ਯਸ਼੍ਚੇਤਨੋਯਮਿਤ੍ਯਨ੍ਵਯਸ੍ਤਦ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਯਚ੍ਚਾਨ੍ਵਯਾਸ਼੍ਰਿਤਂ ਚੈਤਨ੍ਯਮਿਤਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਂ ਸ ਗੁਣਃ, ਯੇ ਚੈਕਸਮਯ-
ਮਾਤ੍ਰਾਵਧ੍ਰੁਤਕਾਲਪਰਿਮਾਣਤਯਾ ਪਰਸ੍ਪਰਪਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਵਯਵ੍ਯਤਿਰੇਕਾਸ੍ਤੇ ਪਰ੍ਯਾਯਾਸ਼੍ਚਿਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤਨਗ੍ਰਨ੍ਥਯ ਇਤਿ
ਯਾਵਤ੍ . ਅਥੈਵਮਸ੍ਯ ਤ੍ਰਿਕਾਲਮਪ੍ਯੇਕਕਾਲਮਾਕਲਯਤੋ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਾਨੀਵ ਪ੍ਰਲਮ੍ਬੇ ਪ੍ਰਾਲਮ੍ਬੇ
ਚਿਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤਾਂਸ਼੍ਚੇਤਨ ਏਵ ਸਂਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਯ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਵਿਸ਼ੇਸ਼੍ਯਤ੍ਵਵਾਸਨਾਨ੍ਤਰ੍ਧਾਨਾਦ੍ਧਵਲਿਮਾਨਮਿਵ ਪ੍ਰਾਲਮ੍ਬੇ ਚੇਤਨ
ਏਵ ਚੈਤਨ੍ਯਮਨ੍ਤਰ੍ਹਿਤਂ ਵਿਧਾਯ ਕੇਵਲਂ ਪ੍ਰਾਲਮ੍ਬਮਿਵ ਕੇਵਲਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਸ੍ਤ-
ਵਿਨਾਸ਼ਾਭਾਵੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭੋ ਨ ਭਵਤਿ, ਤਦਰ੍ਥਮੇਵੇਦਾਨੀਮੁਪਾਯਂ ਸਮਾਲੋਚਯਤਿ — ਜੋ ਜਾਣਦਿ ਅਰਹਂਤਂ ਯਃ ਕਰ੍ਤਾ
ਜਾਨਾਤਿ . ਕਮ੍ . ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਮ੍ . ਕੈਃ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਦਵ੍ਵਤ੍ਤਗੁਣਤ੍ਤਪਜ੍ਜਯਤ੍ਤੇਹਿਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਗੁਣਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੈਃ . ਸੋ ਜਾਣਦਿ ਅਪ੍ਪਾਣਂ
ਸ ਪੁਰੁਸ਼ੋਰ੍ਹਤ੍ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਪਸ਼੍ਚਾਦਾਤ੍ਮਾਨਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਮੋਹੋ ਖਲੁ ਜਾਦਿ ਤਸ੍ਸ ਲਯਂ ਤਤ ਆਤ੍ਮਪਰਿਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਤਸ੍ਯ ਮੋਹੋ
ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹੋ ਲਯਂ ਵਿਨਾਸ਼ਂ ਕ੍ਸ਼ਯਂ ਯਾਤੀਤਿ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਯੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗੁਣਾ, ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਦਯਃ
ਸਾਮਾਨ੍ਯਗੁਣਾਃ, ਪਰਮੌਦਾਰਿਕਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰੇਣ ਯਦਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਨਾਮਵਸ੍ਥਾਨਂ ਸ ਵ੍ਯਞ੍ਜਨਪਰ੍ਯਾਯਃ, ਅਗੁਰੁਲਘੁਕ ਗੁਣ-
ਸ਼ਡ੍ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਰੂਪੇਣ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਾ ਅਰ੍ਥਪਰ੍ਯਾਯਾਃ, ਏਵਂਲਕ੍ਸ਼ਣਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਧਾਰਭੂਤਮਮੂਰ੍ਤਮਸਂਖ੍ਯਾਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਂ
੧ਚੇਤਨ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਅਨ੍ਵਯ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ, ਅਨ੍ਵਯਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਰਹਨੇਵਾਲਾ ‘ਚੈਤਨ੍ਯ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਵਹ
ਗੁਣ ਹੈ, ਔਰ ਏਕ ਸਮਯ ਮਾਤ੍ਰਕੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾਵਾਲਾ ਕਾਲਪਰਿਮਾਣ ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ
੨ਅਨ੍ਵਯਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਵੇ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ — ਜੋ ਕਿ ਚਿਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤਨਕੀ [-ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪਰਿਣਮਨਕੀ ] ਗ੍ਰਨ੍ਥਿਯਾਁ
[ਗਾਂਠੇਂ ] ਹੈਂ .
