ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਵਰ੍ਤਿਨਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਂਸ਼ਾਃ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਃ, ਤਥੈਵ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸਾਮਸ੍ਤ੍ਯੇਨੈਕਸ੍ਯਾਪਿ ਪ੍ਰਵਾਹਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਵਰ੍ਤਿਨਃ
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਂਸ਼ਾਃ ਪਰਿਣਾਮਾਃ . ਯਥਾ ਚ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਨਾਂ ਪਰਸ੍ਪਰਵ੍ਯਤਿਰੇਕਨਿਬਨ੍ਧਨੋ ਵਿਸ਼੍ਕਮ੍ਭਕ੍ਰਮਃ, ਤਥਾ
ਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਪਰਸ੍ਪਰਵ੍ਯਤਿਰੇਕਨਿਬਨ੍ਧਨਃ ਪ੍ਰਵਾਹਕ੍ਰਮਃ . ਯਥੈਵ ਚ ਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਃ ਸ੍ਵਸ੍ਥਾਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪ-
ਪੂਰ੍ਵਰੂਪਾਭ੍ਯਾਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨੋਚ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪਰਸ੍ਪਰਾਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੂਤ੍ਰਿਤੈਕਵਾਸ੍ਤੁਤਯਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਪ੍ਰਲੀਨਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਸਂਭੂਤਿ-
ਸਂਹਾਰਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤਿ, ਤਥੈਵ ਤੇ ਪਰਿਣਾਮਾਃ ਸ੍ਵਾਵਸਰੇ ਸ੍ਵਰੂਪਪੂਰ੍ਵਰੂਪਾਭ੍ਯਾ-
ਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨੋਚ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪਰਸ੍ਪਰਾਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੂਤ੍ਰਿਤੈਕਪ੍ਰਵਾਹਤਯਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਪ੍ਰਲੀਨਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਸਂਭੂਤਿਸਂਹਾਰਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾ-
ਤ੍ਮਕਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤਿ . ਯਥੈਵ ਚ ਯ ਏਵ ਹਿ ਪੂਰ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਚ੍ਛੇਦਨਾਤ੍ਮਕੋ ਵਾਸ੍ਤੁਸੀਮਾਨ੍ਤਃ ਸ ਏਵ
ਹਿ ਤਦੁਤ੍ਤਰੋਤ੍ਪਾਦਾਤ੍ਮਕਃ, ਸ ਏਵ ਚ ਪਰਸ੍ਪਰਾਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੂਤ੍ਰਿਤੈਕਵਾਸ੍ਤੁਤਯਾਤਦੁਭਯਾਤ੍ਮਕ ਇਤਿ; ਤਥੈਵ
ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਯ ਧਰ੍ਮਤ੍ਵਾਦਭੇਦਨਯੇਨਾਰ੍ਥਾ ਭਣ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਕੇ ਤੇ . ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਾਃ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਾਸ਼੍ਚ,
ਤੇਸ਼੍ਵਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਯੋਸੌ ਪਰਿਣਾਮਃ . ਸੋ ਸਹਾਵੋ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸ੍ਤਸ੍ਯ
ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਭਵਤਿ . ਸ ਚ ਕਥਂਭੂਤਃ . ਠਿਦਿਸਂਭਵਣਾਸਸਂਬਦ੍ਧੋ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਰੂਪਮੋਕ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯ
ਸਂਭਵਸ੍ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਕ੍ਸ਼ਣੇ ਪਰਮਾਗਮਭਾਸ਼ਯੈਕਤ੍ਵਵਿਤਰ੍ਕਾਵੀਚਾਰਦ੍ਵਿਤੀਯਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਸਂਜ੍ਞਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਾਦਾਨਭੂਤਸ੍ਯ
ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ ]
ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵ -ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ
੧੮੭
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਉਸਕੇ ਜੋ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਅਂਸ਼ ਹੈਂ ਵੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈਂ, ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ੧ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਸਮਗ੍ਰਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਏਕ
ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ, ਪ੍ਰਵਾਹਕ੍ਰਮਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਉਸਕੇ ਜੋ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਅਂਸ਼ ਹੈਂ ਵੇ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ . ਜੈਸੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਕ੍ਰਮਕਾ
ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕਾ ਪਰਸ੍ਪਰ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਵਾਹਕ੍ਰਮਕਾ ਕਾਰਣ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਪਰਸ੍ਪਰ
੨ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ .
ਜੈਸੇ ਵੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਪਨੇ ਸ੍ਥਾਨਮੇਂ ਸ੍ਵ -ਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਔਰ ਪੂਰ੍ਵ -ਰੂਪਸੇ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ
ਪਰਸ੍ਪਰ ੩ਅਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੇ ਰਚਿਤ ਏਕਵਾਸ੍ਤੁਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ -ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਸੇ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ -ਸਂਹਾਰ-
ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੈਂ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਵੇ ਪਰਿਣਾਮ ਅਪਨੇ ਅਵਸਰਮੇਂ ਸ੍ਵ -ਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਔਰ ਪੂਰ੍ਵਰੂਪਸੇ ਵਿਨਸ਼੍ਟ
ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੇ ਰਚਿਤ ਏਕ ਪ੍ਰਵਾਹਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ -ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਸੇ
ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ -ਸਂਹਾਰ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੈਂ . ਔਰ ਜੈਸੇ ਵਾਸ੍ਤੁਕਾ ਜੋ ਛੋਟੇਸੇ ਛੋਟਾ ਅਂਸ਼ ਪੂਰ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕੇ
ਵਿਨਾਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਵਹੀ (ਅਂਸ਼) ਉਸਕੇ ਬਾਦਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਤਥਾ ਵਹੀ ਪਰਸ੍ਪਰ
ਅਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੇ ਰਚਿਤ ਏਕ ਵਾਸ੍ਤੁਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨੁਭਯ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੋਮੇਂਸੇ ਏਕ ਭੀ ਸ੍ਵਰੂਪ ਨਹੀਂ
ਹੈ), ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਵਾਹਕਾ ਜੋ ਛੋਟੇਸੇ ਛੋਟਾ ਅਂਸ਼ ਪੂਰ੍ਵਪਰਿਣਾਮਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਵਹੀ ਉਸਕੇ
੧. ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਵਰ੍ਤਨਾ ਵਹ; ਹੋਨਾ ਵਹ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ .
੨. ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ = ਭੇਦ; (ਏਕਕਾ ਦੂਸਰੇਮੇਂ) ਅਭਾਵ, (ਏਕ ਪਰਿਣਾਮ ਦੂਸਰੇ ਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ
ਪ੍ਰਵਾਹਮੇਂ ਕ੍ਰਮ ਹੈ) .
੩. ਅਨੁਸ੍ਯੂਤਿ = ਅਨ੍ਵਯਪੂਰ੍ਵਕ ਜੁੜਾਨ . [ਸਰ੍ਵ ਪਰਿਣਾਮ ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਨ੍ਵਯਪੂਰ੍ਵਕ (ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ ਸਹਿਤ) ਗੁਂਥਿਤ (ਜੁੜੇ)
ਹੋਨੇਸੇ, ਵੇ ਸਬ ਪਰਿਣਾਮ ਏਕ ਪ੍ਰਵਾਹਰੂਪਸੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਯਾ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਨਹੀਂ ਹੈਂ . ]