ਸਦ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸਂਸ਼੍ਚ ਗੁਣਃ ਸਂਸ਼੍ਚੈਵ ਚ ਪਰ੍ਯਾਯ ਇਤਿ ਵਿਸ੍ਤਾਰਃ .
ਯਃ ਖਲੁ ਤਸ੍ਯਾਭਾਵਃ ਸ ਤਦਭਾਵੋਤਦ੍ਭਾਵਃ ..੧੦੭..
ਯਥਾ ਖਲ੍ਵੇਕਂ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਸ੍ਰਗ੍ਦਾਮ ਹਾਰ ਇਤਿ ਸੂਤ੍ਰਮਿਤਿ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਮਿਤਿ ਤ੍ਰੇਧਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰ੍ਯਤੇ,
ਤਥੈਕਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਿਤਿ ਗੁਣ ਇਤਿ ਪਰ੍ਯਾਯ ਇਤਿ ਤ੍ਰੇਧਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰ੍ਯਤੇ . ਯਥਾ ਚੈਕਸ੍ਯ
ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਸ੍ਰਗ੍ਦਾਮ੍ਨਃ ਸ਼ੁਕ੍ਲੋ ਗੁਣਃ ਸ਼ੁਕ੍ਲੋ ਹਾਰਃ ਸ਼ੁਕ੍ਲਂ ਸੂਤ੍ਰਂ ਸ਼ੁਕ੍ਲਂ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਮਿਤਿ ਤ੍ਰੇਧਾ
ਵਿਸ੍ਤਾਰ੍ਯਤੇ, ਤਥੈਕਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਤ੍ਤਾਗੁਣਃ ਸਦ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸਦ੍ਗੁਣਃ ਸਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯ ਇਤਿ ਤ੍ਰੇਧਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰ੍ਯਤੇ .
ਯਥਾ ਚੈਕਸ੍ਮਿਨ੍ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਸ੍ਰਗ੍ਦਾਮ੍ਨਿ ਯਃ ਸ਼ੁਕ੍ਲੋ ਗੁਣਃ ਸ ਨ ਹਾਰੋ ਨ ਸੂਤ੍ਰਂ ਨ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਂ
ਯਸ਼੍ਚ ਹਾਰਃ ਸੂਤ੍ਰਂ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਂ ਵਾ ਸ ਨ ਸ਼ੁਕ੍ਲੋ ਗੁਣ ਇਤੀਤਰੇਤਰਸ੍ਯ ਯਸ੍ਤਸ੍ਯਾਭਾਵਃ ਸ ਤਦਭਾਵ-
ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਤਦ੍ਭਾਵੋਨ੍ਯਤ੍ਵਨਿਬਨ੍ਧਨਭੂਤਃ, ਤਥੈਕਸ੍ਮਿਨ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਯਃ ਸਤ੍ਤਾਗੁਣਸ੍ਤਨ੍ਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਨਾਨ੍ਯੋ ਗੁਣੋ
ਸ੍ਥਾਨੀਯੋ ਯੋਸੌ ਸ਼ੁਕ੍ਲਗੁਣਃ ਸ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਭੇਦੇਨ ਕਿਂ ਕਿਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਸ਼ੁਕ੍ਲੋ ਹਾਰ ਇਤਿ ਸ਼ੁਕ੍ਲਂ ਸੂਤ੍ਰਮਿਤਿ
ਸ਼ੁਕ੍ਲਂ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਮਿਤਿ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਯਸ਼੍ਚ ਹਾਰਃ ਸੂਤ੍ਰਂ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਂ ਵਾ ਤੈਸ੍ਤ੍ਰਿਭਿਃ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਭੇਦੇਨ ਸ਼ੁਕ੍ਲੋ ਗੁਣੋ
ਭਣ੍ਯਤ ਇਤਿ ਤਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮਿਦਮ੍ . ਤਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯੇਤਿ ਕੋਰ੍ਥਃ . ਹਾਰਸੂਤ੍ਰਮੁਕ੍ਤਾਫਲਾਨਾਂ ਸ਼ੁਕ੍ਲਗੁਣੇਨ ਸਹ
ਤਨ੍ਮਯਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵਮਿਤਿ . ਤਥਾ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥੇ ਯੋਸੌ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤਾਗੁਣਃ ਸ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਭੇਦੇਨ ਕਿਂ ਕਿਂ
ਭਣ੍ਯਤੇ . ਸਤ੍ਤਾਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥ ਇਤਿ ਸਤ੍ਤਾਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣ ਇਤਿ ਸਤ੍ਤਾਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯ
੨੦੮ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ‘ਸਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ [ਸਤ੍ ਚ ਗੁਣਃ ] ‘ਸਤ੍ ਗੁਣ’ [ਚ ] ਔਰ
[ਸਤ੍ ਚ ਏਵ ਪਰ੍ਯਾਯਃ ] ‘ਸਤ੍ ਪਰ੍ਯਾਯ’ — [ਇਤਿ ] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਵਿਸ੍ਤਾਰਃ ] (ਸਤ੍ਤਾਗੁਣਕਾ)
ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਹੈ . [ਯਃ ਖਲੁ ] (ਉਨਮੇਂ ਪਰਸ੍ਪਰ) ਜੋ [ਤਸ੍ਯ ਅਭਾਵਃ ] ‘ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
‘ਉਸਰੂਪ ਹੋਨੇਕਾ ਅਭਾਵ’ ਹੈ [ਸਃ ] ਵਹ [ਤਦ੍ਭਾਵਃ ] ‘ਤਦ੍ -ਅਭਾਵ’ [ਅਤਦ੍ਭਾਵਃ ] ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਅਤਦ੍ਭਾਵ ਹੈ ..੧੦੭..
ਟੀਕਾ : — ਜੈਸੇ ਏਕ ੧ਮੋਤਿਯੋਂਕੀ ਮਾਲਾ ‘ਹਾਰ’ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ, ‘ਸੂਤ੍ਰ’ (ਧਾਗਾ) ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ
ਔਰ ‘ਮੋਤੀ’ ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ — (ਤ੍ਰਿਧਾ) ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਿਤ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ,’
ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਰੂਪਮੇਂ, ‘ਗੁਣ’ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਔਰ ‘ਪਰ੍ਯਾਯ’ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ — ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਿਤ ਕਿਯਾ
ਜਾਤਾ ਹੈ .
ਔਰ ਜੈਸੇ ਏਕ ਮੋਤਿਯੋਂਕੀ ਮਾਲਾਕਾ ਸ਼ੁਕ੍ਲਤ੍ਵ ਗੁਣ, ‘ਸ਼ੁਕ੍ਲ ਹਾਰ,’ ‘ਸ਼ੁਕ੍ਲ ਧਾਗਾ’, ਔਰ
‘ਸ਼ੁਕ੍ਲ ਮੋਤੀ’, — ਐਸੇ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਿਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸਤ੍ਤਾਗੁਣ
‘ਸਤ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ’, ‘ਸਤ੍ਗੁਣ’, ਔਰ ‘ਸਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯ’, — ਐਸੇ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਿਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .
ਔਰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਮੋਤਿਯੋਂਕੀ ਮਾਲਾਮੇਂ ਜੋ ਸ਼ੁਕ੍ਲਤ੍ਵਗੁਣ ਹੈ ਵਹ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਧਾਗਾ
ਨਹੀਂ ਹੈ ਯਾ ਮੋਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਔਰ ਜੋ ਹਾਰ, ਧਾਗਾ ਯਾ ਮੋਤੀ ਹੈ ਵਹ ਸ਼ੁਕ੍ਲਤ੍ਵਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ; — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
੧ ਮੋਤਿਯੋਂਕੀ ਮਾਲਾ = ਮੋਤੀ ਕਾ ਹਾਰ, ਮੌਕ੍ਤਿਕਮਾਲਾ .