ਅਬ, ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਤ੍ਰੈਕਾਲਿਕਕੋ ਭੀ [-ਤ੍ਰੈਕਾਲਿਕ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਭੀ ] ਏਕ ਕਾਲਮੇਂ ਸਮਝ
ਲੇਨੇਵਾਲਾ ਵਹ ਜੀਵ, ਜੈਸੈ ਮੋਤਿਯੋਂਕੋ ਝੂਲਤੇ ਹੁਏ ਹਾਰਮੇਂ ਅਨ੍ਤਰ੍ਗਤ ਮਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ
ਚਿਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤੋਂਕਾ ਚੇਤਨਮੇਂ ਹੀ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਣ [-ਅਂਤਰ੍ਗਤ ] ਕਰਕੇ, ਤਥਾ ੩ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਵਿਸ਼ੇਸ਼੍ਯਤਾਕੀ ਵਾਸਨਾਕਾ
੪ਅਨ੍ਤਰ੍ਧਾਨ ਹੋਨੇਸੇ — ਜੈਸੇ ਸਫੇ ਦੀਕੋ ਹਾਰਮੇਂ ੫ਅਨ੍ਤਰ੍ਹਿਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ — ਚੈਤਨ੍ਯਕੋ
ਚੇਤਨਮੇਂ ਹੀ ਅਨ੍ਤਰ੍ਹਿਤ ਕਰਕੇ, ਜੈਸੇ ਮਾਤ੍ਰ ੬ਹਾਰਕੋ ਜਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇਵਲ ਆਤ੍ਮਾਕੋ
੧. ਚੇਤਨ = ਆਤ੍ਮਾ .
੨. ਅਨ੍ਵਯਵ੍ਯਤਿਰੇਕ = ਏਕ ਦੂਸਰੇਮੇਂ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੇ ਐਸੇ ਜੋ ਅਨ੍ਵਯਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ .
੩. ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਗੁਣ ਹੈ ਔਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼੍ਯ ਵੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ .
੪. ਅਂਤਰ੍ਧਾਨ = ਅਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ ਹੋ ਜਾਨਾ .
੫. ਅਂਤਰ੍ਹਿਤ = ਗੁਪ੍ਤ; ਅਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ .
੬. ਹਾਰਕੋ ਖਰੀਦਨੇਵਾਲਾ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਹਾਰਕੋ ਖਰੀਦਤੇ ਸਮਯ ਹਾਰ, ਉਸਕੀ ਸਫੇ ਦੀ ਔਰ ਉਨਕੇ ਮੋਤਿਯੋਂ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕੀ ਪਰੀਕ੍ਸ਼ਾ
ਕਰਤਾ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਬਾਦਮੇਂ ਸਫੇ ਦੀ ਔਰ ਮੋਤਿਯੋਂਕੋ ਹਾਰਮੇਂ ਹੀ ਸਮਾਵਿਸ਼੍ਟ ਕਰਕੇ ਉਨਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ ਛੋੜਕਰ ਵਹ ਮਾਤ੍ਰ
ਹਾਰਕੋ ਹੀ ਜਾਨਤਾ ਹੈ . ਯਦਿ ਐਸਾ ਨ ਕਰੇ ਤੋ ਹਾਰਕੇ ਪਹਿਨਨੇ ਪਰ ਭੀ ਉਸਕੀ ਸਫੇ ਦੀ ਆਦਿਕੇ ਵਿਕਲ੍ਪ ਬਨੇ
ਰਹਨੇਸੇ ਹਾਰਕੋ ਪਹਨਨੇਕੇ ਸੁਖਕਾ ਵੇਦਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ .
ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ ]
ਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵ -ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ
੧੩੭
પ્ર. ૧૮