ਚਾਨ੍ਯਃ ਸਂਭਵੋਨ੍ਯੋ ਵਿਲਯ ਇਤਿ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਸਂਭਵਵਿਲਯਵਨ੍ਤੌ ਦੇਵਾਦਿਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੌ ਸਂਭਾਵ੍ਯੇਤੇ ਏਵ
ਤਤਃ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣਂ ਪਰ੍ਯਾਯੈਰ੍ਜੀਵੋਨਵਸ੍ਥਿਤਃ ..੧੧੯..
ਘਟਾਧਾਰਭੂਤਮ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾਦ੍ਰਵ੍ਯਵਤ੍ ਮਨੁਸ਼੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਦੇਵਪਰ੍ਯਾਯਾਧਾਰਭੂਤਸਂਸਾਰਿਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਵਦ੍ਵਾ . ਕ੍ਸ਼ਣਭਙ੍ਗਸਮੁਦ੍ਭਵੇ ਹੇਤੁਃ ਕਥ੍ਯਤੇ . ਸਂਭਵਵਿਲਯ ਤ੍ਤਿ ਤੇ ਣਾਣਾ ਸਂਭਵਵਿਲਯੌ ਦ੍ਵਾਵਿਤਿ ਤੌ ਨਾਨਾ ਭਿਨ੍ਨੌ ਯਤਃ ਕਾਰਣਾਤ੍ਤਤਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯੇਨ ਭਙ੍ਗੋਤ੍ਪਾਦੌ . ਤਥਾਹਿ – ਯ ਏਵ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਮੋਕ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯੋਤ੍ਪਾਦੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯ ਵਿਨਾਸ਼- ਸ੍ਤਾਵੇਵ ਭਿਨ੍ਨੌ ਨ ਚ ਤਦਾਧਾਰਭੂਤਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮਿਤਿ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯੇਨ ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵੇਪਿ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪੇਣ ਵਿਨਾਸ਼ੋਸ੍ਤੀਤਿ ..੧੧੯.. ਅਥ ਵਿਨਸ਼੍ਵਰਤ੍ਵੇ ਕਾਰਣਮੁਪਨ੍ਯਸ੍ਯਤਿ, ਅਥਵਾ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ- ਧਿਕਾਰਸੂਤ੍ਰੇਣ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਕਰ੍ਮਜਨਿਤਤ੍ਵੇਨ ਯਦ੍ਵਿਨਸ਼੍ਵਰਤ੍ਵਂ ਸੂਚਿਤਂ ਤਦੇਵ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯੇਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਹੈ’ ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾਨੇ ਪਰ, ਉਨ ਦੋਨੋਂਕੇ ਆਧਾਰਭੂਤ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕਾ ਅਨ੍ਯਪਨਾ ਅਸਂਭਵਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਵ੍ਯਯਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇ ਪਰ, ‘ਅਨ੍ਯ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੈ ਔਰ ਅਨ੍ਯ ਵ੍ਯਯ ਹੈ’ ਐਸਾ ਮਾਨਨੇਸੇ (ਇਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ) ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਵ੍ਯਯਵਾਲੀ ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤੀ ਹੈ (-ਲਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਆਤੀ ਹੈ ); ਇਸਲਿਯੇ ਜੀਵ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਅਨਵਸ੍ਥਿਤ ਹੈ ..੧੧੯.. ਅਬ, ਜੀਵਕੀ ਅਨਵਸ੍ਥਿਤਤਾਕਾ ਹੇਤੁ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ਤੁ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਸਂਸਾਰੇ ] ਸਂਸਾਰਮੇਂ [ਸ੍ਵਭਾਵਸਮਵਸ੍ਥਿਤਃ ਇਤਿ ] ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਅਵਸ੍ਥਿਤ ਐਸਾ [ਕਸ਼੍ਚਿਤ੍ ਨ ਅਸ੍ਤਿ ] ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ; (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਕਿਸੀਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਕੇਵਲ ਏਕਰੂਪ ਰਹਨੇਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ); [ਸਂਸਾਰਃ ਪੁਨਃ ] ਔਰ ਸਂਸਾਰ ਤੋ [ਸਂਸਰਤਃ ] ਸਂਸਰਣ ਕਰਤੇ ਹੁਯੇ (ਗੋਲ ਫਿ ਰਤੇ ਹੁਯੇ, ਪਰਿਵਰ੍ਤਿਤ ਹੋਤੇ ਹੁਯੇ) [ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ [ਕ੍ਰਿਯਾ ] ਕ੍ਰਿਯਾ ਹੈ ..੧੨੦..
ਤੇਥੀ ਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸ੍ਥਿਰ ਏਵੁਂ ਨ ਕੋਈ ਛੇ ਸਂਸਾਰਮਾਂ; ਸਂਸਾਰ ਤੋ ਸਂਸਰਣ ਕਰਤਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕੇਰੀ ਛੇ ਕ੍ਰਿਯਾ. ੧੨੦.