ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭਵਤ੍ਸਤ੍ਤਾਮਨ੍ਤਰੇਣਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧਾਰਯਤ੍ਤਾਵਨ੍ਮਾਤ੍ਰਪ੍ਰਯੋਜਨਾਂ ਸਤ੍ਤਾਮੇਵਾਸ੍ਤਂ ਗਮਯੇਤ੍ . ਸ੍ਵਰੂਪਤਸ੍ਤੁ-
ਸਦ੍ਭਵਦ੍ ਧ੍ਰ੍ਰੌਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਂਭਵਾਦਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧਾਰਯਦ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੁਦ੍ਗਚ੍ਛੇਤ੍; ਸਤ੍ਤਾਤੋਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ੍ਵਾ ਚਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧਾਰਯਤ੍ਤਾ-
ਵਨ੍ਮਾਤ੍ਰਪ੍ਰਯੋਜਨਾਂ ਸਤ੍ਤਾਮੁਦ੍ਗਮਯੇਤ੍ . ਤਤਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸਤ੍ਤ੍ਵੇਨਾਭ੍ਯੁਪਗਨ੍ਤਵ੍ਯਂ, ਭਾਵਭਾਵ-
ਵਤੋਰਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵੇਨਾਨਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ..੧੦੫..
ਸਤ੍ਤਾਦ੍ਰਵ੍ਯਯੋਰਭੇਦਵਿਸ਼ਯੇ ਪੁਨਰਪਿ ਪ੍ਰਕਾਰਾਨ੍ਤਰੇਣ ਯੁਕ੍ਤਿਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ — ਣ ਹਵਦਿ ਜਦਿ ਸਦ੍ਦਵ੍ਵਂ ਪਰਮਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਕਾਸ਼ਰੂਪੇਣ
ਸ੍ਵਰੂਪੇਣ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਗੁਣੇਨ ਯਦਿ ਚੇਤ੍ ਸਨ੍ਨ ਭਵਤਿ . ਕਿਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ . ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ . ਤਦਾ ਅਸਦ੍ਧੁਵਂ ਹੋਦਿ
ਅਸਦਵਿਦ੍ਯਮਾਨਂ ਭਵਤਿ ਧ੍ਰੁਵਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਮ੍ . ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨਂ ਸਤ੍ ਤਂ ਕਧਂ ਦਵ੍ਵਂ ਤਤ੍ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਕਥਂ ਭਵਤਿ, ਕਿਂਤੁ
ਨੈਵ . ਸ ਚ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਵਿਰੋਧਃ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨੇਨ ਗਮ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ . ਅਥਾਵਿਚਾਰਿਤਰਮਣੀਯਨ੍ਯਾਯੇਨ
ਸਤ੍ਤਾਗੁਣਾਭਾਵੇਪ੍ਯਸ੍ਤੀਤਿ ਚੇਤ੍, ਤਤ੍ਰ ਵਿਚਾਰ੍ਯਤੇ – ਯਦਿ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਗੁਣਾਵਿਨਾਭੂਤਸ੍ਵਕੀਯਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿ-
ਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਾ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ਤਦਾ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਭਾਵੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਪਿ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਅਥਵਾ
ਸ੍ਵਕੀਯਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਤ੍ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਰੂਪੇਣਾਭਿਨ੍ਨਂ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ਤਦਾ ਸਂਮਤਮੇਵ . ਅਤ੍ਰਾਵਸਰੇ
ਸੌਗਤਮਤਾਨੁਸਾਰੀ ਕਸ਼੍ਚਿਦਾਹ – ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਸਤ੍ਤਾਰੂਪੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮੁਪਚਾਰੇਣਾਸ੍ਤਿ, ਨ ਚ ਮੁਖ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯੇਤਿ .
ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ — ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯੋਪਾਦਾਨਕਾਰਣਭੂਤਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਾਭਾਵੇ ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਸਤ੍ਤੈਵ ਨ ਸਂਭਵਤਿ, ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਾਭਾਵੇ
ਫਲਮਿਵ . ਅਤ੍ਰ ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ ਨੈਯਾਯਿਕਮਤਾਨੁਸਾਰੀ ਕਸ਼੍ਚਿਦਾਹ — ਹਵਦਿ ਪੁਣੋ ਅਣ੍ਣਂ ਵਾ ਤਤ੍ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਤਿ
ਪੁਨਃ ਕਿਂਤੁ ਸਤ੍ਤਾਯਾਃ ਸਕਾਸ਼ਾਦਨ੍ਯਦ੍ਭਿਨ੍ਨਂ ਭਵਤਿ ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ਸਤ੍ਤਾਸਮਵਾਯਾਤ੍ਸਦ੍ਭਵਤਿ . ਆਚਾਰ੍ਯਾਃ ਪਰਿਹਾਰਮਾਹੁਃ —
ਸਤ੍ਤਾਸਮਵਾਯਾਤ੍ਪੂਰ੍ਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸਦਸਦ੍ਵਾ, ਯਦਿ ਸਤ੍ਤਦਾ ਸਤ੍ਤਾਸਮਵਾਯੋ ਵ੍ਰੁਥਾ, ਪੂਰ੍ਵਮੇਵਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ; ਅਥਾਸਤ੍ਤਰ੍ਹਿ
ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ ]
ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵ -ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ
੨੦੩
(੨) ਯਦਿ ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੋ ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਕੇ ਬਿਨਾ ਭੀ ਸ੍ਵਯਂ ਰਹਤਾ ਹੁਆ, ਇਤਨਾ ਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਜਿਸਕਾ
ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ ਐਸੀ ੧ਸਤ੍ਤਾਕੋ ਹੀ ਅਸ੍ਤ ਕਰ ਦੇਗਾ .
ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ ਸਤ੍ ਹੋ ਤੋ — (੧) ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਯਂ ਸ੍ਥਿਰ
ਰਹਤਾ ਹੁਆ, ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਦਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ); ਔਰ (੨) ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਰਹਕਰ
ਸ੍ਵਯਂ ਸ੍ਥਿਰ (-ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ) ਰਹਤਾ ਹੁਆ, ਇਤਨਾ ਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ ਐਸੀ ਸਤ੍ਤਾਕੋ ਉਦਿਤ
(ਸਿਦ੍ਧ) ਕਰਤਾ ਹੈ .
ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸਤ੍ਤ੍ਵ (ਸਤ੍ਤਾ) ਹੈ ਐਸਾ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਭਾਵ
ਔਰ ੨ਭਾਵਵਾਨ੍ਕਾ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨਨ੍ਯਤ੍ਵ ਹੈ ..੧੦੫..
੧. ਸਤ੍ਤਾਕਾ ਕਾਰ੍ਯ ਇਤਨਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਰਖੇ . ਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਰਹਕਰ ਭੀ
ਸ੍ਥਿਰ ਰਹੇ ਤੋ ਫਿ ਰ ਸਤ੍ਤਾਕਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਤ੍ਤਾਕੇ ਅਭਾਵਕਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆ ਜਾਯਗਾ .
੨. ਭਾਵਵਾਨ੍ = ਭਾਵਵਾਲਾ . [ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਭਾਵਵਾਲਾ ਹੈ ਔਰ ਸਤ੍ਤਾ ਉਸਕਾ ਭਾਵ ਹੈ . ਵੇ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੈਂ, ਇਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ
ਅਨਨ੍ਯ ਹੈਂ . ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵ ਔਰ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਕਾ ਭੇਦ ਜਿਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਹੈ ਉਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਕੋ ਲੇਕਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਰ੍ਥ ਆਗਾਮੀ
ਗਾਥਾਮੇਂ ਕਹੇਂਗੇ, ਉਨ੍ਹੇਂ ਯਹਾਁ ਨਹੀਂ ਲਗਾਨਾ ਚਾਹਿਯੇ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਹਾਁ ਅਨਨ੍ਯਤ੍ਵਕੋ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਕੇ ਅਰ੍ਥਮੇਂ ਹੀ
ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ . ]