ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪਮੁਪਾਦਾਯ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤੈਰ੍ਗੁਣੈਃ ਪਰ੍ਯਾਯੈਸ਼੍ਚ ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ
ਮੂਲਸਾਧਨਤਯਾ ਤੈਰ੍ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਂ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ .
ਕਿਂਚ — ਯਥਾ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਣ ਵਾ ਕਾਲੇਨ ਵਾ ਭਾਵੇਨ ਵਾ ਕਾਰ੍ਤਸ੍ਵਰਾ-
ਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗਨੁਪਲਭ੍ਯਮਾਨੈਃ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਕਰਣਾਧਿਕਰਣਰੂਪੇਣ ਕੁਣ੍ਡਲਾਂਗਦਪੀਤਤਾਦ੍ਯੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਾਂ ਸ੍ਵਰੂਪ-
ਏਵ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਗੁਣਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਭਵਤਿ, ਤਥਾ ਸ੍ਵਕੀਯਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਃ ਕੇਵਲ-
ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਕਿਂਚਿਦੂਨਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯੇਭ੍ਯਃ ਸਕਾਸ਼ਾਦਭਿਨ੍ਨਸ੍ਯ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ
ਏਵ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਕਿਂਚਿਦੂਨਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਃ . ਅਥੇਦਾਨੀਮੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯ-
ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਾਮਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਸਹਾਭਿਨ੍ਨਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਕਥ੍ਯਤੇ . ਯਥਾ ਸ੍ਵਕੀਯਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ ਸੁਵਰ੍ਣਾਦਭਿਨ੍ਨਾਨਾਂ
ਕਟਕਪਰ੍ਯਾਯੋਤ੍ਪਾਦਕਙ੍ਕਣਪਰ੍ਯਾਯਵਿਨਾਸ਼ਸੁਵਰ੍ਣਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਏਵ ਸੁਵਰ੍ਣਸਦ੍ਭਾਵਃ,
ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ ]
ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵ -ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ
੧੭੭
ਪ੍ਰ ੨੩
ਕਰਣ-੧ਅਧਿਕਰਣਰੂਪਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਜਿਸਕੀ
ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ, — ਐਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ, ਮੂਲਸਾਧਨਪਨੇਸੇ ਉਨਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਜੋ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ, ਵਹ
ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ . (ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕਸੇ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਨੇਵਾਲੇ ਸੁਵਰ੍ਣਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ
ਵਹ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕਕਾ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸੁਵਰ੍ਣਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕ
ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ
ਹੀ ਸੁਵਰ੍ਣਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕ ਨ ਹੋਂ ਤੋ ਸੁਵਰ੍ਣ ਭੀ ਨ ਹੋ;
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਗੁਣੋਂਸੇ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਨੇਵਾਲੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਵਹ ਗੁਣੋਂ ਔਰ
ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤੀ ਹੈਂ
ਇਸਲਿਯੇ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . ਯਦਿ ਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ
ਨ ਹੋ ਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਭੀ ਨ ਹੋ . ਐਸਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ .)
(ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਔਰ ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਏਕ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ ਐਸਾ ਸੁਵਰ੍ਣਕੇ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ
ਪੂਰ੍ਵਕ ਸਮਝਾਯਾ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਅਬ ਸੁਵਰ੍ਣਕੇ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਪੂਰ੍ਵਕ ਐਸਾ ਬਤਾਯਾ ਜਾ ਰਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ
ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕਾ ਭੀ ਏਕ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ .)
ਜੈਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ, ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਸੇ, ਕਾਲਸੇ ਯਾ ਭਾਵਸੇ, ਸੁਵਰ੍ਣਸੇ ੨ਜੋ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ,
ਕਰ੍ਤਾ -ਕਰਣ-੩ਅਧਿਕਰਣਰੂਪਸੇ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿ ਉਤ੍ਪਾਦੋਂਕੇ, ਬਾਜੂਬਂਧਾਦਿ ਵ੍ਯਯੋਂਕੇ ਔਰ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿ
੧. ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਕਰ੍ਤਾ, ਕਰਣ ਔਰ ਅਧਿਕਰਣ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਗੁਣ – ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਧਾਰਣ
ਕਰਤੀ ਹੈਂ .
੨. ਜੋ = ਜੋ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿ ਉਤ੍ਪਾਦ, ਬਾਜੂਬਂਧਾਦਿ ਵ੍ਯਯ ਆਰ ਪੀਤਾਦਿ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ .
੩. ਸੁਵਰ੍ਣ ਹੀ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿ -ਉਤ੍ਪਾਦ, ਬਾਜੂਬਂਧਾਦਿ -ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕਾ ਕਰ੍ਤਾ, ਕਰਣ ਤਥਾ ਅਧਿਕਰਣ ਹੈ;
ਜਇਸਲਿਯੇ ਸੁਵਰ੍ਣ ਹੀ ਉਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ . (ਸੁਵਰ੍ਣ ਹੀ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ,
ਬਾਜੂਬਂਧਾਦਿਰੂਪਸੇ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਰੂਪਸੇ ਅਵਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੈ .)