ਗੁਣਸ੍ਯਾਭਾਵੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯਾਭਾਵ ਇਤ੍ਯੁਭਯਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਂ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਯਥਾ ਪਟਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਏਵ ਘਟੋ ਘਟਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਏਵ ਪਟ ਇਤ੍ਯੁਭਯੋਰਪੋਹਰੂਪਤ੍ਵਂ, ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਏਵ ਗੁਣੋ ਗੁਣਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਏਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯ- ਮਿਤ੍ਯਤ੍ਰਾਪ੍ਯਪੋਹਰੂਪਤ੍ਵਂ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਤਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਯੋਰੇਕਤ੍ਵਮਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਮਨਪੋਹਤ੍ਵਂ ਚੇਚ੍ਛਤਾ ਯਥੋਦਿਤ ਏਵਾਤਦ੍ਭਾਵੋਭ੍ਯੁਪਗਨ੍ਤਵ੍ਯਃ ..੧੦੮..
ਜੋ ਖਲੁ ਦਵ੍ਵਸਹਾਵੋ ਪਰਿਣਾਮੋ ਸੋ ਗੁਣੋ ਸਦਵਿਸਿਟ੍ਠੋ .
ਸਦਵਟ੍ਠਿਦਂ ਸਹਾਵੇ ਦਵ੍ਵਂ ਤਿ ਜਿਣੋਵਦੇਸੋਯਂ ..੧੦੯.. ਜੀਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਭ੍ਯਃ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਿਨ੍ਨਂ ਸਦ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਂ ਭਵਤਿ ਤਥਾ ਸਤ੍ਤਾਗੁਣਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਭ੍ਯੋ ਮੁਕ੍ਤਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸਤ੍ਤਾਗੁਣਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਂ ਸਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ . ਏਵਂ ਕਿਂ ਸਿਦ੍ਧਮ੍ . ਸਤ੍ਤਾਗੁਣਰੂਪਂ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਚ ਪ੍ਰੁਥਗਿਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਦ੍ਵਯਂ ਜਾਤਂ, ਨ ਚ ਤਥਾ . ਦ੍ਵਿਤੀਯਂ ਚ ਦੂਸ਼ਣਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ — ਯਥਾ ਸੁਵਰ੍ਣਤ੍ਵਗੁਣਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਭ੍ਯੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤਥਾ ਗੁਣ ਦੋਨੋਂਕੇ ਅਭਾਵਕਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆ ਜਾਯਗਾ .) (ਅਥਵਾ ੧ਅਪੋਹਰੂਪਤਾ ਨਾਮਕ ਤੀਸਰਾ ਦੋਸ਼ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤਾ ਹੈ : – )
(੩) ਜੈਸੇ ਪਟਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਘਟ ਹੈ, ਘਟਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਪਟ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਸ੍ਤ੍ਰਕੇ ਕੇਵਲ ਅਭਾਵ ਜਿਤਨਾ ਹੀ ਘਟ ਹੈ, ਔਰ ਘਟਕੇ ਕੇਵਲ ਅਭਾਵ ਜਿਤਨਾ ਹੀ ਵਸ੍ਤ੍ਰ ਹੈ) — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦੋਨੋਂਕੇ ਅਪੋਹਰੂਪਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਗੁਣ ਔਰ ਗੁਣਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਗਾ; — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸਮੇਂ ਭੀ (ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਗੁਣਮੇਂ ਭੀ) ੧ਅਪੋਹਰੂਪਤਾ ਆ ਜਾਯਗੀ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕੇਵਲ ਨਕਾਰਰੂਪਤਾਕਾ ਪ੍ਰਸਙ੍ਗ ਆ ਜਾਯਗਾ .)
ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣਕਾ ਏਕਤ੍ਵ, ਅਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵ ਔਰ ੨ਅਨਪੋਹਤ੍ਵ ਚਾਹਨੇਵਾਲੇਕੋ ਯਥੋਕ੍ਤ ਹੀ (ਜੈਸਾ ਕਹਾ ਵੈਸਾ ਹੀ) ਅਤਦ੍ਭਾਵ ਮਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੧੦੮..
ਅਬ, ਸਤ੍ਤਾ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗੁਣ – ਗੁਣੀਪਨਾ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵ ਜੇ, ਤੇ ਗੁਣ ‘ਸਤ੍’-ਅਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਛੇ; ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯੋ ਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸ੍ਥਿਤ ਸਤ੍ ਛੇ’ – ਏ ਜ ਆ ਉਪਦੇਸ਼ ਛੇ. ੧੦੯.
੨੧੨ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਅਪੋਹਰੂਪਤਾ = ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਕਾਰਾਤ੍ਮਕਤਾ; ਸਰ੍ਵਥਾ ਭਿਨ੍ਨਤਾ . (ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣਮੇਂ ਏਕ -ਦੂਸਰੇਕਾ ਕੇਵਲ ਨਕਾਰ ਹੀ ਹੋ ਤੋ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਗੁਣਵਾਲਾ ਹੈ’ ‘ਯਹ ਗੁਣ ਇਸ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਹੈ’ — ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਕਥਨਸੇ ਸੂਚਿਤ ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣਕੇ ਨਹੀਂ ਬਨੇਗਾ .)
੨. ਅਨਪੋਹਤ੍ਵ = ਅਪੋਹਰੂਪਤਾਕਾ ਨ ਹੋਨਾ; ਕੇਵਲ ਨਕਾਰਾਤ੍ਮਕਤਾਕਾ ਨ ਹੋਨਾ .