ਸੌਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣ -ਭੂਤਾਮਾਤ੍ਮਨੋਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਾਂ ਬਿਭ੍ਰਾਣਂ ਕੇਵਲਮੇਵ ਸੌਖ੍ਯਮ੍, ਤਤਃ ਕੁਤਃ ਕੇਵਲਸੁਖਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਅਤਃ ਸਰ੍ਵਥਾ ਕੇਵਲਂ ਸੁਖਮੈਕਾਨ੍ਤਿਕਮਨੁਮੋਦਨੀਯਮ੍ ..੬੦.. ਚ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਪਰਿਣਾਮੋਸ੍ਤਿ ਯੇਨ ਖੇਦੋ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤਿ . ਅਥਵਾ ਪਰਿਣਾਮਵਿਸ਼ਯੇ ਦ੍ਵਿਤੀਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰਿਯਤੇ ---ਯੁਗਪਦਨਨ੍ਤਪਦਾਰ੍ਥਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਪਰਿਣਾਮੇਪਿ ਵੀਰ੍ਯਾਨ੍ਤਰਾਯਨਿਰਵਸ਼ੇਸ਼ਕ੍ਸ਼ਯਾਦਨਨ੍ਤਵੀਰ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਖੇਦਕਾਰਣਂ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਤਥੈਵ ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਰ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਸ਼ੁ ਸਮਰਸੀਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਮਾਨਾਨਾਂ ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖ- ਰਸਾਸ੍ਵਾਦਪਰਿਣਤਿਰੂਪਾਮਾਤ੍ਮਨਃ ਸਕਾਸ਼ਾਦਭਿਨ੍ਨਾਮਨਾਕੁਲਤਾਂ ਪ੍ਰਤਿ ਖੇਦੋ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿ- ਭੇਦੇਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਭੇਦਰੂਪੇਣ ਪਰਿਣਮਮਾਨਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਸੁਖਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਮੇਤਤ੍ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਂ ਸੁਖਂ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਤਤ ਏਵ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨੇ ਖੇਦੋ ਨ ਸਂਭਵਤੀਤਿ ..੬੦.. ਅਥ ਪੁਨਰਪਿ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਸੁਖਸ੍ਵਰੂਪਤਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰਾਨ੍ਤਰੇਣ ਦ੍ਰੁਢਯਤਿ — ਣਾਣਂ ਅਤ੍ਥਂਤਗਯਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮਰ੍ਥਾਨ੍ਤਗਤਂ ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਪ੍ਰਾਪ੍ਤਂ . ਲੋਯਾਲੋਏਸੁ ਵਿਤ੍ਥਡਾ ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਐਸਾ ਸੁਖ -ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ ਅਨਾਕੁਲਤਾਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਸੁਖ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਸੁਖਕਾ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਕਹਾਁ ਹੈ ?
ਇਸਸੇ, ਯਹ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਨੁਮੋਦਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ (-ਆਨਨ੍ਦਸੇ ਸਂਮਤ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ) ਕਿ ‘ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਸੁਖ ਹੈ’ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਭੀ ਪਰਿਣਾਮ ਹੋਤੇ ਰਹਨੇਸੇ ਵਹਾਁ ਭੀ ਥਕਾਨ ਲਗੇਗੀ ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ ਦੁਃਖ ਹੋਗਾ ਅਤਃ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਸੁਖ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ? ਐਸੀ ਸ਼ਂਕਾਕਾ ਸਮਾਧਾਨ ਯਹਾਁ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ : —
(੧) ਪਰਿਣਾਮ ਮਾਤ੍ਰ ਥਕਾਵਟ ਯਾ ਦੁਃਖਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਪਰੋਨ੍ਮੁਖ ਪਰਿਣਾਮ ਥਕਾਵਟ ਯਾ ਦੁਃਖਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ, ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮ ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹਾਁ ਥਕਾਵਟ ਯਾ ਦੁਃਖ ਨਹੀਂ ਹੈ . (੨) ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਪਰਿਣਮਨਸ਼ੀਲ ਹੈ; ਪਰਿਣਮਨ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੀ ਹੈ ਉਪਾਧਿ ਨਹੀਂ . ਯਦਿ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਯੇ ਤੋ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕਾ ਹੀ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਖੇਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤਾ — ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ . (੩) ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਸਮਸ੍ਤ ਤ੍ਰੈਕਾਲਿਕ ਲੋਕਾਲੋਕਕੋ ਆਕਾਰਕੋ (-ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਤ੍ਰੈਕਾਲਿਕ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਸਮੂਹਕੋ) ਸਰ੍ਵਦਾ ਅਡੋਲਰੂਪਸੇ ਜਾਨਤਾ ਹੁਆ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਸ਼੍ਕਂਪ -ਸ੍ਥਿਰ -ਅਕ੍ਸ਼ੁਬ੍ਧ -ਅਨਾਕੁਲ ਹੈ; ਔਰ ਅਨਾਕੁਲ ਹੋਨੇਸੇ ਸੁਖੀ ਹੈ — ਸੁਖਸ੍ਵਰੂਪ – ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਨਾਕੁਲਤਾ ਸੁਖਕਾ ਹੀ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਅਕ੍ਸ਼ੁਬ੍ਧਤਾ – ਅਨਾਕੁਲਤਾ ਭਿਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਨੇਸੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਸੁਖ ਭਿਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੈਂ .
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ (੧) ਘਾਤਿਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ, (੨) ਪਰਿਣਮਨ ਕੋਈ ਉਪਾਧਿ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਔਰ (੩) ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਨਿਸ਼੍ਕਂਪ -ਸ੍ਥਿਰ -ਅਨਾਕੁਲ ਹੋਨੇਸੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਸੁਖਸ੍ਵਰੂਪ ਹੀ ਹੈ ..੬੦..
੧੦੬ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-