ਯਦਿ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸ੍ਵਰੂਪਤ ਏਵ ਸਨ੍ਨ ਸ੍ਯਾਤ੍ਤਦਾ ਦ੍ਵਿਤਯੀ ਗਤਿਃ ਅਸਦ੍ਵਾ ਭਵਤਿ, ਸਤ੍ਤਾਤਃ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਵਾ ਭਵਤਿ . ਤਤ੍ਰਾਸਦ੍ਭਵਦ੍ ਧ੍ਰ੍ਰੌਵ੍ਯਸ੍ਯਾਸਂਭਵਾਦਾਤ੍ਮਾਨਮਧਾਰਯਦ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਵਾਸ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛੇਤ੍; ਸਤ੍ਤਾਤਃ ਵਿਭਾਵਗੁਣਾਨ੍ਤਰਂ ਪਰਿਣਮਤਿ, ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਾ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਸ਼ੁਕ੍ਲਵਰ੍ਣਾਦਿਗੁਣਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਰਕ੍ਤਾਦਿਗੁਣਾਨ੍ਤਰਂ ਪਰਿਣਮਤਿ, ਹਰਿਤਗੁਣਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਪਾਣ੍ਡੁਰਗੁਣਾਨ੍ਤਰਮਾਮ੍ਰਫਲਮਿਵੇਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ ..੧੦੪.. ਏਵਂ ਸ੍ਵਭਾਵਵਿਭਾਵਰੂਪਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਸ਼੍ਚ ਨਯਵਿਭਾਗੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਭਵਨ੍ਤਿ ਇਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯੇਨ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ
ਅਬ, ਸਤ੍ਤਾ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰ (ਭਿਨ੍ਨ ਪਦਾਰ੍ਥ, ਅਨ੍ਯ ਪਦਾਰ੍ਥ) ਨਹੀਂ ਹੋਨੇਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਯੁਕ੍ਤਿ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਸਤ੍ ਨ ਭਵਤਿ ] (ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ) ਸਤ੍ ਨ ਹੋ ਤੋ — (੧) [ਧ੍ਰੁਵਂ ਅਸਤ੍ ਭਵਤਿ ] ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਵਹ ਅਸਤ੍ ਹੋਗਾ; [ਤਤ੍ ਕਥਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] (ਜੋ ਅਸਤ੍ ਹੋਗਾ) ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? [ਪੁਨਃ ਵਾ ] ਅਥਵਾ (ਯਦਿ ਅਸਤ੍ ਨ ਹੋ) ਤੋ (੨) [ਅਨ੍ਯਤ੍ ਭਵਤਿ ] ਵਹ ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਅਨ੍ਯ (ਪ੍ਰੁਥਕ੍) ਹੋ ! (ਸੋ ਭੀ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ?) [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸ੍ਵਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ [ਸਤ੍ਤਾ ] ਹੈ ..੧੦੫..
ਟੀਕਾ : — ਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ ੧ਸਤ੍ ਨ ਹੋ ਤੋ ਦੂਸਰੀ ਗਤਿ ਯਹ ਹੋ ਕਿ ਵਹ — (੧) ੨ਅਸਤ੍ ਹੋਗਾ, ਅਥਵਾ (੨) ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੋਗਾ . ਵਹਾਁ, (੧) ਯਦਿ ਵਹ ਅਸਤ੍ ਹੋਗਾ ਤੋ, ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੇ ਅਸਂਭਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਯਂ ਸ੍ਥਿਰ ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਹੀ ੩ਅਸ੍ਤ ਹੋ ਜਾਯਗਾ; ਔਰ ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਯ ਨ ਸਤ੍, ਠਰੇ ਜ ਅਸਤ੍, ਬਨੇ ਕ੍ਯਮ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਏ ?
੨੦੨ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਸਤ੍ = ਮੌਜੂਦ .
੨. ਅਸਤ੍ = ਨਹੀਂ ਮੌਜੂਦ ਐਸਾ .
੩. ਅਸ੍ਤ = ਨਸ਼੍ਟ . [ਜੋ ਅਸਤ੍ ਹੋ ਉਸਕਾ ਟਿਕਨਾ -ਮੌਜੂਦ ਰਹਨਾ ਕੈਸਾ ? ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਅਸਤ੍ ਮਾਨਨੇਸੇ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਭਾਵਕਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆਤਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੀ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ . ]