ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਭਿਰ੍ਦੁਃਖਬੀਜਤਯਾਤ੍ਯਨ੍ਤਦੁਃਖਿਤਾਃ ਸਨ੍ਤੋ ਮ੍ਰੁਗਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਭ੍ਯ ਇਵਾਮ੍ਭਾਂਸਿ ਵਿਸ਼ਯੇਭ੍ਯਃ ਸੌਖ੍ਯਾਨ੍ਯ- ਭਿਲਸ਼ਨ੍ਤਿ . ਤਦ੍ਦੁਃਖਸਂਤਾਪਵੇਗਮਸਹਮਾਨਾ ਅਨੁਭਵਨ੍ਤਿ ਚ ਵਿਸ਼ਯਾਨ੍, ਜਲਾਯੁਕਾ ਇਵ, ਤਾਵਦ੍ਯਾਵਤ੍ ਕ੍ਸ਼ਯਂ ਯਾਨ੍ਤਿ . ਯਥਾ ਹਿ ਜਲਾਯੁਕਾਸ੍ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਬੀਜੇਨ ਵਿਜਯਮਾਨੇਨ ਦੁਃਖਾਂਕੁ ਰੇਣ ਕ੍ਰਮਤਃ ਸਮਾਕ੍ਰਮ੍ਯਮਾਣਾ ਦੁਸ਼੍ਟਕੀਲਾਲਮਭਿਲਸ਼ਨ੍ਤ੍ਯਸ੍ਤਦੇਵਾਨੁਭਵਨ੍ਤ੍ਯਸ਼੍ਚਾਪ੍ਰਲਯਾਤ੍ ਕ੍ਲਿਸ਼੍ਯਨ੍ਤੇ, ਏਵਮਮੀ ਅਪਿ ਪੁਣ੍ਯਸ਼ਾਲਿਨਃ ਪਾਪਸ਼ਾਲਿਨ ਇਵ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਬੀਜੇਨ ਵਿਜਯਮਾਨੇਨ ਦੁਃਖਾਂਕੁ ਰੇਣ ਕ੍ਰਮਤਃ ਸਮਾਕ੍ਰਮ੍ਯਮਾਣਾ ਵਿਸ਼ਯਾਨ- ਭਿਲਸ਼ਨ੍ਤਸ੍ਤਾਨੇਵਾਨੁਭਵਨ੍ਤਸ਼੍ਚਾਪ੍ਰਲਯਾਤ੍ ਕ੍ਲਿਸ਼੍ਯਨ੍ਤੇ . ਅਤਃ ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਸੁਖਾਭਾਸਸ੍ਯ ਦੁਃਖਸ੍ਯੈਵ ਸਾਧਨਾਨਿ ਸ੍ਯੁਃ ..੭੫.. ਸੁਖਾਦ੍ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਿ ਵਿਸ਼ਯਸੁਖਾਨਿ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ . ਨ ਕੇਵਲਮਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨ ਕੇਵਲਮਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਣੁਭਵਂਤਿ ਯ ਅਨੁਭਵਨ੍ਤਿ ਚ . ਕਿਂਪਰ੍ਯਨ੍ਤਮ੍ . ਆਮਰਣਂ ਮਰਣਪਰ੍ਯਨ੍ਤਮ੍ . ਕਥਂਭੂਤਾਃ . ਦੁਕ੍ਖਸਂਤਤ੍ਤਾ ਦੁਃਖਸਂਤਪ੍ਤਾ ਇਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ — ਯਥਾ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣੋਦ੍ਰੇਕੇਣ ਹੋਨੇਸੇ ਪੁਣ੍ਯਜਨਿਤ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਓਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭੀ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਦੁਃਖੀ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ੧ਮ੍ਰੁਗਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਮੇਂਸੇ ਜਲਕੀ ਭਾਁਤਿ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂਸੇ ਸੁਖ ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਉਸ ੨ਦੁਃਖਸਂਤਾਪਕੇ ਵੇਗਕੋ ਸਹਨ ਨ ਕਰ ਸਕਨੇਸੇ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਤਬ -ਤਕ ਭੋਗਤੇ ਹੈਂ, ਜਬ ਤਕ ਕਿ ਵਿਨਾਸ਼ਕੋ [-ਮਰਣਕੋ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ . ਜੈਸੇ ਜੋਂਕ (ਗੋਂਚ) ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਜਿਸਕਾ ਬੀਜ ਹੈ ਐਸੇ ਵਿਜਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੁਈ ਦੁਃਖਾਂਕੁਰਸੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਆਕ੍ਰਾਨ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਰਕ੍ਤ ਕੋ ਚਾਹਤੀ ਹੈ ਔਰ ਉਸੀਕੋ ਭੋਗਤੀ ਹੁਈ ਮਰਣਪਰ੍ਯਨ੍ਤ ਕ੍ਲੇਸ਼ਕੋ ਪਾਤੀ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹ ਪੁਣ੍ਯਸ਼ਾਲੀ ਜੀਵ ਭੀ, ਪਾਪਸ਼ਾਲੀ ਜੀਵੋਂਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਜਿਸਕਾ ਬੀਜ ਹੈ ਐਸੇ ਵਿਜਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਦੁਃਖਾਂਕੁਰੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਆਕ੍ਰਾਂਤ ਹੋਨੇਸੇ, ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਚਾਹਤੇ ਹੁਏ ਔਰ ਉਨ੍ਹੀਂਕੋ ਭੋਗਤੇ ਹੁਏ ਵਿਨਾਸ਼ਪਰ੍ਯਂਤ (-ਮਰਣਪਰ੍ਯਨ੍ਤ) ਕ੍ਲੇਸ਼ ਪਾਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਸੇ ਪੁਣ੍ਯ ਸੁਖਾਭਾਸ ਐਸੇ ਦੁਃਖਕਾ ਹੀ ਸਾਧਨ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਸਮਸ੍ਤਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲ ਰਹਿਤ ਪਰਮਸਮਾਧਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਰੂਪ ਸਰ੍ਵ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਪਰਮਆਹ੍ਲਾਦਭੂਤ ਸ੍ਵਰੂਪਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਵਰ੍ਤਤੀ ਐਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵੋਂਕੇ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਵ੍ਯਕ੍ਤ ਯਾ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਰੂਪਸੇ ਅਵਸ਼੍ਯ ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੈ . ਵੇ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਰੂਪੀ ਬੀਜ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਅਂਕੁਰਰੂਪ ਹੋਕਰ ਦੁਃਖਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਰੂਪਸੇ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਕਰ, ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦੁਃਖਦਾਹਕਾ ਵੇਗ ਅਸਹ੍ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਵੇ ਜੀਵ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਲਿਯੇ ਜਿਨਕੀ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਦੇਖੀ ਜਾਤੀ ਹੈ ਐਸੇ ਦੇਵੋਂ ਤਕਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ ਦੁਃਖੀ ਹੀ ਹੈਂ .
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦੁਃਖਭਾਵ ਹੀ ਪੁਣ੍ਯੋਂਕਾ — ਪੁਣ੍ਯਜਨਿਤ ਸਾਮਗ੍ਰੀਕਾ — ਆਲਮ੍ਬਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਪੁਣ੍ਯ ਸੁਖਾਭਾਸ ਐਸੇ ਦੁਃਖਕਾ ਹੀ ਅਵਲਮ੍ਬਨ – ਸਾਧਨ ਹੈ ..੭੫..
੧੨੮ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਜੈਸੇ ਮ੍ਰੁਗਜਲਮੇਂਸੇ ਜਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਤਾ ਵੈਸੇ ਹੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂਸੇ ਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .
੨. ਦੁਃਖਸਂਤਾਪ = ਦੁਃਖਦਾਹ; ਦੁਃਖਕੀ ਜਲਨ – ਪੀੜਾ .