ਇਹ ਹਿ ਯਥਾ ਕਿਲੈਕਸ੍ਤ੍ਰ੍ਯਣੁਕਃ ਸਮਾਨਜਾਤੀਯੋਨੇਕਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯੋ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤ੍ਯਨ੍ਯਸ਼੍ਚਤੁਰਣੁਕਃ ਪ੍ਰਜਾਯਤੇ, ਤੇ ਤੁ ਤ੍ਰਯਸ਼੍ਚਤ੍ਵਾਰੋ ਵਾ ਪੁਦ੍ਗਲਾ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਾ ਏਵਾਵਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਤੇ, ਤਥਾ ਸਰ੍ਵੇਪਿ ਸਮਾਨਜਾਤੀਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾ ਵਿਨਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ ਪ੍ਰਜਾਯਨ੍ਤੇ ਚ, ਸਮਾਨਜਾਤੀਨਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਤ੍ਵਵਿਨਸ਼੍ਟਾਨੁ- ਤ੍ਪਨ੍ਨਾਨ੍ਯੇਵਾਵਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਤੇ . ਯਥਾ ਚੈਕੋ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣੋਸਮਾਨਜਾਤੀਯੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯੋ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤ੍ਯਨ੍ਯ- ਸ੍ਤ੍ਰਿਦਸ਼ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਪ੍ਰਜਾਯਤੇ, ਤੌ ਚ ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲੌ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਾਵੇਵਾਵਤਿਸ਼੍ਠੇਤੇ, ਤਥਾ ਸਰ੍ਵੇਪ੍ਯਸਮਾਨਜਾਤੀਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾ ਵਿਨਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ ਪ੍ਰਜਾਯਨ੍ਤੇ ਚ, ਅਸਮਾਨਜਾਤੀਨਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਤ੍ਵਵਿਨਸ਼੍ਟਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਾਨ੍ਯੇਵਾਵਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਤੇ . ਏਵਮਾਤ੍ਮਨਾ ਧ੍ਰੁਵਾਣਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਦ੍ਵਾਰੇਣੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯੀਭੂਤਾਨ੍ਯੁਤ੍ਪਾਦ- ਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਭਵਨ੍ਤਿ ..੧੦੩.. ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਵਾਪ੍ਤਿਰੂਪਃ ਸ੍ਵਭਾਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਃ . ਪਜ੍ਜਓ ਵਯਦਿ ਅਣ੍ਣੋ ਪਰ੍ਯਾਯੋ ਵ੍ਯੇਤਿ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ . ਕਥਂਭੂਤਃ . ਅਨ੍ਯਃ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਮੋਕ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਰੂਪਸ੍ਯੈਵ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯੋਪਾਦਾਨਕਾਰਣਭੂਤਃ . ਕਸ੍ਯ ਸਂਬਨ੍ਧੀ ਪਰ੍ਯਾਯਃ . ਦਵ੍ਵਸ੍ਸ ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ . ਤਂ ਪਿ ਦਵ੍ਵਂ ਤਦਪਿ ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਣੇਵ ਪਣਟ੍ਠਂ ਣ ਉਪ੍ਪਣ੍ਣਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯੇਨ ਨੈਵ ਨਸ਼੍ਟਂ ਨ ਚੋਤ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ . ਅਥਵਾ ਸਂਸਾਰਿਜੀਵਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਦੇਵਾਦਿਰੂਪੋ ਵਿਭਾਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯੋ ਜਾਯਤੇ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਰੂਪੋ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ ਤਦੇਵ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਨ ਚੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨ ਚ ਵਿਨਸ਼੍ਟਂ, ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਾ ਦ੍ਵਯਣੁਕਾਦਿਸ੍ਕ ਨ੍ਧਰੂਪਸ੍ਵਜਾਤੀਯਵਿਭਾਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ੋਤ੍ਪਾਦੇਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਨ ਚੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨ ਚ ਵਿਨਸ਼੍ਟਮਿਤਿ . ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਂ ਯਤਃ ਕਾਰਣਾਦੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਰੂਪੇਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ੋਤ੍ਪਾਦੇਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ (ਵਿਸ਼੍ਵਮੇਂ) ਜੈਸੇ ਏਕ ਤ੍ਰਿ -ਅਣੁਕ ਸਮਾਨਜਾਤੀਯ ਅਨੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੈ ਔਰ ਦੂਸਰੀ ੧ਚਤੁਰਣੁਕ (ਸਮਾਨਜਾਤੀਯ ਅਨੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯ) ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਵੇ ਤੀਨ ਯਾ ਚਾਰ ਪੁਦ੍ਗਲ (ਪਰਮਾਣੁ) ਤੋ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਔਰ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ( – ਧ੍ਰੁਵ ਹੈਂ ); ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਭੀ ਸਮਾਨਜਾਤੀਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਔਰ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਸਮਾਨਜਾਤੀਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤੋ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਔਰ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ ਰਹਤੇ ਹੈਂ (-ਧ੍ਰੁਵ ਹੈਂ ) .
ਔਰ, ਜੈਸੇ ਏਕ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਅਸਮਾਨਜਾਤੀਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪਰ੍ਯਾਯ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੈ ਔਰ ਦੂਸਰੀ ਦੇਵਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ (ਅਸਮਾਨਜਾਤੀਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯ) ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਵਹ ਜੀਵ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲ ਤੋ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਔਰ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ ਰਹਤੇ ਹੈਂ, ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਭੀ ਅਸਮਾਨਜਾਤੀਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਜਾਤੀ ਹੈਂ ਔਰ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈਂ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਅਸਮਾਨਜਾਤੀਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤੋ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਔਰ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ ਰਹਤੇ ਹੈਂ .
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਪਨੇਸੇ (੨ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ) ਧ੍ਰੁਵ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯਰੂਪ ਐਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੈਂ ..੧੦੩..
੧. ਚਤੁਰਣੁਕ = ਚਾਰ ਅਣੁਓਂਕਾ (ਪਰਮਾਣੁਓਂਕਾ) ਬਨਾ ਹੁਆ ਸ੍ਕਂਧ .
੨. ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਦੋ ਅਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ : (੧) ਏਕ ਤੋ ਸਾਮਾਨ੍ਯ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੇ ਪਿਣ੍ਡਕੋ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਜੈਸੇ – ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ’; (੨) ਦੂਸਰੇ – ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਅਂਸ਼ਕੋ ਭੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਜੈਸੇ – ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਾਮਾਨ੍ਯਾਂਸ਼ਗ੍ਰਾਹੀ ਨਯ . ਜਹਾਁ ਜੋ ਅਰ੍ਥ ਘਟਿਤ ਹੋਤਾ ਹੋ ਵਹਾਁ ਵਹ ਅਰ੍ਥ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .