ਯਥਾ ਹਿ ਕੇਸ਼ਾਂਚਿਨ੍ਨਕ੍ਤਂਚਰਾਣਾਂ ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਤਿਮਿਰਵਿਕਰਣਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਗਿਤ੍ਵਾਨ੍ਨ ਤਦਪਾਕਰਣਪ੍ਰਵਣੇਨ ਪ੍ਰਦੀਪਪ੍ਰਕਾਸ਼ਾਦਿਨਾ ਕਾਰ੍ਯਂ, ਏਵਮਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸਂਸਾਰੇ ਮੁਕ੍ਤੌ ਵਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਤਯਾ ਪਰਿਣਮਮਾਨਸ੍ਯ ਸੁਖਸਾਧਨਧਿਯਾ ਅਬੁਧੈਰ੍ਮੁਧਾਧ੍ਯਾਸ੍ਯਮਾਨਾ ਅਪਿ ਵਿਸ਼ਯਾਃ ਕਿਂ ਹਿ ਨਾਮ ਕੁਰ੍ਯੁਃ ..੬੭.. ਵਾ ਯੋਸੌ ਦਿਵ੍ਯੋ ਦੇਵਦੇਹਃ ਸੋਪ੍ਯੁਪਚਾਰਂ ਵਿਹਾਯ ਸੁਖਂ ਨ ਕਰੋਤਿ . ਵਿਸਯਵਸੇਣ ਦੁ ਸੋਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਵਾ ਹਵਦਿ ਸਯਮਾਦਾ ਕਿਂਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਾਮੂਰ੍ਤਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਸਦਾਨਨ੍ਦੈਕਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵੋਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣਾਨਾਦਿ- ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਵਸ਼ਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਾਧੀਨਤ੍ਵੇਨ ਪਰਿਣਮ੍ਯ ਸਾਂਸਾਰਿਕਸੁਖਂ ਦੁਃਖਂ ਵਾ ਸ੍ਵਯਮਾਤ੍ਮੈਵ ਭਵਤਿ, ਨ ਚ ਦੇਹ ਇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੬੬.. ਏਵਂ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਨਾਂ ਦੇਹਾਭਾਵੇਪਿ ਸੁਖਮਸ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਾਰ੍ਥਂ ਸਂਸਾਰਿਣਾਮਪਿ ਦੇਹਃ ਸੁਖਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਤੀਤਿਕਥਨਰੂਪੇਣ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਯਥਾ ਦੇਹਃ ਸੁਖਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਤਿ ਤਥਾ ਵਿਸ਼ਯਾ ਅਪੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ — ਜਇ ਯਦਿ ਦਿਟ੍ਠੀ ਨਕ੍ਤਂਚਰਜਨਸ੍ਯ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਃ ਤਿਮਿਰਹਰਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਹਰਾ ਭਵਤਿ ਜਣਸ੍ਸ ਜਨਸ੍ਯ ਦੀਵੇਣ ਣਤ੍ਥਿ ਕਾਯਵ੍ਵਂ ਦੀਪੇਨ ਨਾਸ੍ਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਂ . ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਦੀਪਾਦੀਨਾਂ ਯਥਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਤਹ ਸੋਕ੍ਖਂ ਸਯਮਾਦਾ ਵਿਸਯਾ ਕਿਂ ਤਤ੍ਥ ਕੁਵ੍ਵਂਤਿ ਤਥਾ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਜਨਸ੍ਯ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਃ ] ਪ੍ਰਾਣੀਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ [ਤਿਮਿਰਹਰਾ ] ਤਿਮਿਰਨਾਸ਼ਕ ਹੋ ਤੋ [ਦੀਪੇਨ ਨਾਸ੍ਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਂ ] ਦੀਪਕਸੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੀਪਕ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤਾ, [ਤਥਾ ] ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜਹਾਁ [ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਸ੍ਵਯਂ ] ਸ੍ਵਯਂ [ਸੌਖ੍ਯਂ ] ਸੁਖਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ [ਤਤ੍ਰ ] ਵਹਾਁ [ਵਿਸ਼ਯਾਃ ] ਵਿਸ਼ਯ [ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ] ਕ੍ਯਾ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈਂ ? ..੬੭..

ਟੀਕਾ : — ਜੈਸੇ ਕਿਨ੍ਹੀਂ ਨਿਸ਼ਾਚਰੋਂਕੇ (ਉਲ੍ਲੂ, ਸਰ੍ਪ, ਭੂਤ ਇਤ੍ਯਾਦਿ) ਨੇਤ੍ਰ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਅਨ੍ਧਕਾਰਕੋ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਂਧਕਾਰ ਨਾਸ਼ਕ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ ਦੀਪਕ -ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਾਦਿਸੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, (ਉਨ੍ਹੇਂ ਦੀਪਕ -ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ,) ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ — ਯਦ੍ਯਪਿ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ‘ਵਿਸ਼ਯ ਸੁਖਕੇ ਸਾਧਨ ਹੈਂ’ ਐਸੀ ਬੁਦ੍ਧਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵ੍ਯਰ੍ਥ ਹੀ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਅਧ੍ਯਾਸ (-ਆਸ਼੍ਰਯ) ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾਪਿ – ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਯਾ ਮੁਕ੍ਤਿਮੇਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਇਸ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਵਿਸ਼ਯ ਕ੍ਯਾ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈਂ ?

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਯਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਆਤ੍ਮਾ ਅਪਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੁਖਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਉਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਯ ਅਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤੇ . ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਸੁਖਕਾ ਕਾਰਣ ਮਾਨਕਰ ਵ੍ਯਰ੍ਥ ਹੀ ਉਨਕਾ ਅਵਲਂਬਨ ਲੇਤੇ ਹੈਂ ..੬੭..

੧੧੬ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-