ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਹਿ ਤਾਵਦ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਭੂਤਾਮਨ੍ਵਯਸ਼ਕ੍ਤਿਂ ਨਿਤ੍ਯਮਪ੍ਯਪਰਿਤ੍ਯਜਦ੍ਭਵਤਿ ਸਦੇਵ . ਯਸ੍ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਭੂਤਾਯਾ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਵ੍ਯਕ੍ਤੇਃ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵਃ ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਭੂਤਾਯਾ ਅਨ੍ਵਯਸ਼ਕ੍ਤੇਰਪ੍ਰਚ੍ਯਵਨਾਦ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਨਨ੍ਯਦੇਵ . ਤਤੋਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚੀਯਤੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਦੁਤ੍ਪਾਦਃ . ਤਥਾ ਹਿ — ਜੀਵੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਨ੍ਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਙ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯਦੇਵਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਨਾਮਨ੍ਯਤਮੇਨ ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਦੁਰ੍ਲਲਿਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤ੍ਵਾਦ- ਵਸ਼੍ਯਮੇਵ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤਿ . ਸ ਹਿ ਭੂਤ੍ਵਾ ਚ ਤੇਨ ਕਿਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਭੂਤਾਮਨ੍ਵਯਸ਼ਕ੍ਤਿਮੁਜ੍ਝਤਿ, ਨੋਜ੍ਝਤਿ . ਕਿਂ ਕਿਂ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤਿ . ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਭ੍ਯਾਂ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਾਭ੍ਯਾਂ ਪਰਿਣਮ੍ਯ ਣਰੋਮਰੋ ਵਾ ਪਰੋ ਨਰੋ ਦੇਵਃ ਪਰਸ੍ਤਿਰ੍ਯਙ੍ਨਾਰਕਰੂਪੋ ਵਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੇਨ ਸਿਦ੍ਧੋ ਵਾ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤਿ . ਭਵੀਯ ਪੁਣੋ ਏਵਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਪੁਨਰ੍ਭੂਤ੍ਵਾਪਿ . ਅਥਵਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍ . ਭਵਨ੍ ਵਰ੍ਤਮਾਨਕਾਲਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤਿ ਭਾਵਿਕਾਲਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਭੂਤ੍ਵਾ ਭੂਤਕਾਲਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਚੇਤਿ ਕਾਲਤ੍ਰਯੇ ਚੈਵਂ ਭੂਤ੍ਵਾਪਿ ਕਿਂ ਦਵ੍ਵਤ੍ਤਂ ਪਜਹਦਿ ਕਿਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਂ ਪਰਿਤ੍ਯਜਤਿ . ਣ ਚਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਂ ਨ ਤ੍ਯਜਤਿ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨੋ ਨ ਭਵਤਿ . ਅਣ੍ਣੋ ਕਹਂ ਹਵਦਿ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਜੀਵਃ ] ਜੀਵ [ਭਵਨ੍ ] ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਨਰਃ ] ਮਨੁਸ਼੍ਯ, [ਅਮਰਃ ] ਦੇਵ [ਵਾ ] ਅਥਵਾ [ਪਰਃ ] ਅਨ੍ਯ (-ਤਿਰ੍ਯਂਚ, ਨਾਰਕੀ ਯਾ ਸਿਦ੍ਧ) [ਭਵਿਸ਼੍ਯਤਿ ] ਹੋਗਾ, [ਪੁਨਃ ] ਪਰਨ੍ਤੁ [ਭੂਤ੍ਵਾ ] ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਦੇਵਾਦਿ ਹੋਕਰ [ਕਿਂ ] ਕ੍ਯਾ ਵਹ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਜਹਾਤਿ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਕੋ ਛੋੜ ਦੇਤਾ ਹੈ ? [ਨ ਜਹਤ੍ ] ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ ਹੁਆ ਵਹ [ਅਨ੍ਯਃ ਕਥਂ ਭਵਤਿ ] ਅਨ੍ਯ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਹ ਅਨ੍ਯ ਨਹੀਂ, ਵਹਕਾ ਵਹੀ ਹੈ .)..੧੧੨..
ਟੀਕਾ : — ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਭੂਤ ਅਨ੍ਵਯਸ਼ਕ੍ਤਿਕੋ ਕਭੀ ਭੀ ਨ ਛੋੜਤਾ ਹੁਆ ਸਤ੍ (ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ) ਹੀ ਹੈ . ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਜੋ ਪਰ੍ਯਾਯਭੂਤ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਵ੍ਯਕ੍ਤਿਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੋਤਾ ਹੈ ਉਸਮੇਂ ਭੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਭੂਤ ਅਨ੍ਵਯਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ ਅਚ੍ਯੁਤਪਨਾ ਹੋਨੇਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਨਨ੍ਯ ਹੀ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਸ ਉਤ੍ਪਾਦਮੇਂ ਭੀ ਅਨ੍ਵਯਸ਼ਕ੍ਤਿ ਤੋ ਅਪਤਿਤ -ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ -ਨਿਸ਼੍ਚਲ ਹੋਨੇਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਵਹਕਾ ਵਹੀ ਹੈ, ਅਨ੍ਯ ਨਹੀਂ .) ਇਸਲਿਯੇ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸਤ੍ -ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਕਥਨਾਨੁਸਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਉਸਕੇ ਸਤ੍ -ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੈ, — ਐਸਾ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ .)
ਇਸੀ ਬਾਤਕੋ (ਉਦਾਹਰਣ ਸੇ) ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ : —
ਜੀਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ ਵਰ੍ਤਨੇਸੇ ਜੀਵ ਨਾਰਕਤ੍ਵ, ਤਿਰ੍ਯਂਚਤ੍ਵ, ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵ, ਦੇਵਤ੍ਵ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਮੇਂਸੇ ਕਿਸੀ ਏਕ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਅਵਸ਼੍ਯਮੇਵ (ਪਰਿਣਮਿਤ) ਹੋਗਾ . ਪਰਨ੍ਤੁ ਵਹ ਜੀਵ ਉਸ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੋਕਰ ਕ੍ਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਭੂਤ ਅਨ੍ਵਯਸ਼ਕ੍ਤਿਕੋ ਛੋੜਤਾ ਹੈ ? ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ .
੨੨੦ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-