ਨ ਪਰ੍ਯਾਯੋ ਯਚ੍ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਨ੍ਯੋ ਗੁਣਃ ਪਰ੍ਯਾਯੋ ਵਾ ਸ ਨ ਸਤ੍ਤਾਗੁਣ ਇਤੀਤਰੇਤਰਸ੍ਯ ਯਸ੍ਤਸ੍ਯਾਭਾਵਃ ਸ ਤਦਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣੋਤਦ੍ਭਾਵੋਨ੍ਯਤ੍ਵਨਿਬਨ੍ਧਨਭੂਤਃ ..੧੦੭.. ਇਤਿ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਯਸ਼੍ਚ ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਃ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਃ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯ ਇਤਿ ਤੈਸ਼੍ਚ ਤ੍ਰਿਭਿਃ (ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਭੇਦੇਨ ?) ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤਾਗੁਣੋ ਭਣ੍ਯਤ ਇਤਿ ਤਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮਿਦਮ੍ . ਤਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯੇਤਿ ਕੋਰ੍ਥਃ . ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥ- ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤਾਗੁਣੇਨ ਸਹ ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਸ੍ਤਨ੍ਮਯਤ੍ਵਮਿਤਿ . ਜੋ ਖਲੁ ਤਸ੍ਸ ਅਭਾਵੋ ਯਸ੍ਤਸ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਤਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯ ਖਲੁ ਸ੍ਫੁ ਟਂ ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਭੇਦਵਿਵਕ੍ਸ਼ਾਯਾਮਭਾਵਃ ਸੋ ਤਦਭਾਵੋ ਸ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਤਦਭਾਵੋ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਸ ਚ ਤਦਭਾਵਃ ਕਿਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਅਤਬ੍ਭਾਵੋ ਨ ਤਦ੍ਭਾਵਸ੍ਤਨ੍ਮਯਤ੍ਵਮ੍ ਕਿਂਚ ਅਤਦ੍ਭਾਵਃ ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭੇਦਃ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਯਥਾ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਹਾਰੇ ਯੋਸੌ ਸ਼ੁਕ੍ਲਗੁਣਸ੍ਤਦ੍ਵਾਚਕੇ ਨ ਸ਼ੁਕ੍ਲਮਿਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਰਦ੍ਵਯੇਨ ਹਾਰੋ ਵਾਚ੍ਯੋ ਨ ਭਵਤਿ ਸੂਤ੍ਰਂ ਵਾ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਂ ਵਾ, ਹਾਰਸੂਤ੍ਰਮੁਕ੍ਤਾਫਲਸ਼ਬ੍ਦੈਸ਼੍ਚ ਸ਼ੁਕ੍ਲਗੁਣੋ ਵਾਚ੍ਯੋ ਨ ਭਵਤਿ . ਏਵਂ ਪਰਸ੍ਪਰਂ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਭੇਦੇਪਿ ਯੋਸੌ ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਭੇਦਃ ਸ ਤਸ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਲਕ੍ਸ਼ਣ- ਤਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯਾਭਾਵਸ੍ਤਦਭਾਵੋ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਸ ਚ ਤਦਭਾਵਃ ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਅਤਦ੍ਭਾਵਃ ਸਂਜ੍ਞਾ- ਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭੇਦ ਇਤਿ . ਤਥਾ ਮੁਕ੍ਤਜੀਵੇ ਯੋਸੌ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤਾਗੁਣਸ੍ਤਦ੍ਵਾਚਕੇਨ ਸਤ੍ਤਾਸ਼ਬ੍ਦੇਨ ਮੁਕ੍ਤਜੀਵੋ ਏਕ -ਦੂਸਰੇਮੇਂ ਜੋ ‘ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ‘ਤਦ੍ਰੂਪ ਹੋਨੇਕਾ ਅਭਾਵ’ ਹੈ ਵਹ ‘ਤਦ੍ -ਅਭਾਵ’ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ‘ਅਤਦ੍ਭਾਵ’ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ . ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਜੋ ਸਤ੍ਤਾਗੁਣ ਹੈ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, ੧ਅਨ੍ਯਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਯਾ ਪਰ੍ਯਾਯ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਨ੍ਯ ਗੁਣ ਯਾ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ ਵਹ ਸਤ੍ਤਾਗੁਣ
— ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ -ਦੂਸਰੇਮੇਂ ਜੋ ‘ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ‘ਤਦ੍ਰੂਪ ਹੋਨੇਕਾ ਅਭਾਵ’ ਹੈ ਵਹ
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰਕਥਨਮੇਂ ‘ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ’ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ‘ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣ’ ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਔਰ ‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯ’ ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ — ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .
ਔਰ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਗੁਣਕੋ ‘ਸਤ੍ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ’, ਸਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣ’ ਔਰ ‘ਸਤ੍ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯ’ — ਐਸੇ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਿਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਭੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .
ਔਰ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜੋ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਗੁਣ ਹੈ ਵਹ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, (ਸਤ੍ਤਾ ਗੁਣਕੇ ਬਿਨਾ) ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਯਾ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ, (ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੇ ਸਿਵਾਯ) ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣ ਹੈ ਯਾ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ ਵਹ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨਮੇਂ ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਤਦ੍ਭਾਵ ਹੈ, ਜਿਸਕੇ ਕਾਰਣ ਉਨਮੇਂ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵ ਹੈ . ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਭੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ . ਪ੍ਰ. ੨੭
੨‘ਤਦ੍ -ਅਭਾਵ’ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ‘ਅਤਦ੍ਭਾਵ’ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ .
੧. ਅਨ੍ਯਗੁਣ = ਸਤ੍ਤਾ ਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਭੀ ਗੁਣ .
੨. ਤਦ੍ -ਅਭਾਵ = ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ; (ਤਦ੍ -ਅਭਾਵ = ਤਸ੍ਯ ਅਭਾਵਃ) ਤਦ੍ਭਾਵ ਅਤਦ੍ਭਾਵਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ (ਸ੍ਵਰੂਪ) ਹੈ; ਅਤਦ੍ਭਾਵ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ .