ਨੇਚ੍ਛਤਿ ਸ ਖਲੁ ਪਰਸਮਯ ਏਵ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਃ ..੯੮..
ਅਥੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵੇਪਿ ਸਦ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਤੀਤਿ ਵਿਭਾਵਯਤਿ —
ਸਦਵਟ੍ਠਿਦਂ ਸਹਾਵੇ ਦਵ੍ਵਂ ਦਵ੍ਵਸ੍ਸ ਜੋ ਹਿ ਪਰਿਣਾਮੋ .
ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਸੋ ਸਹਾਵੋ ਠਿਦਿਸਂਭਵਣਾਸਸਂਬਦ੍ਧੋ ..੯੯..
ਸਦਵਸ੍ਥਿਤਂ ਸ੍ਵਭਾਵੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਯੋ ਹਿ ਪਰਿਣਾਮਃ .
ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸ੍ਥਿਤਿਸਂਭਵਨਾਸ਼ਸਂਬਦ੍ਧਃ ..੯੯..
ਇਹ ਹਿ ਸ੍ਵਭਾਵੇ ਨਿਤ੍ਯਮਵਤਿਸ਼੍ਠਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ਸਦਿਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ . ਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋ-
ਤ੍ਪਾਦੋਚ੍ਛੇਦੈਕ੍ਯਾਤ੍ਮਕਪਰਿਣਾਮਃ . ਯਥੈਵ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਾਸ੍ਤੁਨਃ ਸਾਮਸ੍ਤ੍ਯੇਨੈਕਸ੍ਯਾਪਿ ਵਿਸ਼੍ਕਮ੍ਭਕ੍ਰਮ-
ਸਤਿ ਸਤ੍ਤੈਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਯਤਿ — ਸਦਵਟ੍ਠਿਦਂ ਸਹਾਵੇ ਦਵ੍ਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਤਿ . ਕਿਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ .
ਸਦਿਤਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾਨ੍ਵਯਰੂਪਮਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮ੍ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਅਵਸ੍ਥਿਤਮ੍ . ਕ੍ਵ . ਸ੍ਵਭਾਵੇ . ਸ੍ਵਭਾਵਂ ਕਥਯਤਿ —
ਦਵ੍ਵਸ੍ਸ ਜੋ ਹਿ ਪਰਿਣਾਮੋ ਤਸ੍ਯ ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਂਬਨ੍ਧੀ ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਂ ਯਃ ਪਰਿਣਾਮਃ . ਕੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ . ਅਤ੍ਥੇਸੁ
੧੮੬ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ (ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ) ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਤ੍ ਹੈ . ਜੋ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ ਵਹ
(ਉਸੇ) ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ‘ਪਰਸਮਯ’ (ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ) ਹੀ ਮਾਨਨਾ ..੯੮..
ਅਬ, ਯਹ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸਤ੍’ ਹੈ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸ੍ਵਭਾਵੇ ] ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ [ਅਵਸ੍ਥਿਤਂ ] ਅਵਸ੍ਥਿਤ (ਹੋਨੇਸੇ) [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ
[ਸਤ੍ ] ‘ਸਤ੍’ ਹੈ; [ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ [ਯਃ ਹਿ ] ਜੋ [ਸ੍ਥਿਤਿਸਂਭਵਨਾਸ਼ਸਂਬਦ੍ਧਃ ]
ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਸਹਿਤ [ਪਰਿਣਾਮਃ ] ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ [ਸਃ ] ਵਹ [ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ] ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ
ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ..੯੯..
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ (ਵਿਸ਼੍ਵਮੇਂ) ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਨਿਤ੍ਯ ਅਵਸ੍ਥਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸਤ੍’ ਹੈ . ਸ੍ਵਭਾਵ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ -ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵਿਨਾਸ਼ਕੀ ਏਕਤਾਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ .
ਜੈਸੇ ੧ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਵਾਸ੍ਤੁ ਸਮਗ੍ਰਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਅਖਣ੍ਡਤਾ ਦ੍ਵਾਰਾ) ਏਕ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ, ਵਿਸ੍ਤਾਰਕ੍ਰਮਮੇਂ
੧. ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਵਾਸ੍ਤੁ = ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵ -ਵਿਸ੍ਤਾਰ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵ -ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵ -ਆਕਾਰ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵ -ਦਲ .
(ਵਾਸ੍ਤੁ = ਘਰ, ਨਿਵਾਸਸ੍ਥਾਨ, ਆਸ਼੍ਰਯ, ਭੂਮਿ .)
ਦ੍ਰਵ੍ਯੋ ਸ੍ਵਭਾਵ ਵਿਸ਼ੇ ਅਵਸ੍ਥਿਤ, ਤੇਥੀ ‘ਸਤ੍’ ਸੌ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਛੇ ;
ਉਤ੍ਪਾਦ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ -ਵਿਨਾਸ਼ਯੁਤ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵ ਛੇ. ੯੯.