ਸ੍ਵਯਮੇਵੋਨ੍ਮਗ੍ਨਨਿਮਗ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤਥਾ ਹਿ — ਯਦੈਵ ਪਰ੍ਯਾਯੇਣਾਰ੍ਪ੍ਯਤੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤਦੈਵ ਗੁਣਵਦਿਦਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯ- ਮਸ੍ਯ ਗੁਣਃ, ਸ਼ੁਭ੍ਰਮਿਦਮੁਤ੍ਤਰੀਯਮਯਮਸ੍ਯ ਸ਼ੁਭ੍ਰੋ ਗੁਣ ਇਤ੍ਯਾਦਿਵਦਤਾਦ੍ਭਾਵਿਕੋ ਭੇਦ ਉਨ੍ਮਜ੍ਜਤਿ . ਯਦਾ ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣਾਰ੍ਪ੍ਯਤੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤਦਾਸ੍ਤਮਿਤਸਮਸ੍ਤਗੁਣਵਾਸਨੋਨ੍ਮੇਸ਼ਸ੍ਯ ਤਥਾਵਿਧਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਵ ਸ਼ੁਭ੍ਰਮੁਤ੍ਤਰੀਯ- ਮਿਤ੍ਯਾਦਿਵਤ੍ਪ੍ਰਪਸ਼੍ਯਤਃ ਸਮੂਲ ਏਵਾਤਾਦ੍ਭਾਵਿਕੋ ਭੇਦੋ ਨਿਮਜ੍ਜਤਿ . ਏਵਂ ਹਿ ਭੇਦੇ ਨਿਮਜ੍ਜਤਿ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਾ ਪ੍ਰਤੀਤਿਰ੍ਨਿਮਜ੍ਜਤਿ . ਤਸ੍ਯਾਂ ਨਿਮਜ੍ਜਤ੍ਯਾਮਯੁਤਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵੋਤ੍ਥਮਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਤ੍ਵਂ ਨਿਮਜ੍ਜਤਿ . ਤਤਃ ਸਮਸ੍ਤਮਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਵੈਕਂ ਭੂਤ੍ਵਾਵਤਿਸ਼੍ਠਤੇ . ਯਦਾ ਤੁ ਭੇਦ ਉਨ੍ਮਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੁਨ੍ਮਜ੍ਜਤਿ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਾ ਪ੍ਰਤੀਤਿ- ਰੁਨ੍ਮਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਯਾਮੁਨ੍ਮਜ੍ਜਤ੍ਯਾਮਯੁਤਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵੋਤ੍ਥਮਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਤ੍ਵਮੁਨ੍ਮਜ੍ਜਤਿ, ਤਦਾਪਿ ਤਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੇਨੋਨ੍ਮਜ੍ਜਜ੍ਜਲ- ਰਾਸ਼ੇਰ੍ਜਲਕਲ੍ਲੋਲ ਇਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਨ ਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਂ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਏਵਂ ਸਤਿ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਦ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਤਿ . ਯਸ੍ਤ੍ਵੇਵਂ ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਰ੍ਭਵਤਿ . ਏਵਂ ਯਥਾ ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸ੍ਵਭਾਵਤਃ ਸਿਦ੍ਧਮਵਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਂ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣੀਤਿ . ਅਤ੍ਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਕੇਨਾਪਿ ਪੁਰੁਸ਼ੇਣ ਨ ਕ੍ਰਿਯਤੇ . ਸਤ੍ਤਾਗੁਣੋਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨੋ ਨਾਸ੍ਤੀਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੯੮.. ਅਥੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਤ੍ਵੇ (ਅਤਾਦ੍ਭਾਵਿਕ ਭੇਦ) ਸ੍ਵਯਮੇਵ ੧ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਔਰ ੨ਨਿਮਗ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ : — ਜਬ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਪਰ੍ਯਾਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਾਈ ਜਾਯ ( ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਬ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਪਰ੍ਯਾਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੀ ਹੈ — ਪਹੁਁਚਤੀ ਹੈ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਸੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯ) ਤਬ ਹੀ — ‘ਸ਼ੁਕ੍ਲ ਯਹ ਵਸ੍ਤ੍ਰ ਹੈ, ਯਹ ਇਸਕਾ ਸ਼ੁਕ੍ਲਤ੍ਵ ਗੁਣ ਹੈ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕੀ ਭਾਁਤਿ — ‘ਗੁਣਵਾਲਾ ਯਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ, ਯਹ ਇਸਕਾ ਗੁਣ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਤਾਦ੍ਭਾਵਿਕ ਭੇਦ ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਜਬ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਾਯਾ ਜਾਯ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ; — ਪਹੁਁਚਤਾ ਹੈ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਸੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯ), ਤਬ ਜਿਸਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ੩ਗੁਣਵਾਸਨਾਕੇ ਉਨ੍ਮੇਸ਼ ਅਸ੍ਤ ਹੋ ਗਯੇ ਹੈਂ ਐਸੇ ਉਸ ਜੀਵਕੋ — ‘ਸ਼ੁਕ੍ਲਵਸ੍ਤ੍ਰ ਹੀ ਹੈ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕੀ ਭਾਁਤਿ — ‘ਐਸਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੀ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਸਮੂਲ ਹੀ ਅਤਾਦ੍ਭਾਵਿਕ ਭੇਦ ਨਿਮਗ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਭੇਦਕੇ ਨਿਮਗ੍ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਉਸਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ (-ਕਾਰਣਸੇ) ਹੋਤੀ ਹੁਈ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਨਿਮਗ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ . ਉਸਕੇ ਨਿਮਗ੍ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਅਯੁਤਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਜਨਿਤ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਪਨਾ ਨਿਮਗ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਸਮਸ੍ਤ ਹੀ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੀ ਹੋਕਰ ਰਹਤਾ ਹੈ . ਔਰ ਜਬ ਭੇਦ ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਉਸਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯ (ਕਾਰਣ) ਸੇ ਹੋਤੀ ਹੁਈ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਉਸਕੇ ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਅਯੁਤਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਜਨਿਤ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਪਨਾ ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤਬ ਭੀ (ਵਹ) ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ, — ਜੈਸੇ ਜਲਰਾਸ਼ਿਸੇ ਜਲਤਰਂਗੇਂ ਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਮੁਦ੍ਰਸੇ ਤਰਂਗੇਂ ਅਲਗ ਨਹੀਂ ਹੈਂ) ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ — ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ . ਪ੍ਰ ੨੪
੧. ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਨਾ = ਊ ਪਰ ਆਨਾ; ਤੈਰ ਆਨਾ; ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨਾ (ਮੁਖ੍ਯ ਹੋਨਾ) .
੨. ਨਿਮਗ੍ਨ ਹੋਨਾ = ਡੂਬ ਜਾਨਾ (ਗੌਣ ਹੋਨਾ) .
੩. ਗੁਣਵਾਸਨਾਕੇ ਉਨ੍ਮੇਸ਼ = ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਅਨੇਕ ਗੁਣ ਹੋਨੇਕੇ ਅਭਿਪ੍ਰਾਯਕੀ ਪ੍ਰਗਟਤਾ; ਗੁਣਭੇਦ ਹੋਨੇਰੂਪ ਮਨੋਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ (ਅਭਿਪ੍ਰਾਯਕੇ) ਅਂਕੁਰ .