ਇਹ ਹਿ ਯੋ ਨਾਮ ਵਸ੍ਤੁਨੋ ਜਨ੍ਮਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸ ਜਨ੍ਮਨੈਵ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਥਿਤਿਕ੍ਸ਼ਣੋ ਨਾਸ਼ਕ੍ਸ਼ਣਸ਼੍ਚ ਨ ਭਵਤਿ; ਯਸ਼੍ਚ ਸ੍ਥਿਤਿਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸ ਖਲੂਭਯੋਰਨ੍ਤਰਾਲਦੁਰ੍ਲਲਿਤਤ੍ਵਾਜ੍ਜਨ੍ਮਕ੍ਸ਼ਣੋ ਨਾਸ਼ਕ੍ਸ਼ਣਸ਼੍ਚ ਨ ਭਵਤਿ; ਯਸ਼੍ਚ ਨਾਸ਼ਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸ ਤੂਤ੍ਪਦ੍ਯਾਵਸ੍ਥਾਯ ਚ ਨਸ਼੍ਯਤੋ ਜਨ੍ਮਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸ੍ਥਿਤਿਕ੍ਸ਼ਣਸ਼੍ਚ ਨ ਭਵਤਿ; — ਇਤ੍ਯੁਤ੍ਪਾਦਾਦੀਨਾਂ ਵਿਤਰ੍ਕ੍ਯਮਾਣਃ ਕ੍ਸ਼ਣਭੇਦੋ ਹ੍ਰੁਦਯਭੂਮਿਮਵਤਰਤਿ . ਅਵਤਰਤ੍ਯੇਵਂ ਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਾਤ੍ਮ- ਨੈਵੋਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ ਆਤ੍ਮਨੈਵਾਵਤਿਸ਼੍ਠਤੇ ਆਤ੍ਮਨੈਵ ਨਸ਼੍ਯਤੀਤ੍ਯਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯਤੇ . ਤਤ੍ਤੁ ਨਾਭ੍ਯੁਪਗਤਮ੍ . ਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯੇਨ ਸਰ੍ਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਤਿ . ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤੋਤ੍ਪਾਦਾਦਿਤ੍ਰਯਸ੍ਯ ਤਥੈਵ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਰਯਸ੍ਯ ਚਾਨੁਗਤਾਕਾਰੇਣਾਨ੍ਵਯਰੂਪੇਣ ਯਦਾਧਾਰਭੂਤਂ ਤਦਨ੍ਵਯਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਤਦ੍ਵਿਸ਼ਯੋ ਯਸ੍ਯ ਸ ਭਵਤ੍ਯਨ੍ਵਯਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਃ . ਯਥੇਦਂ ਜ੍ਞਾਨਾਜ੍ਞਾਨਪਰ੍ਯਾਯਦ੍ਵਯੇ ਭਙ੍ਗਤ੍ਰਯਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਂ ਤਥਾਪਿ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮਿਤ੍ਯ- ਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੧੦੧.. ਅਥੋਤ੍ਪਾਦਾਦੀਨਾਂ ਪੁਨਰਪਿ ਪ੍ਰਕਾਰਾਨ੍ਤਰੇਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਸਹਾਭੇਦਂ ਸਮਰ੍ਥਯਤਿ ਸਮਯਭੇਦਂ ਚ ਨਿਰਾਕਰੋਤਿ — ਸਮਵੇਦਂ ਖਲੁ ਦਵ੍ਵਂ ਸਮਵੇਤਮੇਕੀਭੂਤਮਭਿਨ੍ਨਂ ਭਵਤਿ ਖਲੁ ਸ੍ਫੁ ਟਮ੍ . ਕਿਮ੍ . ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ . ਕੈਃ ਸਹ . ਸਂਭਵਠਿਦਿਣਾਸਸਣ੍ਣਿਦਟ੍ਠੇਹਿਂ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਪੂਰ੍ਵਕਨਿਸ਼੍ਚਲਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ- ਪਰ੍ਯਾਯੇਣੋਤ੍ਪਾਦਃ ਤਥੈਵ ਰਾਗਾਦਿਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੈਕਤ੍ਵਪਰਿਣਤਿਰੂਪਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਨਾਸ਼ਸ੍ਤਦੁਭਯਾਧਾਰਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਾਵਸ੍ਥਾ-
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਏਕਸ੍ਮਿਨ੍ ਚ ਏਵ ਸਮਯੇ ] ਏਕ ਹੀ ਸਮਯਮੇਂ [ਸਂਭਵਸ੍ਥਿਤਿਨਾਸ਼ਸਂਜ੍ਞਿਤਾਰ੍ਥੈਃ ] ਉਤ੍ਪਾਦ, ਸ੍ਥਿਤਿ ਔਰ ਨਾਸ਼ ਨਾਮਕ ੧ਅਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸਾਥ [ਖਲੁ ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਸਮਵੇਤਂ ] ੨ਸਮਵੇਤ (ਏਕਮੇਕ) ਹੈ; [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਤਤ੍ ਤ੍ਰਿਤਯਂ ] ਯਹ ੩ਤ੍ਰਿਤਯ [ਖਲੁ ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ..੧੦੨..
ਟੀਕਾ : — (ਪ੍ਰਥਮ ਸ਼ਂਕਾ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ : — ) ਯਹਾਁ, (ਵਿਸ਼੍ਵਮੇਂ) ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਜੋ ਜਨ੍ਮਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਵਹ ਜਨ੍ਮਸੇ ਹੀ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਥਿਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਔਰ ਨਾਸ਼ਕ੍ਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, (-ਵਹ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ); ਜੋ ਸ੍ਥਿਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਹੋ ਵਹ ਦੋਨੋਂਕੇ ਅਨ੍ਤਰਾਲਮੇਂ (ਉਤ੍ਪਾਦਕ੍ਸ਼ਣ ਔਰ ਨਾਸ਼ਕ੍ਸ਼ਣਕੇ ਬੀਚ) ਦ੍ਰੁਢਤਯਾ ਰਹਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ (ਵਹ) ਜਨ੍ਮਕ੍ਸ਼ਣ ਔਰ ਨਾਸ਼ਕ੍ਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਨਾਸ਼ਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਵਹ, – ਵਸ੍ਤੁ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਕਰ ਔਰ ਸ੍ਥਿਰ ਰਹਕਰ ਫਿ ਰ ਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ, – ਜਨ੍ਮਕ੍ਸ਼ਣ ਔਰ ਸ੍ਥਿਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਹੈ; — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਤਰ੍ਕ ਪੂਰ੍ਵਕ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨੇ ਪਰ ਉਤ੍ਪਾਦਾਦਿਕਾ ਕ੍ਸ਼ਣਭੇਦ ਹ੍ਰੁਦਯਭੂਮਿਮੇਂ ਉਤਰਤਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਤ੍ਪਾਦ, ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕਾ ਸਮਯ
੧੯੬ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਅਰ੍ਥ = ਪਦਾਰ੍ਥ (੮੭ ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਸਮਝਾਯਾ ਗਯਾ ਹੈ, ਤਦ੍ਨੁਸਾਰ ਪਰ੍ਯਾਯ ਭੀ ਅਰ੍ਥ ਹੈ .)
੨. ਸਮਵੇਤ = ਸਮਵਾਯਵਾਲਾ, ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਸਹਿਤ ਜੁੜਾ ਹੁਵਾ, ਏਕਮੇਕ .
੩. ਤ੍ਰਿਤਯ = ਤੀਨਕਾ ਸਮੁਦਾਯ . (ਉਤ੍ਪਾਦ, ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ, ਇਨ ਤੀਨੋਂਕਾ ਸਮੁਦਾਯ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੀ ਹੈ .)