ਇਹ ਹਿ ਸਂਸਾਰਿਣੋ ਜੀਵਸ੍ਯਾਨਾਦਿਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲੋਪਾਧਿਸਨ੍ਨਿਧਿਪ੍ਰਤ੍ਯਯਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ- ਵਿਵਰ੍ਤਨਸ੍ਯ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਿਲ ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤੈਵਾਸ੍ਤਿ . ਤਤਸ੍ਤਸ੍ਯ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਨ ਕਸ਼੍ਚਨਾਪ੍ਯੇਸ਼ ਏਵੇਤਿ ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣੋਸ੍ਤਿ, ਤੇਸ਼ਾਂ ਪੂਰ੍ਵਪੂਰ੍ਵੋਪਮਰ੍ਦਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਕ੍ਰਿਯਾਫਲਤ੍ਵੇਨੋਤ੍ਤਰੋਤ੍ਤਰੋਪਮਰ੍ਦ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍; ਫਲ- ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯਾਤਦ੍ਭਾਵਾਭਿਧਾਨਾਨ੍ਯਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਚ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ, ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭੇਦਰੂਪ- ਸ੍ਯਾਤਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯ ਵਿਵਰਣਰੂਪੇਣ ਤ੍ਰੁਤੀਯਾ, ਤਸ੍ਯੈਵ ਦ੍ਰੁਢੀਕਰਣਾਰ੍ਥਂ ਚਤੁਰ੍ਥੀਤਿ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ ਸਤ੍ਤਾਦ੍ਰਵ੍ਯਯੋਰ- ਭੇਦਵਿਸ਼ਯੇ ਯੁਕ੍ਤਿਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤਾ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸਤ੍ਤਾਦ੍ਰਵ੍ਯਯੋਰ੍ਗੁਣਗੁਣਿਕਥਨੇਨ ਪ੍ਰਥਮਾ, ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਸਹਾਭੇਦਕਥਨੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਚੇਤਿ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਦੁਤ੍ਪਾਦਾਸਦੁਤ੍ਪਾਦਯੋਃ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨ ਚ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ, ਤਤਸ਼੍ਚ ਸਪ੍ਤਭਙ੍ਗੀਕਥਨੇਨ ਗਾਥੈਕਾ ਚੇਤਿ ਸਮੁਦਾਯੇਨ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਏਸ਼ਃ ਇਤਿ ਕਸ਼੍ਚਿਤ੍ ਨਾਸ੍ਤਿ ] (ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ) ‘ਯਹੀ’ ਐਸੀ ਕੋਈ (ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ ਪਰ੍ਯਾਯ) ਨਹੀਂ ਹੈਂ; [ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾ ਕ੍ਰਿਯਾ ਨਾਸ੍ਤਿ ਨ ] (ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵਕੇ) ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਕ੍ਰਿਯਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸੋ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ਹੈ; (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਰਾਗ- ਦ੍ਵੇਸ਼ਮਯ ਕ੍ਰਿਯਾ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੈ .) [ਯਦਿ ] ਔਰ ਯਦਿ [ਪਰਮਃ ਧਰ੍ਮਃ ਨਿਃਫਲਃ ] ਪਰਮਧਰ੍ਮ ਅਫਲ ਹੈ ਤੋ [ਕ੍ਰਿਯਾ ਹਿ ਅਫਲਾ ਨਾਸ੍ਤਿ ] ਕ੍ਰਿਯਾ ਅਵਸ਼੍ਯ ਅਫਲ ਨਹੀਂ ਹੈ; (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਏਕ ਵੀਤਰਾਗ ਭਾਵ ਹੀ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਫਲ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀ; ਰਾਗ -ਦ੍ਵੇਸ਼ਮਯ ਕ੍ਰਿਯਾ ਤੋ ਅਵਸ਼੍ਯ ਵਹ ਫਲ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤੀ ਹੈ .)..੧੧੬..
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ (ਇਸ ਵਿਸ਼੍ਵਮੇਂ), ਅਨਾਦਿਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਕੀ ਉਪਾਧਿਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯ (-ਕਾਰਣ) ਸੇ ਜਿਸਕੇ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ੧ਵਿਵਰ੍ਤ੍ਤਨ ਹੋਤਾ ਰਹਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵਕੋ ਕ੍ਰਿਯਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ੍ਵਭਾਵ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂਸੇ ਕੋਈ ਭੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ‘ਯਹੀ’ ਹੈ ਐਸੀ ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਪੂਰ੍ਵ -ਪੂਰ੍ਵ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਨਾਸ਼ਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਕ੍ਰਿਯਾ ਫਲਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ੨ਉਤ੍ਤਰ -ਉਤ੍ਤਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੈਂ . ਔਰ ਕ੍ਰਿਯਾਕਾ ਫਲ ਤੋ, ਮੋਹਕੇ ਸਾਥ ੩ਮਿਲਨਕਾ ਨਾਸ਼ ੧. ਵਿਵਰ੍ਤਨ = ਵਿਪਰਿਣਮਨ; ਪਲਟਾ (ਫੇ ਰਫਾਰ) ਹੋਤੇ ਰਹਨਾ . ੨. ਉਤ੍ਤਰ -ਉਤ੍ਤਰ = ਬਾਦਕੀ . (ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਮਯ ਕ੍ਰਿਯਾਕੀ ਫਲਰੂਪ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਕੋਈ ਭੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ਪੂਰ੍ਵ
ਪਰ੍ਯਾਯਕੋ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰਤੀ ਹੈ ਔਰ ਬਾਦਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੈ . ੩. ਮਿਲਨ = ਮਿਲ ਜਾਨਾ; ਮਿਸ਼੍ਰਿਤਪਨਾ; ਸਂਬਂਧ; ਜੁੜਾਨ .