇ — ਯਥੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ ਹੁਏ (-ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੁਏ) ਕੌਨ ਰੋਕ