ਅਰ੍ਥਾਨਾਮਯਾਥਾਤਥ੍ਯਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤ੍ਯਾ ਤਿਰ੍ਯਗ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯੇਸ਼ੁ ਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਹੇਸ਼੍ਵਪਿ ਕਾਰੁਣ੍ਯਬੁਦ੍ਧਯਾ ਚ ਮੋਹਮਭੀਸ਼੍ਟ- ਵਿਸ਼ਯਪ੍ਰਸਂਗੇਨ ਰਾਗਮਨਭੀਸ਼੍ਟਵਿਸ਼ਯਾਪ੍ਰੀਤ੍ਯਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ਮਿਤਿ ਤ੍ਰਿਭਿਲਿਂਗੈਰਧਿਗਮ੍ਯ ਝਗਿਤਿ ਸਂਭਵਨ੍ਨਾਪਿ ਤ੍ਰਿਭੂਮਿਕੋਪਿ ਮੋਹੋ ਨਿਹਨ੍ਤਵ੍ਯਃ ..੮੫..
ਅਥ ਮੋਹਕ੍ਸ਼ਪਣੋਪਾਯਾਨ੍ਤਰਮਾਲੋਚਯਤਿ —
ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਤ ਏਵ ਵਿਨਾਸ਼ਯਿਤਵ੍ਯਾ ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ – ਅਟ੍ਠੇ ਅਜਧਾਗਹਣਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥੇ ਯਥਾਸ੍ਵਰੂਪਸ੍ਥਿਤੇਪਿ ਵਿਪਰੀਤਾਭਿਨਿਵੇਸ਼ਰੂਪੇਣਾਯਥਾਗ੍ਰਹਣਂ ਕਰੁਣਾਭਾਵੋ ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਬ੍ਧਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪਰਮੋਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸਂਯਮਾਦ੍ਵਿਪਰੀਤਃ ਕਰੁਣਾ- ਭਾਵੋ ਦਯਾਪਰਿਣਾਮਸ਼੍ਚ ਅਥਵਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਕਰੁਣਾਯਾ ਅਭਾਵਃ . ਕੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ . ਮਣੁਵਤਿਰਿਏਸੁ ਮਨੁਸ਼੍ਯ- ਤਿਰ੍ਯਗ੍ਜੀਵੇਸ਼ੁ ਇਤਿ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਚਿਹ੍ਨਮ੍ . ਵਿਸਏਸੁ ਯ ਪ੍ਪਸਂਗੋ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਸੁਖਾਸ੍ਵਾਦਰਹਿਤਬਹਿਰਾਤ੍ਮਜੀਵਾਨਾਂ ਮਨੋਜ੍ਞਾਮਨੋਜ੍ਞਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਚ ਯੋਸੌ ਪ੍ਰਕਰ੍ਸ਼ੇਣ ਸਙ੍ਗਃ ਸਂਸਰ੍ਗਸ੍ਤਂ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟ੍ਵਾ ਪ੍ਰੀਤ੍ਯਪ੍ਰੀਤਿਲਿਙ੍ਗਾਭ੍ਯਾਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਸਂਜ੍ਞੌ
ਟੀਕਾ : — ੧ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੀ ਅਯਥਾਤਥ੍ਯਰੂਪ ਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਔਰ ਤਿਰ੍ਯਂਚ -ਮਨੁਸ਼੍ਯ ੨ਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾਯੋਗ੍ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਉਨਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਕਰੁਣਾਬੁਦ੍ਧਿਸੇ ਮੋਹਕੋ (ਜਾਨਕਰ), ਇਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੀ ਆਸਕ੍ਤਿਸੇ ਰਾਗਕੋ ਔਰ ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੀ ਅਪ੍ਰੀਤਿਸੇ ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੋ (ਜਾਨਕਰ) — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਤੀਨ ਲਿਂਗੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਮੋਹਕੋ) ਪਹਿਚਾਨਕਰ ਤਤ੍ਕਾਲ ਹੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੀ ਤੀਨੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਮੋਹ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰ ਦੇਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਮੋਹਕੇ ਤੀਨ ਭੇਦ ਹੈਂ — ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹ, ਰਾਗ ਔਰ ਦ੍ਵੇਸ਼ . ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਵਿਪਰੀਤ ਮਾਨ੍ਯਤਾ ਤਥਾ ਤਿਰ੍ਯਂਚੋਂ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਤਨ੍ਮਯਤਾਸੇ ਕਰੁਣਾਭਾਵ ਵੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕੇ ਚਿਹ੍ਨ ਹੈਂ, ਇਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰੀਤਿ ਰਾਗਕਾ ਚਿਹ੍ਨ ਹੈ ਔਰ ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਅਪ੍ਰੀਤਿ ਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਚਿਹ੍ਨ ਹੈ . ਇਨ ਚਿਹ੍ਨ ੋਂਸੇ ਤੀਨੋਂ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਮੋਹਕੋ ਪਹਿਚਾਨਕਰ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਓਂਕੋ ਉਸੇ ਤਤ੍ਕਾਲ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰ ਦੇਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੮੫..
ਅਬ ਮੋਹਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਨੇਕਾ ਉਪਾਯਾਨ੍ਤਰ (-ਦੂਸਰਾ ਉਪਾਯ) ਵਿਚਾਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੋ ਵਡੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਆਦਿਥੀ ਜਾਣਤੋ ਜੇ ਅਰ੍ਥ ਨੇ, ਤਸੁ ਮੋਹ ਪਾਮੇ ਨਾਸ਼ ਨਿਸ਼੍ਚਯ; ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਸਮਧ੍ਯਯਨੀਯ ਛੇ. ੮੬.
੧੪੬ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੀ ਅਯਥਾਤਥ੍ਯਰੂਪ ਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿ = ਪਦਾਰ੍ਥ ਜੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਉਨ੍ਹੇਂ ਵੈਸਾ ਸਮਝਨਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਨ੍ਯਥਾ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਰਨਾ .
੨. ਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾਯੋਗ੍ਯ = ਮਾਤ੍ਰ ਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਕਭਾਵਸੇ -ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਜ੍ਞਾਤਾਰੂਪਸੇ -ਮਧ੍ਯਸ੍ਥਭਾਵਸੇ ਦੇਖਨੇ ਯੋਗ੍ਯ .